جانمایی صنایع آب‌بر ناشی از فشارهای سیاسی بوده است/ بی‌توجهی روحانی به طرح‌های توسعه‌ای احمدی نژاد برای پالایشگاه‌ها
خبرگزاری فارس – وحید ونایی: دکترای مکانیک دارد و معاون فنی و عملیاتی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی بوده است.
او هم اکنون نماینده نهبندان است و سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی است.
با مصطفی نخعی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره موضوعات مرتبط با حوزه کاری کمیسیون، لایحه بودجه ۱۴۰۱ و همچنین چالش‌های آب، خاموشی‌های برق، احتمال قطعی گاز و … گفت‌وگو کردیم.
وی در این گفت‌وگو اظهار می‌دارد که اگر آمایش سرزمینی را در نظر می‌گرفتیم نباید کارخانجات آب‌بر مانند فولاد و پتروشیمی را در نقاط مرکزی کشور جانمایی می‌کردند؛ استراتژی ما در بخش صنعت تناسبی با شرایط آبی کشور نداشته و ناشی از فشارهای سیاسی و منافع عده‌ای بوده است؛ به نظر می‌رسد که عدم مدیریت، تعارض منافع و سیاسی‌بازی ریشه چالش آب در کشورمان است.
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس می‌گوید فروش نفت یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه با قیمت ۶۰ دلار در هر بشکه در لایحه بودجه ۱۴۰۱ لحاظ شده است؛ تقریباً همین شرایط فعلی است که آنرا به راحتی می‌فروشیم و اعداد معقولی است ضمن اینکه پیام مهمی برای طرف‌های مذاکراتی است که ما به راحتی می‌توانیم کشور را با همین شرایط اداره کنیم.
وی می‌افزاید عدد رسمی که آژانس بین‌المللی انرژی برای سال ۲۰۱۸ در خصوص یارانه‌های انرژی در ایران گفته شده ۶۹ میلیارد دلار است که این رقم برای سال ۲۰۲۰ افزایش یافته و ۸۰ میلیارد دلار عنوان شده است که ۱۵ درصد تولید ناخالص ملی کشور است در حالی که دیگران فقط ۴ درصد یارانه میدهند.
نخعی می‌گوید سازمان انرژی اتمی معتقد است قیمتی که وزارت نیرو برای خرید برق هستهای می‌پردازد حتی کفاف هزینه تأمین سوخت هستهای را نمی‌دهد؛ در لایحه بودجه ۱۴۰۱ آمده که وزارت نیرو باید برق هستهای را به قیمت تمام شده از سازمان انرژی اتمی خریداری کند ولی ما پیشنهاد داده‌ایم که با قیمت برق صادراتی این خرید انجام شود.
متن کامل این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
فارس: ما در حال حاضر با معضل بزرگ کم آبی مواجه هستیم و آب‌های بین حوزه‌ای هم تبدیل به بحران شده است، کمیسیون انرژی در این باره چند مأموریت و جلسه نظارتی برگزار کرده است؛ به موضوع زاینده رود و خوزستان و چالش‌های آبی این دو بخش در توضیحات خود اشارهای داشته باشید.
نخعی: حوزه آب بسیار پرچالش است اما ما در ادوار مختلف همواره با موضوع آب دست و پنجه نرم کرده‌ایم؛ اگر تاریخ را مطالعه کنیم معمولاً آنهایی که صاحب قدرت بودند صاحب آب هم بوده‌اند. در حالیکه در دنیا کسی که زمین بیشتری داشته است منابع آبی بیشتری هم دارد اما در ایران کسی که منابع آبی بیشتری داشته قدرت بیشتر و جمعیت بیشتری داشته است؛ در دنیا تمدن‌‌ها معمولاً برمبنای آب شکل گرفته است.
در ادوار مختلف کشورمان دچار خشکسالی بی‌سابقه شده است و نمی‌توانیم بگوییم که خشکسالی فعلی فقط مربوط به چند سال است.
