در سفر به مراغه از کجا دیدن کنیم؟
مراغه که یکی از کهن‌ترین شهرهای استان آذربایجان شرقی است، با آثار باستانی و جاذبه‌های طبیعی به مقصد محبوب گردشگری کشور، تبدیل شده است.
نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۷/۰۷/۱ منتشر شده و در تاریخ ۱۴۰۰/۰۱/۲۷ به‌روزرسانی شده است.
شهرستان زیبای مراغه، پس از ارومیه، دومین شهر باستانی در استان آذربایجان شرقی است که در جنوب غربی این استان قرار گرفته است. این ناحیه از کشور، از شمال به شهر تبریز، از جنوب به شهرستان میاندوآب محدود بوده و در شرق دریاچه ارومیه جای گرفته است.
همچنین این شهرستان تاریخی پس از تبریز، دومین شهر پرجمعیت استان آذربایجان شرقی لقب گرفته و به نظر میرسد که این منطقه از ایران پس از حمله اعراب به نام «مراغه» شهرت یافته است. به‌دلیل تاریخی بودن این شهرستان و نیز بهره‌مندی آن از زیبایی‌های بکر و جاذبه‌های تاریخی امروزه به یکی از نقاط محبوب و پربازدید گردشگری در ایران تبدیل شده است.
۱. گنبد کبود مراغه
عکس از وب‌سایت Wikipedia
$(‘.map-container’).click(function(){$(this).find(‘iframe’).addClass(‘clicked’)}).mouseleave(function(){$(this).find(‘iframe’).removeClass(‘clicked’)});
یکی از آثار تاریخی در شهرستان مراغه، برجی است با طرح منشور ده‌وجهی که به «گنبد کبود» شهرت یافته است. این بنای کهن، از قدمتی برابر با حکومت سلجوقیان برخوردار بوده و با توجه به کتیبه موجود در بخش داخلی بنا که به‌صورت گچبری است، به نظر میرسد که مدفن مادر «هلاکوخان» است. البته روایات و نظرات متعددی در مورد تاریخ احداث این عمارت وجود دارد.
گنبد کبود مراغه معماری دوره سلجوقی بوده و تزیینات بسیار زیبا و چشم‌گیری دارد این بنا به نظر مدفن مادر هلاکوخان است
برخی از کارشناسان معتقدند که این اثر متعلق به دوران حمله مغول‌ها به ایران و برخی دیگر براین باورند که در پیش از این زمان و متعلق به حکومت قبل از هلاکوخان مغول است؛ بنابراین می‌توان سال‌های ۵۸۲ تا ۶۵۲ را برای ایجاد این بنا در نظر گرفت. گنبد کبود از معماری زیبا، منحصربهفرد و تزیناتی چشم‌گیر برخوردار است.
۲. رصد خانه مراغه
عکس از وب‌سایت Wikipedia
«رصدخانه مراغه» یکی دیگر از آثار تاریخی در شهرستان مراغه که علاوه بر برخورداری از کاربردی علمی، دارای پیشینه‌ای دیرین و متعلق به دوران حکومت هلاکوخان مغول است و به دستور وی در اواسط قرن ۷ هجری قمری و سال ۶۳۸ هجری قمری ساخته شده است. جالب است بدانید که پروسه ساخت این بنای علمی در شب میلاد حضرت زینت (س) و به مدیریت «خواجه نصیرالدین طوسی» وزیر هلاکوخان شروع شده است. بنای امروزی بخشی از سازه اصلی است که در گذشته احداث شده و دارای چندین بنای مختلف از جمله رصدخانه، دانشگاه، مکانی برای کارکنان و ساختمان‌های مختلف بوده است. در حال حاضر روی آثار باقی‌مانده از این رصدخانه یک سازه فلزی و کروی شکل کشیده است که رنگی سفید دارد و به‌هیچ‌وجه شبیه به نوع معماری رصدخانه اصلی (ساختمان اصلی ساختاری استوانه‌ای داشت)، نیست.
