کارنامه ۳ ماهه وزارت نفت دولت سیزدهم زیر ذره‌بین/ توسعه صادرات نفت زیر سایه تحریم
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، اکنون که حدود ۳ ماه از روی کار آمدن دولت سیزدهم می‌گذرد شاید بد نباشد که عملکرد وزارتخانه‌های این دولت زیر ذره‌بین قرار بگیرد تا نقاط مثبت و منفی آن مشخص شود.
البته مدت زمان ۳ ماه برای اجرای برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت وزارتخانه‌ها و تحقق اهداف موردنظر که جنبه کلان و استراتژیک دارند، زمان کوتاهی است زیرا بسیاری از وزارتخانه‌ها حتی هنوز به طور کامل تیم مدیریتی مدنظر خود را بر روی سمت‌های سازمانی مستقر نکرده‌اند اما با این حال بررسی عملکرد کوتاه‌مدت وزارتخانه‌های دولت سیزدهم نیز می‌تواند تا حدودی عیار آنها را برای حل مشکلات کشور مشخص کند.
در این گزارش به بررسی نقاط مثبت و منفی عملکرد وزارت نفت دولت سیزدهم و تیم جواد اوجی وزیر نفت پرداخته می‌شود. به طور کلی عمکرد وزارت نفت در ۸ محور تقسیم و بررسی شده است.
*روند صعودی صادرات نفت و میعانات گازی در دولت سیزدهم
گزارش‌های رسمی اوپک و شرکت‌های ردیابی نفت‌کش‌ها حاکی از این است که با روی کارآمدن دولت سیزدهم، روند صادرات نفت و میعانات گازی ایران صعودی شده است که عمده این صادرات به مقصد چین است.
طبق آمار اوپک میزان صادرات نفت ایران بین ۵۵۰ تا ۸۵۰ هزار بشکه برآورد شده است. شرکت کپلر صادرات نفت ایران به چین را ۶۵۰ هزار بشکه در روز تخمین زده است و طبق گزارش تانکر ترکرز، صادرات نفت ایران به چین به بیش از یک میلیون بشکه در روز رسیده است.
همچنین اخیرا روزنامه واشنگتن تایمز در گزارشی اذعان کرده است که از سال گذشته میلادی، میزان خرید نفت ایران توسط چینی‌ها به روزانه یک میلیون ۱۶۰ هزار بشکه رسیده است. در مجموع به نظر میرسد در حال حاضر میزان صادرات نفت و میعانات گازی ایران هر رقمی که باشد بالاتر از یک میلیون بشکه در روز است، این رقم درحالی است میانگین صادرات نفت در سال گذشته کمتر از ۳۰۰ هزار بشکه در روز بوده است.
به نظر میرسد افزایش صادرات نفت ایران در دولت سیزدهم تحت تاثیر بازارسازی وزارت نفت و گسترش تعاملات با کشور چین و سایر کشورها رقم خورده است، به گونه‌ای که در حال حاضر طبق شنیده‌ها تعاملات نفتی ایران با روسیه و ونزوئلا نیز برای فروش نفت احیا شده است.
نمونه بارز این موضوع، انعقاد قرارداد سوآپ نفت و میعانات گازی بین ایران و ونزوئلاست که تحت تاثیر بازاریابی دو کشور، رقم صادرات میعانات گازی ایران افزایش یافته است.
به طور کلی روند صعودی صادرات نفت ایران در دولت سیزدهم و دور زدن تحریم‌های نفتی به قدری قابل ملاحظه است که آمریکایی‌ها برای جلوگیری از تداوم روند افزایشی به اقداماتی نظیر توقیف و مصادره نفت ایران روی آورده‌اند که البته در آن حوزه نیز با شکست مقابل نیروهای دریایی سپاه پاسداران مواجه شده‌اند.
*غلبه بر چالش کمبود ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌ها در زمستان پیش‌رو
جواد اوجی وزیر نفت درحالی سکان وزارت نفت را بر عهده گرفت که چالش تامین سوخت زمستانی نیروگاه‌ها یکی از چالشهای جدی وزارت نفت بود، زیرا ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌ها نسبت به سال گذشته ۳۰ درصد کمتر بود درحالیکه ۴ هزار نفتکش نیز از ناوگان حمل سوخت به دلیل سهل‌انگاری‌های دولت دوازدهم خارج شده بود.