*** خشکسالی‌های اخیر نشانه بی توجهی به آمایش سرزمین
بیش از ۲۰ سال است که دچار خشکسالی شدید شده‌ایم هرچند که استثنائاتی هم در این بین وجود داشته است. به طوری که ۲ تا ۳ سال بارش و آب خوب داشته‌ایم اما روند کلی خشکسالی شدید بوده است؛ مدیریت و نحوه عملکردها و استراتژی‌های تدوین شده تناسبی با شرایط خشکسالی و آبی کشور نداشته است و همین امر باعث چالش‌های آبی اخیر شده است که روز به روز بر دامنه آن افزوده می‌شود.
استراتژی‌های ما در طول سالیان گذشته تناسبی با وضعیت آبی نداشته و مسائل مدیریت آب شرب، کشاورزی و صنعت را رعایت نکرده‌ایم.
حوزه آبریز زاینده رود و خوزستان در زمره حوزه‌های آبی مهم محسوب می‌شود اما طرح‌های توسعه‌ای که به مرور زمان برای آنها تعریف شده با ظرفیت آنها تناسبی نداشته است؛ آیا طرح‌های توسعه کشاورزی که در حوزه‌های آبریز اجرا شده متناسب با الگوی کشت بوده است؟
استراتژی‌های ما در طول سالیان گذشته تناسبی با وضعیت آبی کشور نداشته است و مسائل مدیریت آب شرب، کشاورزی و صنعت را به خوبی رعایت نکرده‌ایم؛ اگر آمایش سرزمینی را در نظر می‌گرفتیم نباید کارخانجات آب‌بر مانند فولاد و پتروشیمی را در نقاط مرکزی کشور جانمایی کرد که اگر آنها را احداث کردیم یعنی اینکه استراتژی ما در بخش صنعت تناسبی با شرایط آبی کشور نداشته است و نتوانسته‌ایم طرح آمایش را در کشور رعایت کنیم. هم‌اکنون فولاد در اصفهان داریم که صنعتی آب‌بر است و حتی پالایشگاه و پتروشیمی را در نقاط مرکزی و شمال غرب کشور احداث کرده‌ایم.
*** جانمایی صنایع آب‌بر ناشی از فشارهای سیاسی
جانمایی صنایع آب‌بر در اثر فشارهای سیاسی و منافع عده‌ای بوده است که باعث چالش‌های آبی فعلی شده است. در بخش کشاورزی هم طرح آمایش ملی و تدوین استراتژی متناسب با شرایط کشور و براساس منابع آبی هر منطقه لازم است که نتوانسته‌ایم اقداماتی را در این زمینه انجام دهیم. در حالیکه باید محصولاتی کم‌آب‌بر برای مناطق دارای آب کمتر کشت شود.
در بخش شرب هم فاصله بسیار بزرگی بین قیمت تمام شده و قیمت فعلی ارائه شده به مصرف‌کننده داریم و یارانه بسیار زیادی بدون اینکه برنامه‌ای برای کاهش و یا هدفمند کردن آن داشته باشیم اجرا شده است. هرچند که فقط دو سال است از الگوی مصرف صحبت می‌کنیم.
بایستی در طول ۴۰ تا ۵۰ سال اخیر الگوی مصرف آب شرب در کشور را در نظر می‌گرفتیم و با آنکه در قانون بودجه ۱۴۰۰ اشارهای به این موضوع شده ا ست اما بیشتر متوجه برق و گاز بوده و به حوزه آب توجهی نکرده‌ایم که نشان‌دهنده بی‌توجهی به موضوع کم‌آبی است و عملاً ما در بخش مدیریت منابع آب کاری نکرده‌ایم.
نتوانسته‌ایم آبی که در شهرها توسط مردم مصرف می‌شود را تسویه کنیم چرا که فقط تعداد کمی شهر در کشور داریم که تسویه آب داشته و برنامه برای مصرف پس از آن دارند. البته تعداد این شهرها خیلی محدود است در حالیکه کشورهای دارای منابع آبی قوی هم این موضوع را دنبال می‌کنند که نشان‌دهنده اهمیت آنها به آب و تسویه آب است و می‌کوشند آب را مجدداً به چرخه تولید و بهره‌برداری از آن در حوزه کشاورزی و صنعت ببرند اما متأسفانه ما مدیریت لازم را در این بخش نداشته‌ایم.
