توسعه فناوری نفت دردوران تحریم و غیرتحریم /جایگاه پارک صنعت نفت در زیست‌بوم دانش‌بنیان چیست؟
گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس- معصومه شیری؛ نفت و تجهیزات نفتی یکی از مهمترین شاهرگ‌های اقتصاد ایران است که بیشترین تحریم‌های ضدایرانی آمریکا و غرب را به خود اختصاص داده است. اما با وجود مشکلات ناشی از تحریم که هر روز دامنه آن تنگ‌تر و محدودیت‌های آن بیشتر میشود، شرکت‌های دانش‌بنیان و سازندگان داخلی با فعالیت و تلاش شبانه‌روزی خود توانسته‌اند به دانش تولید و فناوری محصولات مورد نیاز صنعت کشور دسترسی یابند، به‌گونه‌ای که هم‌اکنون دانش طراحی، مهندسی و ساخت بیش‌از ۶۰ درصد محصولات مورد نیاز صنعت نفت، گاز و پتروشیمی در داخل کشور بومی‌سازی شده و هیچ‌گونه نیازی به تأمین این اقلام از خارج کشور نیست.
از این رو با توجه به اهمیت بومی‌سازی تجهیزات صنعت نفت و پتروشیمی در خنثی‌سازی تحریم‌ها، به تازگی پارک نوآوری فناوری و فناوری صنعت نفت به منظور ایجاد فضایی با کیفیت برای استقرار و هم‌افزایی حرفه‌ای بین شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق، مراکز نوآوری و فناوری، نمایندگان تخصصی نهادهای پژوهشی، فناوری و دانشگاهی، مراکز رشد و شتابدهنده ها سرمایه گذاران خطرپذیر، کارآفرینان کارگزاران نوآوری باز و مشاوران خبره آغاز به کار کرده است. به همین منظور برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت و جایگاه آن در زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور با «آیدین ختلان» سرپرست پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:
*پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت چیست و وجه تمایز آن با دیگر پارک‌های کشور در چیست؟
پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت تنها پارک تخصصی در کشور است
وجه تمایز پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت با دیگر پارک‌های کشور این است که این پارک سمت تقاضا است. در واقع پارک نوآوری وفناوری صنعت نفت با گرفتن تقاضا و درخواست‌های موجود در صنعت، آن‌ها را به شرکت‌ها و واحدهایی که توانمندی انجام آن‌کار را دارند می‌سپارد تا راه حل‌های فناورانه خود را ارائه کنند. ما درکشورمان ۴۴ پارک داریم که ۴۲ تای آن سمت عرضه هستند و فقط دو پارک سمت تقاضا هستند. یکی از این پارک ها پارک ICT است که زودتر از پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت تاسیس شد. پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت تنها پارک تخصصی در کشور است. در حال حاضر نیز وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی به دنبال تاسیس این پارک‌های تخصصی هستند.
پارک نوآوری وفناوری صنعت نفت با گرفتن تقاضا و درخواست‌های موجود در صنعت، آن‌ها را به شرکت‌ها و واحدهایی که توانمندی انجام آن‌کار را دارند می‌سپارد تا راه حل‌های فناورانه خود را ارائه کنند.
پارک نوآوری و فناوری صنعت در حوزه ملی فعالیت می‌کند و محدود به یک استان نیست. اما محل و پردیس اصلی آن در ناحیه فناوری رازی در شهرری و مجاورت پالایشگاه تهران به مساحت ۳۲ هکتار قرار دارد. این پارک به چهار روش مختلف از کل واحدهای فناور سراسر کشور حمایت می کند.
تسهیلات پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت به شرکت‌های فناور
*پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت چه امتیازات و تسهیلاتی را در اختیار شرکت‌های فناور قرار می‌دهد؟
پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت زمین با قیمت مناسب، تسهیلات، خدمات منتورینگ، خدمات عمومی ، حقوقی ومالی زیادی را در اختیار شرکت‌های کوچک و نوپا می‌گذارد. یک مرکز رشد بسیار مجهز در ناحیه فناوری رازی ساخته شده و آماده است که شرکت‌ها به تدریج در آنجا مستقر شوند. پارک در زمینه معافیت قانونی، تضمین و ایجاد اشتغال نیز از شرکت‌های نوپا حمایت می‌کند. همچنین در تجاری‌سازی و رساندن فناوری شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار نیز نقش آفرینی می‌کند.