۳. معبد مهر مراغه
عکس از وب‌سایت سیری در ایران
یکی دیگر از آثار باستانی شهرستان مراغه، «معبد مهر مراغه» یکی از میراث ارزشمند مذهبی در ایران است که در روستای «ورجوی» این شهرستان، قرار دارد. این اثر تاریخی دارای ابعاد ناشناخته‌ای است، ولی با توجه به تحقیقات و پژوهش‌های انجام شده توسط زنده یاد «پرویز ورجاوند»، به نظر میرسد که این بنای تاریخی مرتبط با آیین مهرپرستی بوده که با توجه به گذر زمان و رخدادهای تاریخی، تغییر و تحولاتی در آن صورت گرفته است. جالب است بدانید که کلمه میترا یا (مهر) به معنی دوستی و محبت است. در گاتها (سروده‌‌هایی که از دیرباز از سخنانِ زرتشت اسپنتمان دانسته می‌شده است) کلمه میترا به معنی عهد و پیمان آمده است. مهر در اوستا از آفریدگان اهورا مزدا بوده، ایزد محافظ عهد و پیمان است و ازاین‌رو فرشته فروغ و روشنائی است تا هیچ چیز بر او پوشیده نماند. در کتیبه‌های هخامنشی نیز این اسم به املا و تلفظ اوستایی آن، میثر (Mithra) آمده است. در سانسکریت، میترا (Mitra) و در پهلوی، میتر (Mitr) و در پارسی مصطلح امروز، مهر خوانده می‌شود. «میترا» یعنی خدای نور و خورشید، خدایی که در خورشید جای دارد.
۴. برج مقبره غفاریه
عکس از وب‌سایت تسنیم
شهر مراغه، به‌دلیل حضور برج‌ها و گنبدهای تاریخی که از تمدن قبل و بعد از دوره اسلامی، خصوصا دوران حکومت سلجوقیان و ایلخانان برجای مانده است، به یکی از مکان‌های مناسب گردشگری در کشور تبدیل شده است. یکی از این برج‌های تاریخی، «گنبد غفاریه» است که در شمال غربی شهر مراغه و در پیرامون رودخانه «صافی چای» قرار گرفته است.
به نظر میرسد که برج مقبره غفاریه، مدفن «امیر شمس‌الدین قراسنقر» است
بنایی که قدمت آن متعلق به حکومت ایلخانان و بین سال‌های ۷۲۵ تا ۷۲۸ هجری قمری، به همت «سلطان ابوسعید بهادرخان» احداث شده است. با توجه به متون تاریخی، عارفی به نام «نظام الدین احمد بن حسین الغفاری» در زمان فرمانروایی «سلطان یعقوب بن حسن بیگ آق قویونلو» هنگام مراجعت از حج، عمارتی در نزدیکی این بنا احداث و املاک و باغی جهت مصارف آن وقف کرد. به همین دلیل این عمارت و بناهای وابسته و همچنین برج مزبور به نام وی «غفاریه» شهرت یافته است. البته با توجه به فقدان مدارک دیگر به نظر میرسد که گنبد غفاریه، مدفن «امیر مملوک شمس‌الدین قراسنقر» است.
۵. موزه ایلخانی مراغه
عکس از وب‌سایت خبرگزاری مهر
$(‘.map-container’).click(function(){$(this).find(‘iframe’).addClass(‘clicked’)}).mouseleave(function(){$(this).find(‘iframe’).removeClass(‘clicked’)});
یکی دیگر از مکان‌های دیدنی در شهرستان مراغه، «موزه تخصصی» این شهرستان است که به «موزه ایلخانی» نیز شهرت دارد. در این مکان فرهنگی می‌توان آثار ارزشمندی از دوران حکومت ایلخانان از جمله انواع سفال، سکه، فلز، شیشه، کاشی و … را مشاهده کرد. در واقع می‌توان موزه تخصصی مراغه را پایگاه اصلی آثار باقی‌مانده از دوران حکومت ایلخانان معرفی کرد که بازدید از آن برای گردشگران داخلی و خارجی، جالب و هیجان‌انگیز خواهد بود.
۶. آرامگاه آقالار و موزه سنگ‌نگاره‌های مراغه
عکس از وب‌سایت فارس‌نیوز
یکی دیگر از موزه‌های شهرستان مراغه، «موزه سنگ‌نگاره‌‌ها» در این شهرستان است که در بافت تاریخی مراغه و در عمارتی که به «مقبره آقالار» شهرت دارد، قرار گرفته است. بنای این مجموعه فرهنگی، متعلق به دوران حکومت زندیه است که اخیرا به «موزه سنگ‌قبرهای تاریخی» تغییر کاربری داده است. «گنجینه و موزه سنگ آقالار» نام دیگر این موزه ارزشمند است که از ویژگی معماری این عمارت کهن، پلان معماری، گنبد بزرگ مرکزی و رواق چهار طرف آن است که دراواخر سده ۱۲ هجری قمری، سال ۱۱۷۵ هجری قمری و به فرمان «ضل‌السلطان» به‌دلیل محبت و اردات وی به «میر فتاح موسوی» احداث شده است. در این بنای تاریخی می‌توان سنگ قبرهای مرمری ارزشمند و نیز سنگ قبرهای دیگری به قدمت قرن هفتم و هشتم هجری قمری همچون گهواره‌ای، صندوقی و نیز سنگ‌نوشته‌ها و قوچ‌های سنگی مشاهده کرد.