*** عدم رعایت عدالت در مصوبات شورایعالی آب
تنش‌های آبی نتیجه عدم مدیریت آب و برنامه‌های استراتژیک در این بخش است؛ هرچند که چند هفته پیش تنش آبی در زاینده رود داشتیم و ممکن است بعداً در نقاط دیگر کشور هم این موضوعات را داشته باشیم.
متأسفانه ملاحظات زیست محیطی و نظرات کارشناسی سازمان محیط زیست هم در خیلی از پروژههای کشور جدی گرفته نشده و اجرا نشده است
باید استراتژی مشخصی برای کشور داشته باشیم؛ تصمیمات شورای عالی آب هم خیلی کارشناسی شده نبوده است و با آنکه چندین جلسه در دولت‌های مختلف برگزاری شده و تصمیماتی برای انتقال آب بین حوزه‌ای داشته است اما عدالت را رعایت نکرده‌اند.
تصمیماتی که در طول سالیان گذشته در شورای عالی آب و سایر شوراها گرفته‌اند کارشناسی شده نبود و بعید نیست که آنها تصمیمات را در اثر فشارهای سیاسی و تأمین منافع عده‌ای اخذ کرده باشند.
متأسفانه ملاحظات زیست محیطی و نظرات کارشناسی سازمان محیط زیست هم در خیلی از پروژههای کشور جدی گرفته نشده و اجرا نشده است. این در حالی است که خیلی از طرح‌ها در کشور اجرا شده اما پیوست زیست محیطی آن در نظر گرفته نشده و فقط چند سال است که الزام شده پروژههای کلان باید پیوست زیست محیطی داشته باشد اما پیش‌تر چنین رویه‌ای وجود نداشته است؛ مهم‌ترین دلیل چالش آب در کشور مدیریت است هرچند که خشکسالی و کم بارشی مزید بر علت است.
***عدم مدیریت، تعارض منافع و سیاسی‌بازی ریشه چالش آب
ایرانیان قدیم خیلی بهتر از ما آب را مدیریت می‌کردند که می‌توان به قنات‌های زیاد و نحوه انتقال آب و عدم هدررفت آن اشاره کرد؛ خیلی از کشت‌های کشاورزان قدیمی دیم بوده است؛ بندهایی برای جمع‌آوری آب در فصل خاصی احداث می‌کردند که اجازه هدررفت آب را نمی‌دادند.
برخی از قنات‌ها شاهکار معماری است و اکثراً در مناطق خشک کشور احداث شده است؛ مادر چاه قنات بلده گناباد ۳۰۰ متر است که اگر به کف آن بخواهید بروید نمی‌توانید نفس بکشید و مشخص نیست که چاه‌کن چگونه این قنات را احداث کرده است.
با وجود فقدان امکانات و تجهیزات و تکنولوژی اما ایرانیان قدیم خیلی بهتر از ما آب را مدیریت می‌کردند و اجازه هدررفت آن را نمی‌دادند. عدم مدیریت، تعارض منافع و سیاسی‌بازی ریشه بسیاری از مشکل چالش آب در کشورمان است.
فارس: آیا کمیسیون انرژی بخش‌های مختلف لایحه بودجه ۱۴۰۱ را بررسی کرده است؛ شایعاتی درباره گرانی بنزین وجود دارد و تأکید بر توسعه برق هستهای شده و آب پرمصرف‌ها هم ۱۵ درصد گران شده است؛ از پیدا و پنهان بودجه سال آینده برایمان بگویید.
نخعی: اولین جلسه بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۱ هفته گذشته در کمیسیون انرژی برگزار شد و تبصره‌های مهمی که به کمیسیون بازمی‌گردد را بررسی کردیم که می‌توان به تبصره «یک» که موضوع فروش نفت و تبصره ۶، ۱۴ و ۱۵ اشاره کرد.
