سوخت ملی-۶|راهکار کاهش استهلاک موتور در خودروهای گازسوز/توسعه نسل جدید CNG در گرو حمایت دولت
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، یکی از اولویت‌های مهم وزارت نفت در دولت سیزدهم، توسعه صنعت CNG در کشور است، بر این اساس شورای عالی انرژی در سند «تامین انرژی بخش حمل و نقل کشور تا افق ۱۴۲۰» به تمرکز سیاست‌های دولت بر توسعه CNG و دو برابر شدن سهم آن در سبد سوخت کشور تاکید کرده است.
در حال حاضر توسعه CNG در کشور گرفتار یک تله سیاست‌گذاری است بدین معنا که افزایش سهم CNG در سبد سوخت زمانی محقق می‌شود که با افزایش قیمت بنزین و معنادار کردن اختلاف قیمت این دو سوخت، مردم برای CNGسوز کردن خودروها انگیزه پیدا کنند. از طرفی دیگر با توجه به ملاحظات اجتماعی، افزایش قیمت بنزین امکان‌پذیر نخواهد بود مگر اینکه قبل از آن سوخت‌های جایگزین مثل CNG توسعه پیدا کرده باشند.
راهکار وزارت نفت برای حل این تله سیاست‌گذاری، اجرای سایر راهکارهای سیاستی (غیر از افزایش قیمت بنزین) برای توسعه CNG در کشور است. به بیان دیگر صرف نظر از مسائل قیمتی، چالش‌های دیگری در مسیر توسعه CNG در کشور وجود دارد که دولت می‌تواند با حل آنها مسیر توسعه CNG را هموار کند.
*دو پیشنهاد برای افزایش سهم CNG در سبد سوخت خودروها
یکی از چالش‌ها مربوط به قاعده‌گذاری غلط دولت در اعطای بنزین سهمیه‌ای به خودروهای تک‌سوز و دوگانه‌سوز است. در حال حاضر سهمیه بنزین خودروهای تک‌سوز ۲-۳ برابر خودروهای دوگانه‌سوز است. صاحبان این خودروها با توجه به داشتن سهمیه بنزین قابل ملاحظه، انگیزه‌ای برای CNGسوز کردن خودروهای خود ندارند. در نتیجه کاهش سهمیه بنزین خودروهای تک‌سوز و در نظر گرفتن سهمیه معادل خودروهای CNGسوز برای آنها یکی از راهکارهای دولت برای حمایت از صنعت CNG است.
کمبود جایگاه‌های CNG در کلانشهرها نیز از جمله دلایل بی‌رغبتی مردم به استفاده از این سوخت پاک است. به اعتقاد کارشناسان دولت می‌تواند با تغییر حق‌العمل جایگاه‌های CNG در کلانشهرها، بخش خصوصی را به احداث جایگاه‌ها تشویق کند. در غیراینصورت پیشنهاد این است که خود دولت برای احداث جایگاه‌های CNG در کلانشهرها و ایجاد یکنواختی در تعداد جایگاه‌ها در سراسر کشور اقدام کند. طبیعی است که ایجاد دسترسی مناسب به جایگاه‌ها مردم را به جایگزینی CNG ارزان تشویق میکند.
*هزینه استهلاک موتور، صرفه اقتصادی ناشی از قیمت پایین CNG را خنثی کرده است
اما استقبال محدود مردم از سوخت CNG تنها مربوط به «تعدیل قیمت بنزین با تورم از آبان ۹۸ تاکنون»، «قاعده‌گذاری غلط دولت در تعیین سهمیه تک‌سوزها» و «دسترسی محدود به جایگاه‌های CNG در کلانشهرها» نیست و دلایلی دیگری نیز وجود دارد که باعث شده است در محاسبات مردم استفاده از CNG آنقدر هم جذابیت نداشته باشد.
در واقع هر چند قیمت پایین CNG نسبت به بنزین جذابیت قابل ملاحظه‌ای را برای مردم ایجاد کرده است اما این صرفه اقتصادی برای صاحبان خودروها با استهلاک زودتر موتور در خودروهای CNGسوز خنثی می‌شود.
جواد نوفرستی کارشناس نفت و انرژی درباره دلایل عدم استقبال گسترده مردم از CNG می‌گوید: «شاید مهمترین دلیل، تجربه منفی استفاده از CNG در خودروهای با پایه بنزین مربوط به هزینه سنگین ناشی از استهلاک موتور و سرسیلندر در خودروهای CNGسوز باشد».