در این راستا تامین سوخت مایع نیروگاه‌ها به اولویت نخست شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تبدیل شد و در عرض یک ماه با ترمیم ناوگان حمل سوخت از طریق افزایش کرایه‌ها و ممنوعیت صادرات فرآورده‌های نفتی، میزان ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌ها نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیشتر شد.
در حال حاضر در طول ۲ ماه گذشته میزان ذخایر سوخت نیروگاه‌ها از ۱.۶۸ میلیارد لیتر به حدود ۳ میلیارد لیتر رسیده و حدود ۴۵۰ میلیون لیتر سوخت مایع بیش از سال گذشته در نیروگاه‌ها ذخیره شده است. بدین صورت در صورت وقوع بحران گاز در زمستان نیروگاه‌ها می‌توانند از سوخت مایع برای تولید برق استفاده کرده و جریان تامین برق کشور را برقرار نگه دارند.
*مدیریت بحران اختلال در جایگاه‌های سوخت در کمتر از یک هفته
سه‌شنبه ۴ آبان‌ماه بود که ساعت ۱۱ ظهر طی یک حمله سایبری توسط دشمن، سامانه سوخت پمپ‌بنزین‌ها دچار اختلال شد و بدین صورت سوخت‌رسانی به خودروها در سراسر کشور برای ساعاتی متوقف شد. اما با اقدام سریع و هوشمندانه وزارت نفت در کمتر از نیم‌روز و تا پایان روز سه‌شنبه ۵۰ درصد جایگاه‌ها در سراسر کشور به صورت آفلاین وارد مدار شدند.
جدول ۱
همچنین روز چهارشنبه ۸۰ درصد جایگاه برای عرضه بنزین آزاد وارد مدار شدند تا برای تامین سوخت موردنیاز حمل و نقل کشور، بنزین حداقل با نرخ آزاد وجود داشته باشد. سپس با تلاش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی بحران اختلال در سامانه سوخت در طول یک هفته به طور کلی جمع شد (جدول ۱). وزارت نفت نیز با اعطای سهمیه ویژه بنزین، هزینه‌های تحمیل شده به مردم برای خرید بنزین آزاد در روزهای بحران را جبران کرد.
* طرح احداث یک پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای/«قانون پتروپالایشگاه‌ها» از دستور کار خارج شد؟
جواد اوجی وزیر نفت در روزهای نخستین با اشاره به تمرکز این وزارتخانه بر افزایش ظرفیت پالایشی کشور گفت: «ظرفیت کنونی پالایش با احتساب نفت خام و میعانات گازی، ۲.۲ میلیون بشکه در روز است که قرار است طبق برنامه‌ریزی‌ها این رقم به بیش از روزانه ۳.۵ میلیون بشکه برسد. طبق زمانبندی تعریف شده برای پالایشگاه‌های موجود و پالایشگاه‌های جدید در چهار تا پنج سال آینده ظرفیت پالایشگاه‌های کشور ۱.۵ برابر می‌شود».
به نظر میرسد راهکار اصلی وزیر نفت برای افزایش ظرفیت پالایشی کشور تکیه بر قانون پتروپالایشگاه‌ها است که با ارائه تنفس خوراک به واحدهای پتروپالایشی، ۸ سرمایه‌گذار بخش خصوصی را پای کار این طرح‌ها آورده است. اما تاکنون اجرای قانون پتروپالایشگاه‌ها توسط شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی پیگیری نشده است.
البته این موضوع به معنای بی‌خیالی این شرکت از احداث پتروپالایشگاه نبوده است و در طول دو ماه گذشته ظاهرا طرح احداث یک پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای توسط این مجموعه تدوین شده است. مصطفی نخعی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به جلسه کمیسیون انرژی با مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش می‌گوید: «آقای سالاری از برنامه‌ریزی برای ساخت یک پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای نفت خام، با سهامداری پالایشگاه‌ها، دولت و مجموعه‌های دیگر خبر داده است».