۷. کلیسا هوانس مراغه
عکس از وب‌سایت Wikipedia
در شهر مراغه، یکی از نیایشگاه‌های ارامنه که دارای قدمتی دیرین است، وجود دارد که به «کلیسای هوانس» شهرت یافته است. «یوحنا» نام یکی از حواریون حضرت عیسی (ع) است که در گویش ارامنه «هوانس» نامیده می‌شود و این کلیسا به آن شهرت یافت است. به نظر میرسد، قدمت کلیسا به قرن پنجم و ششم میلادی بازمی‌شود و پس از تخریب‌ها و آسیب‌های متعدد در طول تاریخ، بنای امروز آن در سال ۱۸۴۰ میلادی، به هنرمندی معماران روسی و فرانسوی ساخته شد. به نظر میرسد که کلیسا در دوران حکومت ایلخانان از اهمیت و موقعیت بالایی برخوردار بوده است؛ اما امروزه به‌دلیل مهاجرت ارمنیان ساکن مراغه به شهرهای دیگر، بدون استفاده است.
۸. خانه اشرف‌الملوک نبئی وند$(‘.map-container’).click(function(){$(this).find(‘iframe’).addClass(‘clicked’)}).mouseleave(function(){$(this).find(‘iframe’).removeClass(‘clicked’)});
در شهر مراغه نیز مانند بسیاری دیگر از شهرستان‌های کشور، می‌توان شاهد منازل و بناهای تاریخی متعدد بود که همانند میراثی گران‌بها برای نسل امروز، به یادگار مانده است. «خانه اشرف‌الملوک نبئی وند» از جمله این منازل تاریخی است که دارای قدمتی برابر با اواخر حکومت قاجاریان و اوایل حکومت پهلوی است. این اثر در بافت قدیمی شهر مراغه و در نزدیکی مسجد تاریخی «شیخ بابا» قرار گرفته است که با نام دیگر «خانه حیدرانلو» نیز شناخته می‌شود. از ویژگی‌های بارز عمارت که در ۲ طبقه، با پلانی مستطیلی و به‌صورت قرینه ساخته شده است، می‌توان به ستون‌های سنگی تعبیه شده در نمای اصلی آن اشاره کرد که از زیبایی خاصی برخوردار است.
۹. گویجه قلعه
عکس از وب‌سایت سیری در ایران
«گویجه قلعه» نام یکی از سازه‌های طبیعی در ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر مراغه است که در نزدیکی رودخانه «قوری چای» قرار گرفته است. از ویژگی‌های جالب و منحصربهفرد این قلعه، احداث آن به‌صورت طبیعی است به‌گونه‌ای که هیچ انسانی در ساخت آن نقشی نداشته است. وجه تسمیه «گویجه قلعه» یا «قلعه گویجه» به این نام، به‌دلیل سنگ‌های سبزی است که در منطقه به نظر میرسد که این اثر دارای قدمتی متعلق به هزاره قبل از میلاد مسیح (ع) تا اوایل دوران اسلامی است. معماری این سازه طبیعی به‌صورت صخره‌ای و از نادرترین قلعه‌های ایران است که با چنین معماری ساخته شده است.
شهرستان تاریخی مراغه، همواره محبوب گردشگران و علاقه‌مندان به طبیعت بکر، آب و هوای مطبوع، دیدنی‌های تاریخی و آثار باستانی ایران است. معرفی تمامی جاذبه‌های گردشگری این شهر تاریخی در یک مقاله امکان‌پذیر نخواهد بود. از دیگر مکان‌های دیدنی در این منطقه از ایران می‌توان به چشمه‌های آب‌های گرم و سرد معدنی مراغه، دریاچه سد علویان، پل مردق و رودخانه مردق، غار هامپوئیل، مقبره اوحدی، گنبد مدور، گنبد سرخ، مسجد ملا رستم، منطقه طبیعی-تاریخی-فسیلی مراغه، مسجد شیخ بابا مراغه، مسجد شیخ تاج، مسجد جامع، موزه فسیل شناسی و … اشاره کرد.