*جایگاه پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت را در زیست بوم نوآوری و فناوری کشور ترسیم کنید؟
حوزه تمرکز پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت بر سه گروه است. شرکت‌هایی که قصد دارند بازار داخلی را به بازار صادراتی تبدیل کنند ، شرکت‌هایی که می‌خواهند واحد تحقیق و توسعه خود را در پارک مستقر کنند و در نهایت کسانی که یک محصول یا خدمت را برای اولین بار به صورت صنعتی و تجاری در کشور عرضه می‌کنند.
پارک بهترین محمل برای شرکت‌های دانش‌بنیانی است که یک واحد تحقیق و توسعه فعال دارند، چرا که شرکت‌های متقاضی فناوری، شرکت‌های عرضه‌کننده فناوری و شرکت‌هایی که قصد ورود به بازارهای جهانی و صادراتی را دارند در پارک حضور دارند و در نهایت یک اکوسیستم متنوعی را ایجاد می‌کنند که می‌تواند بده بستان‌های مختلفی بین آن‌ها انجام شود.
شرکت‌های دانش‌بنیانی که محصولات خود را تجاری‌سازی کرده‌اند و آن‌ها را در مقیاس صنعتی نیز تولید می‌کنند، می‌توانند واحدهای R;D و تحقیق و توسعه خود را در پارک مستقر کنند. شرکت‌های دانش‌بنیانی که قصد دارند یک محصول، فناوری یا خدمات جدید را توسعه دهند نیز می توانند از خدمات پارک استفاده کنند. همچنین شرکت‌های دانش بنیانی که فقط در بازارهای داخلی فعال هستند و تصمیم دارند وارد بازارهای صادراتی شوند نیز می‌توانند در پارک مستقر شوند و کسب وکار خودشان را توسعه دهند. حتی شرکت‌های دانش بنیانی که درحال توسعه یک محصول جدید هستند و در شروع کار هستند هم می‌توانند از خدمات پارک بهره‌مند شوند.
به طور کلی حوزه تمرکز پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت بر سه گروه است. شرکت‌هایی که قصد دارند بازار داخلی را به بازار صادراتی تبدیل کنند ، شرکت‌هایی که می‌خواهند واحد تحقیق و توسعه خود را در پارک مستقر کنند و در نهایت کسانی که یک محصول یا خدمت را برای اولین بار به صورت صنعتی و تجاری در کشور عرضه می‌کنند.
جهشی بزرگ در تقویت و افزایش تاب‌آوری اقتصاد
*باتوجه به نقش کلیدی صنعت نفت در کشور ،پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت برای خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی و تحقق اقتصاد دانش‌بنیان چه برنامه‌ای دارد؟
در خط لوله گوره_جاسک همه می‌گفتند شما نمی‌توانید در دوران تحریم این خط لوله را بکشید چرا که ورق نیس متناسب را ندارید و نمی‌توانید آن را داخل کشور تولید کنید . اما با پیگیری‌های وزارت نفت ورق نیس پس از انجام آزمایشات بسیار دشوار در ایران تولید شد و خط لوله گوره_جاسک ساخته شد.
هویت و ماهیت پارک مبتنی بر اقتصاد مقاومتی است. در تمام دنیا وقتی یک کشور اکوسیستمی شکل می‌دهد و واحدهای پژوهش فناوری، واحدهای متقاضی فناوری و واحدهای توسعه دهنده فناوری را در یک فضای گردهم می‌آورد و بخش‌های مختلف آن با همدیگر تبادل انجام می‌دهند، این موضوع منجر به توسعه فناوری در آن کشور میشود و طبیعتا به تقویت اقتصاد و افزایش تاب‌آوری اقتصاد آن کشور کمک می‌کند. در ایران نیز ما از این موضوع مستثنی نیستیم و حتی بیشتر از همه‌ی دنیا به افزایش تاب‌آوری در صنعت نفت نیازمندیم.
