بررسی ابعاد مشکلات مدیریت آب زاینده‌رود/ باید به سمت صنایعی برویم که به آب نیاز ندارند
به گزارش خبرنگار تشکل‌های دانشگاهی خبرگزاری فارس، به همت بسیج دانشجویی پردیس دانشکده های فنی دانشگاه تهران نشست مجازی «زاینده رود تشنه» با موضوع بررسی ابعاد مختلف مشکلات مدیریت آب زاینده‌رود و تبعات آن، با حضور امیرقلی جعفری بروجنی عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی و سجاد انتشاری پژوهشگر هیدرولوژی اجتماعی برگزار شد.
* در تصمیم گیری ها باید توجه داشته باشیم به مقدار قبل آب نداریم
امیرقلی جعفری بروجنی عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی در این نشست ضمن اشاره به قرارداشتن ایران در منطقه خشک و نیمه خشک و کم بودن بارش با وجود تبخیر زیاد، به عدم پذیرش این نکته توسط برخی مسئولین اشاره کرد و گفت: ما چند سالی دچار تغییر اقلیم شده ایم و این مزید بر مقدار بارش کم باران در کشور ماست. مخصوصا در استان چهارمحال و بختیاری برف های قبل را نداریم و بارش برف تبدیل به باران به مقدار کمتر شده و این باعث شده چند هفته قبل بزرگترین چشمه ای که در این استان وجود داشته و سرشاخه اصلی کارون و زاینده رود بوده به نام کوهرنگ خشک شده و یخچال های زردکوه هم به دلیل تغییر اقلیم خشک شده اند.
وی افزود: وضعیت ما کاملا بحرانی است و آب آن مقدار که قبلا بوده دیگر نیست و مسئولین باید به این دو مطلب توجه داشته باشند.
جعفری سپس عواملی چون خشک شدن برخی حوضه های آبریز و همچنین تصمیمات اشتباه پیشین را از علل خشک شدن زاینده رود دانسته و با ذکر این نکته که همه اینها به وزیر نیرو هنگام گرفتن رأی اعتماد در کمیسیون کشاورزی و جلسه های کوچک تر گفته شده است، افزود: جانمایی غلط صنعت یک دلیل دیگر برای خشک شدن زاینده رود است.
این نماینده مجلس با بیان اینکه این جانمایی تابع تصمیمات سیاسی و اهرم قدرت بوده، گفت: رئیس جمهور از هر استان و منطقه ای بوده سعی کرده این کار را آنجا انجام دهد و ما امروز شاهدیم صنایع آب بری مثل فولاد و کاشی و سرامیک را تا وسط فلات مرکزی برده ایم و به توسعه آن ادامه می‌دهیم.
وی افزود: باید صنایع آب بر در کنار ساحل و کنار آب قرار داده شود و نه اینکه آب را به اصفهان انتقال دهیم. دلیل دوم رشد و توسعه بی رویه کشاورزی در اقلیم هایی که ظرفیت کشاورزی را ندارند، است. کشاورزی در سرزمینی که زمانی آب شرب خود را فقط از قنات می‌توانست تهیه کند اشتباه است. ما نمی‌توانیم کویر را به منطقه سرسبز تبدیل کنیم. الگوی کشت ما نیز غلط است. در منطقه ای که می‌توان کشت های کم آب بر دیگر انجام داد دارند برنج می‌کارند و این اشتباه است.
وی سپس با اشاره به اینکه مهاجرت به برخی نواحی نیاز به انتقال آب را به دنبال داشته گفت:از قبل انقلاب پروژه انتقال آب کوهرنگ یک به فلات مرکزی بوده و بعد از انقلاب پروژه کوهرنگ ۲ و ۳ را داشته ایم و الان هم حرف از پروژه های دیگر می‌زنیم و هیچکدام از این ها شرایط لازم را ندارند. زمانی می‌توانیم از نقطه الف به ب آب را انتقال دهیم که دیگر راهی نباشد. ما باید به زیست بوم منطقه توجه کنیم. هیچکدام از این تصمیمات به محیط زیست توجه ندارد و زیست بوم منطقه مبدأ را نابود کرده است و مردم هم ناچار به مهاجرت شده اند. پس در تصمیم گیری های جدید باید توجه داشته باشیم ما به مقدار قبلی آب نداریم.
