چالش‌های خانواده و فضای مجازی در دوران کرونا و پساکرونا
خبرگزاری فارس- گروه رسانه: مرتضی کارآموزیان(دکتری مدیریت رسانه و پژوهشگر عرصه فضای مجازی ورسانه) –معاون رویدادهای انجمن سواد رسانه ای کشور- با رشد موشک وار فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی، مرز بین حریم خصوصی و زندگی اجتماعی بسیار نازک شده است. در واقع، این فناوری های نوین در کنار مزایای زیاد، زمینه‌ساز بروز لطماتی بر زندگی فردی و اجتماعی مردم بی دفاع شده اند.
به دلیل ویژگی های خاص این فضای سایبر و نو بودن این پدیده، که اغلب در دوسال گذشت به آن زندگی دوم اطلاق می کردند(اما بنده آن را زندگی نخست بسیاری از نوجوانان و جوانان خطاب می کنم) بسیاری از والدین فرصت، امکان و یا توان کافی و وافی برای شناخت دقیق این فضا و کاربردهای آن را به دست نیاورده اند و عدم شناخت مناسب آنها با این فضا و در مقابل استفاده روزمره نوجوانان و جوانان و کلیه مردم و اقشار از این فضا باعث شده است که یک فضای محرمانگی و خصوصی در داخل خانه ها برای بچه هایمان ایجاد شود و آنها بدون دغدغه و بدون احساس وجود ناظر بیرونی به سایت های مختلف در این فضا دسترسی پیدا کنند و بعضا به دلیل ویژگی های سنی و شخصیتی و کنجکاوی های خود، متاثر از فضاهای ناسالم موجود در اینترنت گردند. البته کرونا مزید این موضوع شده است.والدین در دوران کرونا مجبور شدند برای فرزندان خود انواع و اقسام گجت ها و وسایل ارتباطی رامحیا کنند.
مطالعات زیادی که در این حوزه انجام شده است، نشان می دهد که فضای مجازی:
۱. افراد را دچار بیماری توهم همه چیز دانی می کند.(در مورد هرچیزی اظهار نظر می کنند)
2. تعاملات واقعی و فیزیکی مردم با یکدیگر را کاهش می دهد.
3. خطر ابتلا به افسردگی و منزوی بودن را افزایش می‌دهد.
4. خلاقیت و ابتکار افراد را نابود می کند.(ربات بار می آورد)
5. تجاوز به حریم خصوصی را به شدت افزایش می دهد.
6. همه نوع امنیت را کاهش می دهد.
7. به شدت موجب تاثیرات منفی بر اعصاب، انحرافات اخلاقی و جنسی و نیز بحران هویت و تلاش برای پنهان کردن هویت می شود.
8. آسیب هایی اجتماعی مثل گسترش خالی بندی، شایعات کذب، اخبار صدق و کذب، ارتباط های نامتعارف، انزوای اجتماعی و شکسته شدن مرزها را به دنبال دارد.
به نظر بنده منفی ترین پیامد استفاده زیاد و نادرست از فضای مجازی، منزوی شدن، حیا زدایی، از بین رفتن حریم خصوصی، سست شدن بنیان های خانوادگی است و این ناشی از ناآگاهی و بی توجهی خانواده نسبت به آثار منفی فضای مجازی است. در این دوران کرونا باعث شده ایم که همگی معتاد به این فضا شویم.
البته باید اعتراف نمود که آسیب ها و تهدیدهایی که افراد با آن در این فضا مواجه هستند به دو قسم تقسیم می شوند؛ نخست آسیبها و تاثیر های دفعی و ملموس و به تعبیری سخت، مثل هتک حرمت و تعدی به حریم خصوصی افراد، که انسان در همان لحظات نخست وقوع، متوجه و متالم می شود. دوم آسیب ها و تاثیر های آرام، تدریجی و غیر ملموس و نرم که انسان در ابتدای امر متوجه نمیشود، اما به مرور زمان و گذشت ایام نتایج آن را در خود و زندگی اش می بیند. مثل آن دسته از محتواها و تبلیغات شبکه های اجتماعی و … که به مرور بنیان خانواده ها را سست کرده و منتهی به کمرنگ شدن روابط اجتماعی خانوادگی ، اختلال تربیتی، طلاق های عاطفی ،اعتیادهای مجازی و نهایتاً انحلال خانواده ها می شوند. همین گونه است حجم انبوه شبهات و تبلیغات ضد ارزشها و مقدسات دینی و اعتقادی که به مرور و نه یک باره، این باورها را در میان افراد سست و متزلزل می نماید.
بعد از کرونا قطع و دوران پساکرونا قطعا ما باید خودمان را برای این موارد آماده کینم. یک سونامی تهدیدات و مشکلات و چالش های فضای مجازی در پیش داریم. لذا از الان باید به فکر بود و یا قوانین عالی در این زمینه برای مردم و خصوصا آموزش و پرورش در نظر داشت.
ضمنا، متاسفانه به دلیل نواقصی همچون عدم به روزرسانی، عدم زیرساخت های مناسب و نیز هم پوشانی دستگاه ها و نهادهای مربوط، شاهد کاستی‌هایی در زمینه اجرای قوانین هستیم و در نهایت، به دلیل عدم اطلاع رسانی و فرهنگ‌سازی مناسب جهت تبیین قوانین و نیز هشداری‌های لازم ، کاربران نسبت به قوانین موجود در فضای مجازی اطلاعات بسیار ناچیزی دارند.