وی ادامه داد: «برای مثال بررسی‌ها نشان می‌دهد دارندگان محصولات ایران‌خودرو باید بابت استفاده از CNG به ازای هر چهل هزار کیلومتر هزینه سنگینی بابت استهلاک سرسیلندر پرداخت کنند. بنابراین مالک خودرو با خود می‌گوید که درست است، قیمت CNG از بنزین کمتر است، اما من هر چند مدت یکبار باید هزینه زیادی برای تعمیرات پرداخت کنم که این هزینه شاید بیشتر از کل صرفه ناشی از استفاده از CNG تمام شود».
در نتیجه در صورت انتخاب نادرست نوع کیت CNG، پس از تبدیل، علاوه بر افزایش استهلاک موتور، افت توان محسوس بوده و میزان کاهش آلایندگی خودروهای دوگانه‌سوز کمتر از حد انتظار خواهد بود. این موضوع یکی از دلایل اصلی شکست طرح CNGسوز کردن رایگان طبق مصوبه شورای اقتصاد در دولت دوازدهم است.
*مزایا و معایب کیت‌های نسل اول CNG چیست؟
به طور کلی خودروهای گازسوز به دو صورت تولید می‌شوند:
۱- تولید در کارخانه و توسط سازنده (OEM): در این نوع خودروهای دوگانه‌سوز که با ECU (واحد کنترل الکترونیکی خودرو) کنترل می‌شود و نرم افزار همه ملاحظات مربوط به مدیریت سیستم گازسوز را لحاظ خواهد کرد.
۲- تبدیل در کارگاه‌های بیرون از کارخانه (After market): این نوع از دوگانه‌سوز کردن با ساده‌ترین نوع قطعات و با عنوان «نسل اول» به بازار معرفی شد. پس از بررسی متخصصان و دریافت بازخوردهای عملکرد نامناسب، در نسل‌های بعدی تمامی متخصصان در نقاط مختلف دنیا طی پنج دهه ایرادات نسل اول را برطرف کرده و در نسل‌های دو، سه و چهار عملکرد کیت را بهبود بخشیدند.
در حال حاضر تقریبا همه خودروهای CNGسوز کشور در کارگاه‌های بیرون از کارخانه و با کیت نسل اول تبدیل شده‌اند. استفاده از فناوری نسل اول کیت CNG در این خودروها باعث شده که به اصطلاح موتور خودروهای CNGسوز خشک بسوزد و سرسیلندر آنها مستهلک شده و هزینه‌های گزافی را به دارندگان خودرو تحمیل کند.
کیت نسل اول، ساده‌ترین سیستم CNG موجود برای موتورهای احتراق جرقه‌ای است. گاز طبیعی پس از خروج از مخزن وارد رگلاتور شده و پس از کاهش فشار توسط یک میکسر در محل قبل از دریچه گاز یا کاربراتور تزریق می‌شود. نحوه تنظیم به صورت مکانیکی و دستی بوده و حین عملکرد موتور هیچ بازخوردی از نحوه اختلاط سوخت و هوا، کیفیت احتراق و میزان گازهای نسوخته وجود ندارد.
از مزایای نسل اول کیت CNG می‌توان به «سادگی»، «سهولت تبدیل»، «قیمت پایین» اشاره کرد اما این نسل دارای معایبی جدی است که به دلیل تنظیم دستی و عدم امکان تغییر دبی ورودی گاز، راندمان موتور پایین خواهد بود. همچنین کاهش آلایندگی کمتر از حد انتظار است و توان موتور کمتر از حالتی است که از بنزین یا کیت نسل ۴ سی.ان.جی استفاده شود.
*کیت نسل ۴ نقاط ضعف نسل اول CNG را پوشش داده است
پس از شروع استفاده از سیستم‌های گازسوز کارخانه‌ای (OEM) و کارگاهی (After Market)، پیشرفت چشمگیری برای افزایش راندمان و کاهش آلایندگی در خودروهای گازسوز در دنیا صورت گرفت که این روند در نسل‌های چهارم ملموس و قابل مشاهده است. در عملکرد نسل چهارم (سکوئنشیال)، سوخت گاز طبیعی پس از عبور از رگلاتور و کاهش فشار، وارد انژکتور CNG می‌شود و پاشش سوخت را به صورت ترتیبی انجام خواهد داد.
تزریق سوخت در این سیستم در محل نزدیک به سوپاپ ورودی انجام می‌شود. برنامه و منطق عملکرد در این سیستم استفاده از سیگنال‌های پاشش سوخت در انژکتور بنزینی بوده است. بدین ترتیب سیگنال‌های مربوط به پاشش سوخت در انژکتور گاز با همان ترتیب و تناسب با سوخت‌رسانی در انژکتور بنزینی ارسال خواهد شد.
بزرگترین مزیت این سیستم دقت زمانبندی سوخت‌رسانی است و همچنین به دلیل استفاده از انژکتورهای اصلی دوگانه‌سوز در این نسل، امکان سوخت‌رسانی به نزدیکی سوپاپ ورودی هوا فراهم می‌شوند که نتیجه آن بهبود راندمان و کاهش آلایندگی خواهد بود.