*** قیمت جهانی نفت در سال آینده افزایش می‌یابد
میزان فروش نفت در سال ۱۴۰۱ و قیمت در نظر گرفته شده آن را منطقی می‌دانم. این در حالی است که میزان فروش نفت یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه و فروش آن ۶۰ دلار در هر بشکه لحاظ شده است که تقریباً همین شرایط فعلی است و همین اعداد و ارقام را به راحتی می‌فروشیم. دولت در بحث فروش نفت در بوده ۱۴۰۱ معقول عمل کرده است و بودجه ۱۴۰۱ به مذاکرات گره نزده است؛ اینگونه نیست که اگر مذاکرات نتیجه داد فروش نفت افزایش یابد چرا که ما اکنون نفت خود را به راحتی می‌فروشیم.
عدد ۶۰ دلار هم برای هر بشکه نفت خوب است اما براساس تحلیل‌های خودم معتقدم قیمت نفت در سال آینده بیش از این عدد شود زیرا محدودیت‌های کرونایی و فعالیت‌های کسب و کار رفع شده است. هرچند که محدودیت‌هایی هم برای شرکت نفت شل آمریکا توسط دولت آن به وجود آمده که نشان دهنده افزایش قیمت نفت است.
پیش‌بینی دولت را برای فروش نفت معقول می‌دانم و اینکه آنها بودجه و اقتصاد را به مذاکرات و برجام گره نزده‌اند کار خوبی است که پالس مثبتی برای مردم محسوب می‌شود و پیام مهمی هم برای طرف مذاکراتی است که ما به راحتی می‌توانیم کشور را با همین شرایط اداره کنیم.
*** توزیع ۸۰ میلیارد دلار یارانه انرژی در سال ۲۰۲۰ بین ایرانیان
در بحث افزایش نرخ حامل‌های انرژی هم اشارهای در قانون بودجه نشده است و مردم نباید نگرانی داشته باشند.افزایش نرخ قیمت حامل های انرژی مستلزم هماهنگی بین ارکان مختلف تصمیم‌گیری در کشور است و به تنهایی نمی‌توان آن را در بودجه دید تا دولت بتواند از این محل برای خود درآمدی داشته باشد.
۱۵ درصد تولید ناخالص ملی کشور به عنوان یارانه در حوزه‌های مختلف انرژی به مردم داده می‌شود که دیگران حداکثر ۴ درصد میدهند
باید به سمت حذف یارانه‌های بسیار زیادی که در حوزه سوخت وجود دارد برویم؛ عدد رسمی که آژانس بین‌المللی انرژی برای سال ۲۰۱۸ در خصوص یارانه‌های انرژی در ایران گفته شده ۶۹ میلیارد دلار است که این رقم برای سال ۲۰۲۰ افزایش یافته ۸۰ میلیارد دلار عنوان شده است که شامل حامل‌های انرژی در بخش‌های مختلف و آب است. این در حالی است که ایران رتبه اول بالاترین اعطای یارانه انرژی به مردم را دارد.
۱۵ درصد تولید ناخالص ملی کشور به عنوان یارانه در حوزه‌های مختلف انرژی به مردم داده می‌شود که رقم بسیار ناچیزی است. این در حالی است که کشورهای صاحب نفت در اطراف ایران حداکثر ۴ درصد تولید ناخالص ملی را به عنوان یارانه میدهند و حتی کشورهای دیگر که صاحب نفت نیستند اما اقتصاد خوبی دارند کمتر از ۳ درصد تولید ناخالص ملی را به عنوان یارانه میدهند؛ کشورهای توسعه یافته دنیا یارانه انرژی نمی‌دهند و حتی مالیات هم از مصرف‌کنندگان سوخت اخذ می‌کنند زیرا دولت در حال مدیریت محیط زیست و زیرساخت‌هایش است که این موضوع نشان‌دهنده فاصله طولانی ایران با کشورهای توسعه یافته در موضوع یارانه انرژی است ولی باید به سمت حذف این یارانه رفته و در نهایت هم از مصرف‌کنندگان انرژی مالیات بگیریم.
*** حوادث بنزینی آبان ۹۸ به دلیل عدم اقناع مردم بود
باید برای اجرای این موضوع ارکان مختلف تصمیم‌گیران در کشورمان به اجماع برسند و مردم هم را برای اجرای این موضوع قانع کنیم.