دستاوردهای امروز کشور نیز به ما نشان داده است که بسیاری از امور در دوران تحریم نیز شدنی است. در خط لوله گوره_جاسک همه می‌گفتند شما نمی‌توانید در دوران تحریم این خط لوله را بکشید چرا که ورق نیس متناسب را ندارید و نمی‌توانید آن را داخل کشور تولید کنید . اما با پیگیری‌های وزارت نفت ورق نیس پس از انجام آزمایشات بسیار دشوار در ایران تولید شد و خط لوله گوره_جاسک ساخته شد. این مسئله به ما نشان داد که اگر مسئولین بخواهند از ساخت یک کالا در داخل کشور حمایت کنند، جوانان ما توانایی تولید بسیاری از کالاهایی که امروز وارداتی و بسیاری از خدماتی که از خارج کشور تامین میشود را دارند. البته این موضوع به سخاوت مسئولین در حمایت از جوانان، کارآفرینی، پژوهش و تجاری‌سازی فناوری‌ها نیاز دارد.
ما در پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت روش‌های ایمنی را فراهم می‌کنیم که با کاهش ریسک بتوانیم از شرکت‌هایی که برای اولین بار یک قطعه را تولید می‌کنند حمایت کنیم. این اقدام منجر به تولید فناوری‌های جدید میشود و هر فناوری جدید کشور را از یک حوزه به خارج کشور بی‌نیاز می‌کند.
در صنعت نفت به دلیل استاندرادهای بالا و خطرات زیاد آن معمولا شرکت ها حاضر نیستند ریسک کنند و کالاهایی را که برای اولین بار در ایران ساخته شده است را بپذیرند و از آن‌ها استفاده کنند. ما در پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت روش‌های ایمنی را فراهم می‌کنیم که با کاهش ریسک بتوانیم از شرکت‌هایی که برای اولین بار یک قطعه را تولید می‌کنند حمایت کنیم. این اقدام منجر به تولید فناوری‌های جدید میشود و هر فناوری جدید کشور را از یک حوزه به خارج کشور بی‌نیاز می‌کند. انجام این فرایند در صنعت کلیدی چون صنعت نفت سبب میشود نیاز ما به خارج کمتر شود و چه در حالت تحریم و چه در حالت غیر تحریم وضعیت اقتصاد کشور بهبود یابد.
پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت متولی توسعه فناوری دردوران تحریم و غیرتحریم
*بعضی از شرکت‌های دانش‌بنیان در دوران قبل از برجام برخی از نیازهای صنعت نفت را تامین می‌کردند اما با امضای برجام و لغو موقت برخی از تحریم‌ها مدیران شرکت نفت مجددا حمایت از شرکت‌های داخلی را رها کردند و به سمت واردات مجدد این محصولات رفتند. این پارک برای جلوگیری از چنین اتفاقاتی و حمایت دائمی از شرکت‌های دانش‌بنیان در دوران تحریم و غیر تحریم چه برنامه ای دارد؟
در حال حاضر پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت جزوی از بدنه شرکت ملی نفت است و کاملا دولتی است. یعنی وزارت نفت بدنه‌ای را در خود ایجاد کرده است که متولی صدای شرکت‌های داخلی باشد که در لبه فناوری کشور حرکت می کنند. برهمین اساس پارک از شرکت‌هایی که برای اولین بار محصولی را تولید می‌کنند حمایت می‌کند تا بتوانند وارد وندور لیست صنعت نفت شوند. اگر شرکتی بتواند محصول خود را وارد این لیست کند امکان واردات آن محصول بسیار دشوار و حتی غیرممکن میشود. اگر کالای شرکتی استانداردهای لازم را کسب کرده باشد، ما در پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت بستری را فراهم می کنیم که امکان واردات آن کالا از خارج کشور وجود نداشته باشد. درواقع پارک متولی توسعه فناوری در دوران تحریم و غیر تحریم است و در مسیر ارتقا تاب آوری اقتصاد و توسعه فناوری قدم برمی‌دارد.