* باید به سمت صنایعی که به آب نیاز ندارند برویم
سجاد انتشاری پژوهشگر هیدرولوژی اجتماعی هم در ادامه به کم آبی ایران در سده اخیر و در برابر آن پرآب بودن دهه های ۶۰ و ۷۰ که منجر به تصمیم گیری های غلط از سوی مسئولین شده، اشاره کرد و در ادامه گفت: در مسئله خشک شدن زاینده رود طبق قانون کسی حق ندارد به حق آبه محیط زیست دست درازی کند و درصورت استفاده باید آن حق را بپردازد.
وی افزود: در واقع مطالبه صحیح مردم اصفهان این است که حقوق زاینده رود پرداخته شود. مثل تالاب گاوخونی که الان خشک شده است زیرا حق آبه بیست سال گذشته آن پرداخت نشده. صنایع بخصوص در مناطقی که توسعه آب نداریم نباید توسعه یابد و باید به سمت صنایعی که به آب نیاز ندارد مثل دانش بنیان برویم.
وی ادامه داد: درباره کشاورزی در بیابان نظرات مختلفی بیان می‌شود اما تحقیقات نشان داده کشاورزی در بیابان از بیابان زایی جلوگیری می کند اما باید با الگوی خاص صورت گیرد.
انتشاری همچنین افزود: ما هم کاملا مخالف تمرکز جمعیت و رشد جمعیت در استان اصفهان هستیم که در این سالها اتفاق افتاده و مخالف توسعه صنایع جدید و حتی توسعه کشاورزی هستیم که بخواهد باعث افزایش جمعیت بشود. معتقد هستیم باید الگوی توسعه در کل کشور یکسان اتفاق بیفتد که عدالت رعایت بشود.
این پژوهشگر هیدرولوژی اجتماعی گفت: بسیاری از طرح‌های انتقال آب به دلیل فشار مافیای آب و فشار های سیاسی ممکن است اتفاق بیفتد که اینها مشکل ایجاد می‌کند هم برای منطقه مبدا و هم برای منطقه مقصد.
وی افزود: در مورد الگوی کشت اساتید اقتصاد معتقد هستند که ما باید به سمت بهینگی برویم و باید از منابع محدود منافع بیش تری ایجاد کرد.
انتشاری یادآور شد: حوضه زاینده رود درگیر دو پدیده است، منابع انتقال آب که به این حوضه انتقال پیدا می‌کند و هم منابع آبی که از این حوضه انتقال می‌یابد ما باید هردو طرف موضوع را ببینیم لذا هم انتقال آب به حوضه زاینده رود باید مورد توجه قرار بگیرد که آسیب هایی را ایجاد کرده و هم انتقال آب از زاینده رود به حوضه های دیگر که ان هم مشکلات دیگری را به وجود آورده است.
وی در رابطه با پروژه های انتقال به اصفهان و مشکلات حال حاضر اصفهان گفت: دیدگاه کنشگران محیط زیستی در خوزستان و چهارمحال این است که در کوهرنگ ۳ بدلیل عدم رعایت پیوست های زیست محیطی، چشمه های بعضی مناطق در آنجا را خشک رده و برای احداث سد در کوهرنگ ۳ مشکلاتی برای مردم ایجاد شده است.
انتشاری ادامه داد: دغدغه مردم خوزستان بیش تر این است که اگر این تونل ها در بالادست زده بشود از حق آبه ی آن مناطق کم می‌شود و به این دلیل با آن مخالف هستند و از طرفی نظر افرادی در اصفهان این است که چون این تونل های آب حجم بسیار اندکی آب را انتقال می‌دهد نمی‌تواند مشکلی ایجاد کند و مردم اصفهان معتقد هستند آب صنایع ملی در اصفهان باید از منابع ملی تامین شود و خواستار توزیع عادلانه آب هستند.
* نمی‌توانیم به استانی بگوییم شما صنعت نداشته باشید، کشاورزی هم نداشته باشید
امیرقلی جعفری بروجنی عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی در بخش دیگری از سخنانش بزرگترین معضل در حوزه آب کشور را حکمرانی دانست و با اشاره به شفافیت بعنوان اولین پایه این حکمرانی، قرار گرفتن این اطلاعات در اختیار همه مردم را لازم دانست.