نباید تصمیم‌گیران کشور اعم از مجلس و دولت به جمع‌بندی در برخی مسائل برسند ولی مردم قانع نشده باشند؛ ممکن است تصمیمی که در آبان ۹۸ اخذ شد درست بوده باشد اما چون مردم را قانع نکرده بودیم آن حوادث و اعتراضات به وجود آمد؛ در آن مقطع زمانی چاره‌ای جز این تصمیم نداشتیم زیرا کسری بودجه و تحریم شدید وجود داشت که بایستی منابعی را ایجاد می‌کردیم.
من تصمیم بنزینی آبان ۹۸ را رد و یا تأیید نمی‌کنم اما چون مردم قانع نشده بودند آن مشکلات ایجاد شد. همه دنیا قبل از اتخاذ تصمیمات مهم حتماً با مردم سخن می‌گویند و آنها را قانع کرده و اگر لازم شد همه پرسی برگزار می‌کنند تا نظر مردم را جویا شوند و منافع و مضرات را به آنها می‌گویند.
در پاکستان وقتی بنا داشتند تصمیم کوچکی درباره مرزهای‌شان بگیرند دو سال با مردم حرف زدند تا مردم را قانع کنند و سپس آن تصمیم را اجرا کنند.
در بحث شروع هدفمندی یارانه در سال ۸۶ تجربه خوبی داشتیم؛ وقتی با مردم صحبت کردم و حرف زدیم و مزایای اجرای این قانون را تشریح کردیم آنها قانع شدند و بعد از اجرای این قانون هیچ اتفاقی رخ نداد. اگر با مردم منطقی صحبت کرده و شرایط را به درستی تشریح کنیم و مزایا و معایب را بگوییم آنها می‌پذیرند.
فارس: اخیراً نامه‌ای برای اعطای بنزین به جای پلاک خودرو به هر کد ملی با امضای معاون اقتصادی رئیس جمهور به منظور اجرا در کیش و قشم منتشر شده است؛ چرایی این نامه و دلایل اجرایی آن را تشریح کنید.
نخعی: اخبار متناقضی در این باره وجود داشت و هنوز چیزی در این باره به مجلس و کمیسیون انرژی ارائه نشده است اما با بررسی‌های اجمالی متوجه شدم که این موضوع همان طرحی است که در یکی از پژوهشکده‌ها با عنوان وان (واحد انرژی) که پیش‌تر هم سعید جلیلی آن را تشریح کرده بود است و به جای آنکه سهمیه بنزین به خودروها داده شود به افراد و براساس کد ملی داده می‌شود که آنها سهمیه بنزین خود را یا استفاده می‌کنند و یا در بازار و از طریق اپلیکیشن به فروش می‌رسانند.
*** نامه بنزینی محسن رضایی در کیش و قشم همان طرح سعید جلیلی است
اجرای این طرح منجر به توزیع عادلانه یارانه بنزین خواهد شد؛ سهمیه اعطایی به مردم ۱۵۰۰ تومان است و قیمت حداقلی و حداکثری هم ۱۵۰۰ تا ۳ هزار تومان است؛ افرادی که نیاز به سهمیه بنزین خود ندارند می‌توانند آن را در یک بازار شبیه بازار بورس عرضه کنند.
ایراد این طرح آن است که شاید فردی سهمیه‌های بنزین را در ابتدای ماه خریداری کند و با راه‌اندازی بازار سیاه در پایان ماه با قیمت بالاتری آن را بفروشند. نمی‌توانیم یک روز به مردم یارانه بدهیم و روز دیگر به آنها بگوییم یارانه‌تان را می‌خواهیم پس بگیریم لذا اگر به دنبال حرکت به سمت استراتژی کاهش یارانه‌ها هستیم و منابع استحصالی را در امور مولد، اشتغالزا و رشد اقتصادی به کار بگیریم بهتر است. این در حالی است که دادن یارانه به مردم و پس گرفتن آن سخت است همچنین اجرای این طرح شاهد شدت گرفتن قاچاق سوخت خواهد شد و وقتی فردی بنزین را از دست مردم بخرد هیچکس نمی‌تواند مانع از قاچاق آن شود.