*تجارت گازی ایران با ترکمنستان و پاکستان در چه وضعیتی است؟
در طول ۸ سال گذشته به دلیل دیپلماسی منفعلانه وزارت نفت، فرصت‌های تجارت گاز ایران با کشورهایی مانند کویت، عراق، افغانستان، پاکستان، ترکیه، عراق، عمان، ترکمنستان، هند و حتی اروپا از بین رفت و یا جایگاه ایران به شدت متزلزل شد. در نتیجه یکی از اولویت‌های جدی وزارت نفت دولت سیزدهم احیای جایگاه ایران در بازار گاز منطقه است.
در این بین یکی از اقدامات وزارت نفت اولویت دادن به حل مناقشه ایران و ترکمنستان در حوزه تجارت گاز بود. با سفر وزیر نفت به ترکمنستان در روزهای ابتدایی، پرونده احیای روابط گازی و حتی اقتصادی دو کشور در دستور کار قرار گرفت به‌گونه‌ای که در ادامه حتی سیدابراهیم رئیسی و «قربانقلی بردی محمداف» رئیس جمهور دو کشور نیز در حاشیه نشست سازمان همکاری شانگهای بر حل مسئله گاز تاکید کردند.
رفت و آمدهای دیپلماتیک هیات‌های ایرانی و ترکمن در هفته‌های گذشته از بهبودی روابط دو کشور حکایت دارد، اما در نهایت باید دید در مرحله رسیدن به توافق گازی دو کشور چه پیشنهاداتی را روی میز قرار می‌دهند.
به نظر میرسد با توجه به وضعیت فعلی بازار گازی منطقه، اولویت دوم وزارت نفت احیای صادرات گاز به پاکستان باشد زیرا قرارداد گازی ایران با پاکستان هم‌اکنون جاری است و در صورتی که ایران آمادگی صادرات گاز به پاکستان را داشته باشد ولی پاکستان امکان دریافت گاز را نداشته باشد، طبق قرارداد باید معادل ۸۵ درصد قیمت گاز را به ایران غرامت دهد.
هر چند دلیل بی‌توجهی وزارت نفت به قرارداد گازی با پاکستان هنوز مشخص نیست ولی شاید وزارت نفت برای شروع مذاکرات با طرف پاکستانی ابتدا منتظر تعیین تکلیف قرارداد با ترکمنستان بوده تا از ظرفیت گاز ترکمن‌ها برای صادرات به پاکستان کمک بگیرد.
همچنین عبور از پیک بحران سوخت زمستانی قطعا دست ایران را برای صادرات گاز به پاکستان و مذاکره از موضع قدرت بیشتر باز می‌کند. با همه این توصیفات بعید نیست که احیای تعامل گازی با پاکستان به بعد از پیک سرما در اواخر فصل زمستان موکول شود.
*سرعت کند وزارت نفت برای بهینه‌سازی مصرف گاز/ گازبهای بدمصرف‌ها افزایش می‌یابد
مصرف غیربهینه گاز طبیعی در بخش خانگی، نیروگاه‌ها و صنایع عمده یکی از مشکلاتی است که دست وزارت نفت را برای حضور فعال در بازار گاز منطقه بسته است و حتی این وزارتخانه را در تامین گاز موردنیاز داخلی در فصول سرد دچار مشکل کرده است. در نتیجه اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف به خصوص در بخش خانگی (غیرمولد) یکی از اولویت‌ها است.
به طور کلی پروژه‌های بهینه‌سازی در قالب دو رویکرد: ۱- اصلاح نظام تعرفه‌گذاری گاز در بخش خانگی ۲- اصلاح و اجرای آیین‌نامه ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید قابل اجراست. در رویکرد اول با افزایش قیمت گاز، مردم از مصرف بی‌رویه گاز منع می‌شوند و در رویکرد دوم دولت با ارائه تجهیزات و خدمات لازم برای ارتقای بهره‌وری، رعایت الگوی مصرف توسط مردم را تسهیل می‌کند تا مشمول افزایش قیمت‌ها برای مصارف خارج از الگو نشوند.