بارها در جلسات،پنل ها و گفتمان های رسانه ای از مسوولان و کارشناسان خواسته شده که برای ارایه هر راهکار باید نخست آسیب شناسی کرد.الان مساله دوراتن پساکرونا است.باید فورا چیستی و چرایی شرایط موجود کشور و شرایط آینده و پساکرونا و چالش های جدید فضای مجازی برای جوانان و خانواده ها ، مسایل آسیب شناسی، جامعه شناسی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، تربیتی و…را بررسی کرد، وقتی علت ها را متوجه شدیم ،در آن زمان می‌توان راهکار مناسب را طراحی کنیم.
به عنوان یک کارشناس و کسی که بیش از ۱۵ سال در زمینه سواد رسانه و مدیریت رسانه و فضای مجازی به مطالعه پرداخته ام به این نتیجه رسیده ام که قبل از وقوع هر اتفاقی باید آینده پژوهشی کرد و آلارم خطر را برای مردم و مسئولین به صدادرآورد.
یکی از بزرگترین مسائل اجتماعی که جوامع امروزی به آن مبتلا می باشند ضعف بنیاد خانواده است که ایران ما هم متاسفانه از این قائده مستثنی نیست. از آنجایی که مشکلات خانواده ها به صورت ناهنجاری های اجتماعی بروز می کند خانواده و سلامت آن از اهمیت فوق العاده زیادی برخوردار می باشد. آماده کردن فرزندان و جوانان این مرزو بوم برای پذیرش مسئولیت های اجتماعی خصوصا در دوران پساکرونا یکی از وظایف مهم و اساسی خانواده ها به شمار می رود.بسیاری از سواد ها را از الان باید آموخت مثل سواد عاطفی،سواد مالی،سواد ارتباطی و…
چند روش مهم برای پیشگیری از چالش های فضای مجازی و آمادگی جهت ایزوله شدن در دوران پساکرونا:
1- ایجاد فضای صمیمی و رفاقتی در خانواده ها
2- ایجاد رابطه اعتماد بین والدین و فرزندان خصوصا جوانان
3- کشاندن روابط فضای مجازی به فضای واقعی
4- بیشتروقت گذاشتن والیدن با فرزندان
5- پرهیز از وبگردی های بی هدف(به سمت تفریحات واقعی و خانوادگی روآوردن و پیدا کردن جایگزین های امن به جای فضای مجازی)
6- عدم انتشار اطلاعات شخصی و اسرار خانوادگی در فضای مجازی
لذا برای ورود به عصر جدید (دوران پساکرونا) اول باید هویت انسان را شناخت. انسان به عنوان موجود هوشمند و هدفمند، باید برای رشد و کمال خصوصا در این دوران، چند مرحله را طی کند:
آمادگی
آموزش
پذیرش
پرورش
عصر امروز عصر ارتباطات نیست،متاسفانه عصر انزوا و تنهایی است. طوفان سنگین عصر ارتباطات همراه با عصر کرونا ،آدمی را که مرکز شعور و عقل است با چالش های زیادی روبرو کرده است مانند:
1- مصرف کنندگی محض در تولید محتوای فضای مجازی(فقط منتشر کننده خوبی هستم. البته رد محتوای سرگرمی و فان و طنز و زرد صاحب سبکیم)
2- کاملا منفعلیم نه کاربر فعال و اکتیو
3- افراط گراییم در استفاده از این فضا
4- هیچ آمادگی برای عصر جدید که دوران پساکرونا است(عصر IOT و هوش مصنوعی و….) نداریم
5- مشاور و کارشناس و دلسوز در این حوزه بسیار کم داریم خصوصا در مدارس و دانشگاه ها
6- متاسفانه سواد رسانه ای ما از متوسط جهانی پایین تر است.
7- دچار سوء هاضمه فکری هستیم. هاضمه فکری همانند هاضمه بدنی است، حال اگر افراد دچار سوء هاضمه فکری و عاطفی بدون آموزش رها شوند، سبب آشفتگی شدید و رها شدگی شدید فرهنگی و رسانه ای در برابر حجم عظیم اطلاعات می گردد
8- دچار فقدان قوانین عالی در این زمینه هستیم.اگر قانونی هم بخواهد تصویب شود مثل قانون صیانت همگی کارشناس این حوزه می شویم.
9- یکی از چالش های اساسی، عدم پالایش محتواست که سبب شده محتوای مفید و غیر مفید مورد پالایش قرار نگیرند.دستگاه متولی این حوزه کیست؟!
برای این چالش ها برای دوران پساکرونا فکر اساسی نمود. هم مسئولین و هم مردم
در پایان باز عرض کنم که در حال حاضر فضای مجازی ابزاری مناسب برای توسعه افکار و اندیشه های بشری محسوب می شود به شرط آن که در راه صحیح استفاده شود. مردم ومسئولین باید برای ورود به دنیای پساکرونا در استفاده از فضای مجازی و دوری از چالش های عظیم آن آینده پژوهی کنند و اطلاعات کافی در اختیار داشته باشند تا کشور دچار مشکلات جدی در این حوزه نشود.
انتهای پیام/