آیا ایران می‌تواند پول نفت را به کشور بازگرداند؟/ همکاری چین با ایران فراتر از معافیت‌های آمریکا بود
محمدعلی خطیبی، مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران و نماینده سابق ایران در هیات عامل اوپک در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس با اشاره به همکاری چین با ایران برای فروش نفت گفت: در دوره اول تحریم‌ها در سال ۹۱-۹۲، چین کاملا برای فروش نفت ایران با ما همکاری میکرد. البته به جز چین، تعداد دیگری از کشورهای مشتری نفت ایران نیز با ما تعاملاتی داشتند.
وی ادامه داد: در شرایط تحریم یکی از مشکلات جدی مربوط به بازگشت پول است، زیرا در این وضعیت امکان استفاده از سیستم بانکی برای ایران میسر نیست. در دوره اول تحریم، یکی از راهکارها برای بازگرداندن پول حاصل از فروش نفت، استفاده از بانک‌های کوچک برای انجام تراکنش‌های بانکی بود.
*دو روش ایران برای بازگرداندن پول در دوره اول تحریم‌ها
خطیبی اظهار داشت: در این روش ما به جای اینکه تعاملات‌مان را با استفاده از بانک‌های بزرگ انجام دهیم از شعبات کوچکتر و در لایه‌های پایین‌تر سیستم بانکی استفاده می‌کردیم و بخشی از پول را بدین صورت به کشور برمی‌گرداندیم.
مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران افزود: یکی دیگر از روش‌ها، تهاتر نفت با کالا بود. در این روش ما به ازای نفتی که صادر می‌کردیم، کالاهای موردنیاز کشور را از چین وارد می‌کردیم. در واقع نفت ایران با کالاهایی تهاتر میشد که حتی اگر ما تحریم هم نبودیم باز با پول نفت، همان کالاها را می‌خواستیم وارد می‌کردیم.
نماینده سابق ایران در هیات عامل اوپک گفت: پس بخش دیگری از پول فروش نفت از طریق تهاتر با کالاهای موردنیاز برمی‌گشت. البته اینکه چه کالاهایی موردنیاز کشور است را وزارت نفت تعیین نمیکرد بلکه توسط دولت تعیین میشد. یعنی لیستی از اقلام موردنیاز کشور توسط دولت تدوین میشد که وزارت نفت بر اساس این لیست بتواند تهاتر نفت با کالا با سایر کشورها را انجام دهد.
* همکاری چین با ایران برای فروش نفت، فراتر از معافیت‌های آمریکا بود
خطیبی در ادامه خاطرنشان کرد: در دوره اول تحریم تنها کشوری که با ایران به طور کامل همکاری میکرد، چین بود و این همکاری برای فروش نفت ایران نیز در چارچوب معافیت‌های آمریکا خلاصه نمیشد.
مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران گفت: آمریکا همزمان با اعمال تحریم‌ها به چین و حدود ۱۰ کشور معافیت تحریمی برای واردات نفت از ایران داد. این معافیت تحریمی هر ۶ ماه یکبار تمدید میشد و شرط تمدیدش برای کشورهای واردکننده نفت ایران نیز این بود که در طول این بازه زمانی توانسته باشند به میزان ۲۰ درصد وابستگی خود به نفت ایران را قطع کنند و در دوره بعدی معافیت، واردات نفت از ایران را ۲۰ درصد کاهش دهند.
نماینده سابق ایران در هیات عامل اوپک گفت: هدف آمریکا از ایجاد این سازوکار این بود که بعد از ۵ دوره معافیت تحریمی، صادرات نفت ایران به صفر برسد. اما آیا صادرات نفت ایران در طی دو سال به صفر رسید؟ خیر، صادرات نفت و میعانات گازی و فرآورده نفتی ایران در آن بازه زمانی ۱.۵ میلیون بشکه در روز بود که این میزان صادرات با همراهی کامل چینی‌ها محقق میشد.
وی همچنین افزود: در نتیجه چین در چارچوب معافیت تحریمی آمریکا عمل نمیکرد و نفت بیشتری در آن دوران از ما میخرید. البته علاوه بر چین، برخی کشورهای دیگر نیز از طرق مختلف به واردات نفت از ایران اقدام می‌کردند که خب نمی‌توانم آنها را رسانه‌ای کنم.
*بدرفتاری دولت روحانی با چینی‌ها، باعث کاهش سطح همکاری‌های تحریمی شد
خطیبی در پاسخ به این سوال که چرا پس چینی‌ها در دولت یازدهم و دوازدهم با ایران همکاری خود را ادامه ندادند گفت: اگر این سوال به صورت برعکس پرسیده شود درست‌تر است. یعنی باید پرسید علیرغم همکاری چینی‌ها چرا دولت یازدهم و دوازدهم آنها کنار گذاشت و ظرفیت آنها استفاده نکرد.
مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران گفت: متاسفانه دولت آقای روحانی تمامی تخم‌مرغ‌های خود را در سبد غربی‌ها گذاشت و نسبت به چینی‌ها بی‌تفاوت بود. در سال ۹۴ شخص رئیس جمهور چین به ایران سفر کرد و پیشنهادات جذابی را برای سرمایه‌گذاری در ایران مطرح کرد اما او را تحویل نگرفتند. سپس او به عربستان رفت و به جای ایران، این سرمایه‌گذاری را در عربستان انجام داد.
نماینده سابق ایران در هیات عامل اوپک گفت: در نتیجه وقتی دولت وقت، چینی‌ها را قبول نداشت، طبیعی است که بعد از خروج آمریکا از برجام و گرفتاری‌های ایجاد شده برای دولت، چین حاضر به همکاری با ایران همانند سابق در دولت نهم و دهم نشود. به هر حال کاهش سطح همکاری نفتی چین با ایران در دوره دوم تحریم، واکنشی بود که چینی‌ها در قبال بدرفتاری دولت انجام دادند.
*راهکاری قدیمی برای بازگشت پول ایران باید کارآمدتر شوند
وی اظهار داشت: الان با روی کار آمدن دولت سیزدهم نشانه‌های بهبود روابط ایران و چین قابل مشاهده است ولی برای گسترش و تعمیق همکاری‌های بین دو کشور لازم است که در سطوح دولت‌ها بسترسازی‌ها و هماهنگی و توافق‌ها صورت بگیرد تا بدین صورت با هدایت هر دو دولت بخش‌‌های خصوصی و شرکت‌های ایران و چین با یکدیگر وارد تعامل شوند.
خطیبی در پایان خاطرنشان کرد: در دوره اول تحریم برای بازگشت پول فروش نفت به ایران، نشست‌های متعددی بین مسئولین ایران و چین برگزار شد و بانک مرکزی دو کشور در هماهنگی با یکدیگر تعاملاتی را تعریف کرده بودند. در این دوره نیز باید این نشست‌ها در سطوح بالا از سر گرفته شود و راهکارهای جدیدتر و موثرتری برای این موضوع اجرایی شود. در این صورت همانطور که در دوره اول تحریم‌ها توانستیم پول نفت را به کشور بازگردانیم در این دوره نیز می‌توان با سازوکارهایی این کار را به صورت موثرتر انجام داد.
انتهای پیام/