تاکنون برنامه وزارت نفت برای فعالسازی سازوکار ماده ۱۲ مشخص نیست. البته این موضوع باید در سطح شورای عالی انرژی و هیئت دولت مطرح شود ولی این موضوع به معنای شانه خالی کردن وزارت نفت نیست.
درباره اصلاح پلکان‌های قیمت گاز نیز برنامه‌هایی توسط وزارت نفت در حال تدوین است. جواد اوجی وزیر نفت در این باره می‌گوید: «قیمت گاز برای مشترکان پرمصرف و بدمصرف بدون شک افزایش می‌یابد ولی قیمت گاز برای مشترکانی که در سقف الگو و مطابق جداول شرکت ملی گاز ایران مصرف کنند، همانند گذشته خواهد بود». در مجموع انتظار می‌رود دو رویکرد موجود برای بهینه‌سازی مصرف با سرعت بیشتری پیگیری شود.
*برنامه وزارت نفت برای توسعه CNG در هاله‌ای از ابهام
حمله هکری به سامانه سوخت و تهدید امنیت انرژی ایران در بخش حمل و نقل، ضرورت تنوع‌سازی در سبد سوخت را بیش از گذشته روشن کرد. وزارت نفت می‌تواند با ورود LPG به سبد سوخت در بخشی از ناوگان حمل و نقل و توسعه فراگیر CNG به عنوان یک سوخت ملی در کشور، علاوه به تضمین امنیت انرژی، از مزایای اقتصادی و زیست محیطی آن نیز بهره‌مند شود.
در این بین هر چند با موافقت وزارت نفت، LPG در آستانه ورود به سبد سوخت رسمی کشور است اما ظاهرا این وزارتخانه فعلا برنامه مشخصی برای حمایت از صنعت CNG در کشور ندارد. طبق گزارش شورای عالی انرژی، تراز بنزین کشور در ۱۰ سال آینده منفی خواهد شد، یعنی جایگاه ایران از صادرکننده بنزین به واردکننده تغییر خواهد کرد. در نتیجه افزایش سهم سوخت‌های جایگزین به خصوص CNG در سبد سوخت حائز اهمیت است.
* چتر حمایتی نفت بر ۶ استان کشور با اجرای مسئولیت‌های اجتماعی
همچنین وزارت نفت سیزدهم در باب مسئولیت‌های اجتماعی رویکرد مثبت و قابل‌توجهی در پیش گرفته است که بخشی از نتایج این رویکرد که مربوط به اقدام‌ها، تصمیم‌ها و فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی این وزارتخانه در مهرماه امسال است در ادامه آورده است:
همانگونه که از ۸ محور تعیین شده برای بررسی عملکرد وزارت نفت برمی‌آید، سهم شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از سایر شرکت‌های تابعه وزارت نفت بیشتر بوده که این موضوع به دلیل انتصاب زودهنگام مدیرعامل جدید این شرکت در دولت سیزدهم است. همچنین به دلیل تعلل در تعیین تکلیف مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و هلدینگ خلیج فارس، هنوز هیچ عملکرد مشخصی در حوزه پتروشیمی از دولت سیزدهم دیده نشده است.
در مجموع در اول گزارش اشاره شد بررسی عملکرد سه ماهه وزارت نفت دولت سیزدهم نمی‌تواند قضاوت جامعی به مخاطبان ارائه دهد زیرا تحقق اهداف استراتژیک وزارت نفت نیازمند زمان بوده و از طرفی هنوز روند انتصابات جدید در این وزارتخانه جریان دارد و مدیران مدنظر وزیر نفت به طور کامل مستقر نشده‌اند.
با این وجود موفقیت‌های این وزارتخانه در بازارسازی برای فروش نفت، حل بحران سوخت زمستانی نیروگاه‌ها و اختلال در سامانه سوخت و همچنین فعالسازی دیپلماسی گازی می‌تواند نویدبخش آینده‌ای امیدوارکننده برای صنعت نفت کشور باشد و به نظر میرسد وزیر نفت و تیم وی عزم کافی و راهبردهای صحیحی برای بازگرداندن صنعت نفت به جایگاه اصلی خود دارند.
انتهای پیام/