وی سپس در ارتباط با پمپاژ آب در چهارمحال و بختیاری گفت: ما نمی‌توانیم به استانی بگوییم شما صنعت نداشته باشید، کشاورزی هم نداشته باشید، قاعدتا باید مهاجرت کنند. کدام قانونی کدام دولتی به مردم اینطور می‌گوید که نه اجازه کشاورزی بدهیم نه اجازه صنعت و بگوییم فقط نگاه کنید به منبع آبی که دارید. این که منطقی نیست.
این نماینده مجلس، در مورد کشاورزی در بیابان گفت: در مورد آن کشاورزی که جلوگیری می‌کند از رشد روند کویر که کسی بحثی ندارد. بحث ما این است که داریم در کویر برنج می کاریم، محصولات جالیزی کشت می‌کنند. توسعه ی کویر با روش‌های درختچه‌هایی که ماندگی دارند و کم آب اند که موردی ندارد.
وی سپس با اشاره به ادامه کشت برنج در چنین مناطقی با بهانه کاهش سطح زیر کشت و ادامه کشت محصولات جالیزی، بر لزوم شفاف سازی که منجر به مشخص شدن دقیق مشکل زاینده رود می شود تاکید کرد و گفت: من سوالی در مجلس پرسیدم، که هنوز وزارت نیرو به بنده پاسخ نداده، چرا دو سال قبل،۹۸،۹۹، بیش از ۴۵۰ میلیون متر مکعب آب مازاد بر تابلوی منابع و مصارف در حوزه ی زاینده رود آزاد سازی شد؟ تابلوی منابع و مصارف را وزارت نیرو مشخص می‌کند.
وی سپس افزود: درمورد تونل کوهرنگ ۳، بزرگترین معضل این است که ۲۷ سال است تعهداتی درباره حق آبه های زیست محیطی به مردم مظلوم کوهرنگ داده شده که عمل نکردند. تونل احداث کردیم، الان می‌خواهیم سد بزنیم و مردم آنجا را بیست و هفت سال است آواره کرده ایم. بزرگترین چشمه ی آنجا به نام چشمه مروارید را خشکاندیم. جزو تعهدات بوده که آب چشمه‌ها را برگردانیم، آب شرب و کشاورزی شان را تامین کنیم.
جعفری با اشاره به نیازمند بودن بهشت آباد به آب در حدی که روستاهایش با تانکر آبرسانی می شود و عادلانه نبودن انتقال آب از این مناطق افزود: صد پروژه ی انتقال آب دیگر هم اجرا کنیم مشکل فلات مرکزی با اینها حل نمی‌شود. بلکه مشکلاتی بر مشکلات قبلی اضافه می کنیم. چون حق آبه‌ها را رعایت نمی‌کنیم، مشکلات مبدا را رعایت نمی کنیم. چون تغییر سیاست‌ها در مقصد را در دستور کار نداریم فقط رفتیم دنبال ساده ترین و مخرب ترین کار، که انتقال است. تجربه کوهرنگ۳ ، تابلویی ست جلوی چشم ما. چطور به خودمان اجازه می‌دهیم تونلی ۶۵ کیلومتری به نام بهشت آباد از گسل‌های اصلی زاگرس عبور کند؟ مگر شورای عالی آب تونل را منتفی نکرده است، چرا برخی مصوبات را باید بچسبیم برخی را فراموش کنیم؟
وی سپس در مورد تونل گلاب، با ذکر این نکته که صرف انتقال آب بین حوزه ای بودن دلیل برعدم نیاز به مجوز نیست و نمی توان زاینده رود را منحرف کرد، به تامین ۹۵ درصد آب سد زاینده رود از منابع آب چهارمحال و بختیاری و سپس جاری شدن ۶۳ کیلومتر این آب بعد از سد در این استان و تنها ۲ کیلومتر در اصفهان اشاره کرد و گفت: آمدیم در این دو کیلومتر تونل گلاب را زدیم و چون در استان اصفهان است می‌گوییم درون حوزه ای است!
وی سپس به نبود هیچ کدام از مجوزهای زیست محیطی برای این تونل و غیرقانونی خوانده شدن ان توسط سازمان بازرسی کشور و دیوان محاسبات هم اشاره کرده و گفت: آقای سراج سال ۹۳ به رئیس جمهور وقت اعلام کرد که اینها مجوز ندارد. محیط زیست مجوز نداده بود. بعد از احداث آمده اند یک تفاهم نامه بستند با استان اصفهان. تفاهم نامه غیر از مجوز زیست محیطی است. تونل ۲۷ کیلومتری را بدون داشتن مجوز های لازم و با پول بیت المال و هزینه غیرقانونی بنا کردیم، بعد که تمام شده آمدیم یک چسب پدافند غیرعامل به آن چسبانده ایم.