اگر کالای شرکتی استانداردهای لازم را کسب کرده باشد، ما در پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت بستری را فراهم می کنیم که امکان واردات آن کالا از خارج کشور وجود نداشته باشد.
*فرایند پذیرش شرکت‌ها در پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت به چه صورت است؟
فرایند پذیرش این شرکت‌ها بسیار حساس است، چرا که می‌تواند محل ایراد و اشکال قرار بگیرد، بالخص برای پارک نوآوری و صنعت نفت که با حجم زیادی از تقاضا رو‌به‌رو است. در وهله اول سیاست‌های پذیرش به تصویب هیات امنا می‌رسد، سپس آیین‌نامه پذیرش به تصویب شورای علم و فناوری پارک می‌رسد. .پس از آن فرایندها و فرم های ثبت نام طراحی می‌شوند، سپس پذیرش اولیه شرکت‌ها انجام میشود . بعد از بررسی اولیه، شرکت‌ها وارد مرحله داوری می‌شوند و در نهایت با ورود به شورای علم و فناوری مراحل نهایی پذیرش نیز انجام میشود. انجام با کیفیت این مراحل بسیار زمان بر است. به همین دلیل ما با رتبه‌بندی تعدادی از شرکت‌های کارگزار، بخشی از این فرایند را به آن‌ها می‌سپاریم و امیدوار هستیم با این اقدام مراحل پذیرش شرکت‌ها سرعت بیشتری بگیرد.
*اگر شرکتی قصد پذیرش در پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت را داشته باشد باید از چه طریقی اقدام کند؟سیاست مهمی که تلاش کردیم در نوشتن آیین‌نامه پارک رعایت کنیم پرهیز از کلی‌گویی و توجه بیشتر به جزئیات بود .آئین نامه دیگر پارکها برای پذیرش شرکت‌ها آزادانه‌تر عمل می‌کند، اما چون تقاضا برای پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت زیاد است ما تلاش می‌کنیم بر روی هدف توسعه فناوری متمرکز شویم. از این رو پارک شرکت‌هایی را که صرفا تولیدکننده هستند پذیرفته نمی‌شوند، بلکه شرکت‌های تولیدکننده‌ای پذیرش می‌شوند که می‌خواهد فناوری‌های خود را ارتقا دهند. به همین دلیل در آئین نامه پذیرش شرکت‌های متقاضی در پارک سعی کردهایم به جزئییات توجه زیادی داشته باشیم.
این شرکت‌ها می توانند با مراجعه به سایت پارک نوآوری‌وفناوری صنعت نفت در قسمت پذیرش سایت فرم‌های پذیرش را دانلود کنند و پس از تکمیل این فرم اولیه آن را به ایمیلی که معرفی شده است ارسال کنند. سپس پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت با توجه به فرم اولیه تشخیص می‌دهد که این شرکت در دامنه پذیرش وضع شده توسط هیات امناء پارک قرار دارد یا نه. اگر این شرکت در دامنه پذیرش پارک بود وارد مراحل بعدی میشود و در غیر این صورت رد خواهد شد. در صورت پذیرش، شرکت متقاضی بعد از پرکردن فرم‌های تکمیلی وارد مرحله داوری تخصصی میشود. سپس به شورای علم و فناوری ارجاع داده میشود تا دیگر اقدامات پذیرش انجام شود.
شکلگیری شبکه‌ای ملی برای حمایت از توسعه فناوری‌های حوزه نفت
*برای آینده‌ی پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت چه برنامه و چشم اندازی دارید؟
در حال حاضر ما با ۱۲ پارک دیگر همکاری‌های مشترکی را شکل داده‌ایم و امیدوارهستیم با اهتمام دولت جدید به این موضوع بتوانیم با ۲۵ پارک به عنوان همکار و مرکز مشترک ارتباط برقرار کنیم. این به این معنی است که کم‌کم در سراسر کشور یک شبکه ملی در حمایت از توسعه فناوری شکل می‌گیرد. یعنی در هرجای کشور یک گروه، هسته فناور یا شرکت نوپا احتیاج به حمایت داشته باشد می‌تواند در تمام مراکز ما در سراسر کشور مستقر شود و حمایت‌های مالی و معنوی دریافت کند. اگر در این پارک‌های همکار شرکت‌هایی وجود داشته باشند که در حوزه صنعت نفت فعالیت می‌کنند، پارک نوآوری و فناوری صنعت از آن شرکت نیز حمایت می‌کند. این موضوع منجر به شکلگیری یک شبکه ملی موثر و کارآمد درحوزه صنعت نفت می شود.