از مزایای کیت نسل ۴ می‌توان به تزریق سوخت بسیار دقیق، کاهش مصرف سوخت و کاهش میزان آلایندگی اشاره کرد. از طرفی قیمت نسبتاً بالای کیت نسل ۴ باعث شده است که اقبال عمومی برای استفاده از این نوع کیت کاهش یابد.
با توجه به قیمت موجود در بازار برای قطعه ECU گازسوز، قیمت این قطعه را می‌توان حدود ۱.۵ میلیون تومان در نظر گرفت. در صورتی که قیمت انژکتور را نیز همان ۱.۵ میلیون تومان در نظر بگیریم، در مجموع اختلاف قیمت کیت نسل ۴ با دو قطعه گران‌قیمت در مقایسه با کیت نسل اول حدود ۳ میلیون تومان خواهد بود.
*چهار مزیت و یک مانع در مسیر استفاده از کیت نسل ۴ برای دوگانه‌سوزی خودروها
در مجموع می‌توان مزایای کیت نسل ۴ سی.ان.جی (CNG) را در چند مورد عنوان کرد.
بهبود توان خروجی موتور: با توجه به تفاوت‌های ذکر شده در ماهیت بنزین و گاز طبیعی از لحاظ دمای احتراق، محدوده lean, rich و نیز خاصیت ضدکوبشی، در کیت سکوئنشیال، این تفاوت‌ها در شبیه‌سازی بین برنامه بنزین و گاز طبیعی تا حد امکان لحاظ شده و بنابراین توان خروجی موتور، در محدوه توان خروجی قابل قبول خواهد بود.
کاهش مصرف سوخت: با توجه به بهینه‌سازی پاشش سوخت در استراتژی سکوئنشیال، نسبت به نسل یک، مصرف سوخت در حد کمترین میزان ممکن خواهد بود و از لحاظ اقتصادی در بلندمدت به نفع مصرف‌کننده است.
کاهش استهلاک: با توجه به لحاظ کردن ملاحظات تنظیم پاشش سوخت، نسبت سوخت و هوا در عملکرد موتور در کیت سکوئنشیال، و با در نظر گرفتن نوع پاشش سوخت در نسل اول که نسبت سوخت و هوا به صورت مداوم و بدون دریافت هیچگونه بازخوردی پاشش می‌شود، در کیت نسل اول به دلیل حرارت بیش از حد ایجاد شده و نیز خامسوزی و ضربههای فشار هوا هنگام عملکرد، نرخ استهلاک قطعات درگیر با CNG بیشتر از کیت سکونشیال خواهد بود. شدت این مسأله به حدی است که در طراحی قطعات موتور پایه گازسوز، همه تغییرات لازم اعم از بهبود مقاومت حرارتی و بهبود مقاومت به سایش انجام می‌شود.
کاهش آلایندگی: با توجه به انجام تصحیحات لازم و استفاده از بازخورد سنسور اکسیژن از کیفیت احتراق انجام شده در کیت سکوئنشیال میزان آلایندگی را می‌توان در حد آلایندگی تولید کارخانه در نظر گرفت. بنابراین مسئولیت اجتماعی دو طرفه شرکت و مصرف‌کننده نیز به خوبی انجام شده و در شرایط فعلی که بیماریهای تنفسی رو به گسترش است این مسأله را در سطح جامعه و برای همه در حد ممکن لحاظ خواهد شد.
*لزوم حمایت دولت از استفاده از کیت نسل ۴ برای CNGسوز کردن خودروها
اما برای استفاده از کیت نسل ۴ برای CNGسوز کردن خودروها بحث اختلاف قیمت حدود ۳ میلیون تومانی تبدیل به یک چالش جدی شده است. طبق مصوبه شورای اقتصاد دوگانه‌سوز کردن رایگان خودروها فقط برای کیت‌های نسل اول CNG اعمال می‌شود و برای کیت نسل ۴، اختلاف هزینه باید توسط خود صاحب خودرو پرداخت شود که این کار نیز از استقبال آنها برای CNGسوز کردن خودروهایشان می‌کاهد.
با توجه به اینکه با جایگزینی CNG به جای بنزین و صادرات بنزین معادل آزادشده، درآمد ارزی بالایی نصیب دولت می‌شود یک پیشنهاد این است که دولت سیزدهم حمایت مالی خود بر استفاده از کیت نسل ۴ متمرکز کند، این کار هر چند بار مالی برای دولت خواهد داشت اما با کمک به محبوبیت و توسعه بیشتر CNG این هزینه با افزایش درآمد صادراتی بنزین جبران خواهد شد.
انتهای پیام/