وی گفت: خیلی بد است که کارهایی انجام بدهیم و بعد به دنبال توجیه آن برویم. هرکس پولی دارد قدرت دارد کار خلافی انجام دهد آن هم درحوزه آب کشور، بعد برود مجوزها را با زد و بند و لابی بگیرد. من از ۳ وزیر نیرو سوال کردم که مجوزهای گلاب را اعلام کنید! مجوزهایی که امسال اعلام کردند ۷ سال بعد از احداث و شروع بوده است، این نوعی توهین به قوانین کشور و قانون‌گذار است.گلاب مسئله درون‌حوضه‌ای است اما این تونلی که ساخته می‌شود، تمام آب زاینده رود را می‌بلعد و شهرستان‌هایی که در مسیر رود هستند به ویرانی تبدیل می‌شوند.
این نماینده مجلس تصریح کرد: مشکل بنده در مسئله آب کشور این است که چرا در مورد آمار و منابع شفاف سازی نمی‌شود در موضوع صنایع تنها به فولاد مبارکه پرداخته می‌شود، چرا پتروشیمی و پالایشگاه‌ها و فولاد کاشان و کوهپایه گفته نمی‌شوند؟ ما نمی‌توانیم یک نسخه آنی برای جاری شدن آب در زاینده‌رود بپیچیم در حالی که سرچشمه رود خشک است، مگر اینکه بخواهیم مردم را فریب دهیم.
وی گفت: در مورد حق‌آبه، کشاورزانی در شرق اصفهان و دیگر جاها درخواست حق‌آبه‌های خود را دارند که از زمان شیخ بهایی برای آنها بوده‌است، حتی در دهه ۴۰ سطح زیر کشت در اصفهان در مقایسه با الان بسیار کمتر است و بعد از انقلاب توسعه ایجاد شده و کشاورزان حق‌آبه جدید و بیشتری دارند. قبل از حق‌آبه باید بگویید غول‌های صنعتی و کشاورزی در اصفهان چه مقدار آب مصرف می‌کنند.
* حق هر بخش و استان متناسب با منابع آب باید مشخص شود
انتشاری در ادامه در پاسخ به وضعیت استفاده از آب انتقالی زاینده رود به یزد و مصارف غیرشرب آن گفت: بنده به عنوان یک پژوهشگر و دسترسی کافی به داده‌ها و اطلاعات و مجوزها برای حکم قاطع و قضاوت ندارم و در مورد شفاف‌سازی نقش خود کمیسیون کشاورزی خیلی پررنگ هست، مسئله آب مسئله امنیتی نیست که بخواهیم آن را از مردم مخفی کنیم.
وی افزود: از ۴۵۰ میلیون متر مکعب آب گفته شده نه به تالاب و نه به کشاورزان به حد کافی چیزی نرسیده است و از ۲۵۰ میلیون مترمکعب تنها ۷۰ میلیون مترمکعب به کشاورزان تخصیص داده شده است، پس این آب به کجا رفته است؟
انتشاری تاکید کرد: حق هر بخش و استان متناسب با منابع آب باید مشخص شود و نیازمند کار حقوقی و مفاهمه و مذاکره است. در مورد بهشت‌آباد تا زمانی که اطمینان حاصل نشود در منطقه مبدا کوچکترین آسیب زیست محیطی برای مردم ایجاد نشود و حق‌آبه‌های مردم منطقه ضایع نشود نباید کاری اجرایی شود و مسئله اجرای کار بر پایه قوانین و مجوزها برای بن و بروجن هم مورد سوال است که آیا قانونی بوده‌اند یا خیر.
وی تاکید کرد: توسعه‌های کشاورزی هم در پایین‌دست و هم در بالادست بوده‌اند و باید مشخص شود چه بخشی از این توسعه از جنبه قانونی پذیرفته است و چه بخشی باید حذف شود تا دعوای زرگری بین این دو منطقه پایان یابد! کشاورزان اصفهان و کنشگران محیط زیست مخالف تونل گلاب و تونل بهرنگ۳ هستند و این پروژه را بارگذاری جدید می‌دانند. همینطور در بحث یزد باید شفاف‌سازی شود.
انتهای پیام/