اگر بتوانیم واحدهای استیگ‌مانتد نمک‌زدایی و فشار‌افزایی را درآنجا مستقرکنیم، می‌توانیم حداقل ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار بشکه نفت را بدون حفاری چاه به تولیداتمان اضافه کنیم. از این رو بومی‌کردن تنها یک فناوری در حوزه نفت در کشور بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
همچنین تلاش می‌کنیم بتوانیم تعداد شرکت‌های متقاضی را که ارزیابی،داوری و پذیرش می‌شوند را با رعایت تمام استانداردها افزایش دهیم تا از این طریق بتوانیم این اکوسیستم بزرگ را به صورت فیزیکی نیز گسترش دهیم.
حوزه سومی که برای امسال هدفگذاری کردهایم مربوط به حوزه تجاری‌سازی است که تاکنون سه رویداد در این زمینه برگزار شده است . اگر حمایت‌های وزارت نفت در دولت جدید نیز ادامه دار باشد امیدوارهستیم در حوزه ۵ تا ۶ فناوری جدی بتوانیم موفقیت‌های کلیدی را برای کشور کسب کنیم. در اینصورت اگردر بازه ۶ ماه تا یکسال شرکت‌ها بتوانند تجهیزات خود را مستقر کنند شدیدا در حوزه تولید نفت مناطق نفت خیز جنوب کشور تاثیرگذار خواهد بود. طبق آمار مدیر عامل مناطق نفت خیز جنوب، اگر بتوانیم واحدهای استیگ‌مانتد نمک‌زدایی و فشار‌افزایی را درآنجا مستقرکنیم، می‌توانیم حداقل ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار بشکه نفت را بدون حفاری چاه به تولیداتمان اضافه کنیم. از این رو بومی‌کردن تنها یک فناوری در حوزه نفت در کشور بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
* شرکت‌های کارگزاری که اخیرا از پارک گواهی‌نامه دریافت کرده‌اند کدام بخش از فعالیت‌های پارک را انجام می‌دهند و چه وظایفی را بر عهده دارند؟
در ایران روال کار به اینصورت است که پارک‌های علم و فناوری خودشان شرکت‌ها را پذیرش می‌کنند. اما پارک نوآوری و فناوری صنعت با ایجاد یک نهاد نظارتی کوچک در ساختار خود مراحل اولیه پذیرش را به کارگزاران بخش خصوصی سپرده است. پارک و شورای علم و فناوری وظیفه نظارت بر این روند و تصمیم گیری نهایی را بر عهده دارند.
۷ شرکت کفا، امیرکبیر و بومرنگ، انرژیک، دانش بازار سام، کاریز اعتماد و رسد برای اولین بار در کشور به عنوان کارگزاران پذیرش شناخته شده اند. این شرکت‌ها در سه رتبه رتبه‌بندی شده اند. چون این کار برای اولین بار در کشور انجام میشود رتبه اول نداریم . سه شرکت رتبه دوم را کسب کردند و شرکت‌هایی هستند که سابقه بیشتری در ارزیابی شرکت‌ها داشته اند. چهار شرکت هم رتبه سوم را کسب کردند. در واقع این اقدام یک فرهنگ جدید است که در کشور شکل می‌گیرد امیدواریم پارک های دیگر نیز به این سمت حرکت کنند و از این ظرفیت استفاده کنند. این کار موجب تقویت و توسعه شرکت های کارگزار می شود که برای اقتصاد کشور نیز فواید زیادی دارد.
انتهای پیام/