*** دولت بدنبال تصویب آیین‌نامه اجرایی افزایش قیمت آب و گاز
برخی افراد هم سهمیه بنزین مردم را خریداری کرده و به نقاط مرزی می‌برند. هم‌اکنون قیمت بنزین در ترکیه حدود ۲۸ هزار تومان است این قیمت در افغانستان و پاکستان بین ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان است لذا در شرایط فعلی اجرای طرح وان خوب نیست و باید تجدیدنظر شود. بحث افزایش پلکانی قیمت حامل‌های انرژی در لایحه بودجه ۱۴۰۰ وجود داشت اما در لایحه ۱۴۰۱ وجود نداشته و حذف شده است اما حدف من آن است که دولت به دنبال تدوین آیین‌نامه آن است و در هفته‌های آینده تصویب خواهد شد که با اجرای آن به صورت پالکانی قیمت‌های آب، برق و گاز افزایش خواهد یافت.
حدس من که غریب به یقین است آن است که دولت می‌خواهد آیین‌نامه اجرایی این طرح را در هیأت وزیران به تصویب برساند.
فارس: در لایحه بودجه ۱۴۰۱ پیش‌بینی ۱۰ هزار مگاوات برق هستهای شده است؛ در شرایط فعلی فقط هزار مگاوات برق هستهای داریم و آیا توان مالی و اجرایی ساخت ۱۰ هزار مگاوات برق در یکسال را داریم؟
نخعی: سازمان انرژی اتمی معتقد است برقی که وزارت نیرو از آنها با قیمت نیروگاه‌های دیگر کشور خریداری می‌کند یکسان است و کفاف هزینه‌های آنها را نمی‌دهد که البته حرف درستی است؛ هزار مگاوات برق نسبت به ۵۵ هزار مگاوات برق تولیدی کل کشور شاید خیلی عدد تعیین‌کننده‌ای در شرایط عادی نباشد اما در پیک مصرف کمک بزرگی محسوب می‌شود.
*** وزارت نیرو مکلف به خرید برق به قیمت صادراتی یا تمام شده از نیروگاه اتمی بوشهر
سازمان انرژی اتمی می‌گوید قیمتی که وزارت نیرو برای خرید برق هستهای می‌پردازد حتی کفاف هزینه تأمین سوخت هستهای را نمی‌دهد؛ در لایحه بودجه ۱۴۰۱ آمده است که وزارت نیرو باید برق هستهای را به قیمت تمام شده از سازمان انرژی اتمی خریداری کند؛ این قیمت عدد بالایی است و بعید می‌دانم وزارت نیرو تمکن مالی و شرایط لازم را برای خرید برق هستهای با قیمت تمام شده داشته باشد اما بهتر است وزارت نیرو مکلف می‌شد که برق هستهای را به همان قیمتی که برق را صادر می‌کنند از سازمان انرژی اتمی خریداری کند. این در حالی است که ما هرکیلو وات برق را حدود ۸ سنت به عراق می‌فروشم و بهتر بود در قانون به برق صادراتی اشاره می‌کردیم و با سازمان انرژی اتمی هر قدر برق تولید کرد تسویه می‌کردیم؛ البته پیشنهاد من آن است که اگر به جای قیمت صادراتی، قیمت تمام شده درج می‌شد منطقی‌تر و بهتر بود.
۲۵ هزار مگاوات برق حرارتی در قانون برنامه ششم توسعه مکلف کردیم که سالی ۵ هزار مگاوات پیشرفت داشته باشد اما فقط ۱۳ هزار مگاوات برق حرارتی ساختیم که نیمی از تکلیف قانون است
۱۰ هزار مگاوات برق هستهای در لایحه بودجه تکلیف شده است در حالیکه قطعاً در لایحه یکساله بودجه چنین موضوعی نمی‌تواند رخ دهد و باید این تکلیف را به قانون برنامه هفتم توسعه می‌سپردند که ظرف پنج سال اجرایی شود نه در لایحه بودجه و در یک سال.
مبنای ۱۰ هزار مگاوات برق هستهای را هم ما نمی‌دانیم و اصلاً چرا ۷ هزار و ۱۵ هزار مگاوات نه؛ چرا اصلاً در قانون بودجه که یک ساله است ۱۰ هزار مگاوات درج شده است این در حالی است که ما ظرف ۴۰ سال فقط هزار مگاوات برق هستهای ساخته‌ایم و طبیعتاً در یک سال توانایی تولید ۹ هزار مگاوات برق هستهای را نداریم و بهتر عددی منطقی را در برنامه هفتم توسعه می‌گنجاندند که قابل تحقق باشد.
*** ۸۰ درصد عوارض برق به ساتبا برای توسعه برق تجدیدپذیر می‌رسد
تکالیف زیادی در قانون بودجه گذاشته شده که یا اجرایی نشده، یا نصفه و نیمه رها شده است؛ تکلیف کردیم که ۲۵ هزار مگاوات برق حرارتی در قانون برنامه ششم توسعه احداث شود و سالی ۵ هزار مگاوات پیشرفت داشته باشیم. اما فقط ۱۳ هزار مگاوات برق حرارتی ساختیم که نیمی از تکلیف قانون است؛ وقتی به مدیر می‌گویم چرا این کار را انجام ندادید پاسخ می‌دهد بودجه و اعتبار تخصیص ندادید.
باید برنامه‌های توسعه‌ای نگاهی منطقی داشته باشند و نباید همین‌طور اعداد و ارقام را درج کنیم؛ باید شرایط کشور و بودجه را در نظر گرفت.
برای تولید برق تجدیدپذیر هم در برنامه ششم توسعه ۵ هزار مگاوات تکلیف در نظر گرفته بودیم اما هم‌اکنون فقط هزار مگاوات برق تجدیدپذیر داریم این در حالی است که وزیر نیرو اعلام کرده که بنای تولید ۱۰ هزار مگاوات برق تجدیدپذیر را داریم.
۸۰۰ میلیون متر مکعب در روز تولید گازمان است اما در برخی از روزهای زمستان به کسری بالای ۱۵۰ میلیون متر مکعب در روز رسیده‌ایم در حالیکه نیاز ما ۹۵۰ میلیون متر مکعب است و این فاصله یعنی ناترازی گازی
در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ تکلیف شده که از محل عوارض برق ۸۰ درصد درآمدهای آن در اختیار ساتبا قرار گیرد این در حالی است که در بودجه ۱۴۰۰ این درآمدها در اختیار وزیر نیرو بود و معمولاً عوارض را به توانیر می‌دادند نه ساتبا.
*** باید تکنولوژی پنل‌های خورشیدی را بومی کنیم
۶ هزار میلیارد تومان در لایحه بودجه ۱۴۰۱ پیش‌بینی شده که از محل عوارض برق درآمدزایی حاصل شود که می‌تواند کمک خوبی برای تولید برق تجدیدپذیر باشد.
ما باید به سمت تولید تکنولوژی جهت توسعه برق تجدیدپذیر برویم و پنل‌های خورشیدی تولید کنیم. این در حالی است که در حال حاضر تکنولوژی تولید این موضوع را نداریم اما می‌توانیم وارد کرده و به مرور دانش آن را بومی کنیم؛ ماده معدنی که برای تولید پنل‌های خورشیدی نیاز است سلیس است که سلیس‌های بسیار با کیفیتی در ایران داریم که برخی ازر آنها عیار بالای ۹۸ درصد دارند و می‌توانیم به راحتی از اینها ویفر، فیبر و پنل خورشیدی تولید کنیم؛ نباید ساتبا تمام هم و غم خود را برای ایجاد برق تجدیدپذیر بگذارد بلکه باید به سمت تولید فناوری‌های برق تجدیدپذیر و تکنولوژی هم برویم که اگر اینگونه باشد می‌توانیم امیدوار باشیم که در آینده سبد سوخت انرژی متنوعی خواهیم داشت در حالیکه اکنون این سبد یکطرفه بود به سمت گاز است در حالیکه در دنیا سبد متنوعی از انرژی وجود دارد.
هم‌اکنون سبد برق هستهای و تجدیدپذیر در کشورمان بسیار ناچیز است در حالیکه سهم گاز بسیار زیاد است. متأسفانه ما در گاز و برق به تراز منفی رسیده‌ایم و با آنکه ظرفیت‌های بسیار خوبی در تجدیدپذیرها و به ویژه انرژی خورشیدی و بادی داریم اما از آن استفاده‌ای نکرده‌ایم که اگر تکنولوژی آن بومی شود امکان توسعه آن را داریم.
فارس: به ناترازی گاز اشاره کردید؛ ما دومین کشور در دنیا هستیم که دارای ذخیره گازی است؛ چه کرده‌ایم که حالا به ناترازی در گاز رسیده‌ایم.
نخعی: متأسفانه ما هم اکنون به تراز منفی گاز رسیده‌ایم که تولید داخلی و عملی کشور هم‌اکنون حدود ۸۰۰ میلیون متر مکعب در روز است و در برخی از روزهای زمستان به کسری بالای ۱۵۰ میلیون متر مکعب در روز هم رسیده‌ایم. در حالیکه نیاز ما ۹۵۰ میلیون متر مکعب است ولی فقط ۸۰۰ میلیون متر مکعب تولید می‌کنیم که این فاصله ناترازی است و جای تأسف داریم چرا که ما دومین کشور دارای بیشترین منابع گازی در دنیا هستیم.
*** برخی روزها ۱۵۰ میلیون متر مکعب گاز کمبود داریم
هیچ جای دنیا مثل ما گاز را به سراسر کشورشان نبرده و توزیع نکرده‌اند و این شبکه‌گذاری و لوله‌کشی گاز به اقصی‌نقاط کشور منطقی نبوده و تصمیمی اشتباه است. این در حالی است که گاز را به نیروگاه میدهند و برق تولید می‌شود و برق را به درب منازل می‌برند.
در کشورهای توسعه یافته لوله گاز در تک تک کوچه‌ها مشاهده نمی‌شود این در حالی است که این حجم بالای لوله گاز در حوادث غیر مترقبه مانند سیل و زلزله خطرناک است ضمن اینکه ما با فرسودگی‌های شبکه هم مواجه هستیم.
هزینه‌های نگهداری از شبکه گاز و لوله‌ها بیش از اجرای گازکشی است زیرا لوله‌های گاز باید مستمراً رصد، پایش، تعویض و نگهداری شود.
در برخی ایام سرد سال ۶۵۹ میلیون متر مکعب گاز از ۸۰۰ میلیون متر مکعب تولیدی در بخش خانگی مصرف می‌شود که عدد بسیار عجیبی است در حالیکه این گاز محرک اقتصاد برای ایجاد اشتغال و ارزش افزوده بیشتر است اما از آن به عنوان سوخت استفاده می‌کنیم؛ این گاز باید خوراک باشد.
فارس: اعضای کمیسیون انرژی مجلس اخیراً بازدید نظارتی از فاز ۱۴ پارس جنوبی و عسلویه داشتند؛ بنا دارید گزارش خاصی از این بازدید تهیه کنید یا این بازدید برای واقعی بودن ارقام بودجه صورت گرفته است؟ توسعه صنعتی صورت گرفته در آن منطقه چقدر قابلیت پیشرفت بیشتر دارد؟
نخعی: فروش نفت نسبت به سال گذشته بهتر شده است که این موضوع را هم به وزارت نفت تأیید می‌کند و هم گزارشات بانک مرکزی مؤید این امر است؛ راحت‌‌تر از گذشته هم نفت می‌فروشیم و بازگشت ارز نسبت به سال گذشته بهتر شده است. در ۸ ماه ابتدای سال جاری توانسته‌ایم تمام منابع ارزی سال گذشته را تأمین کنیم.
*** فروش ۶.۵ میلیون بشکه میعانات باقی مانده روی دریا
در بحث فروش میعانات دچار مشکل بودیم که مقدار زیادی از میعانات متعلق به ایران بوده و روی دریا شناور است؛ میعانات همراه با گاز روی زمین می‌آیند و چاره‌ای جز برداشت نداریم ولی چون امکان فروش نداشتیم مجبور به دپوی آن در کشتی‌ها بودیم.
طبق آخرین گزارشی که از وزارت نفت گرفتم حدود ۶.۵ میلیون بشکه از میعاناتی که روی دریا داشتیم را فروختیم که عدد خوبی بوده و پالس خوبی حین مذاکرات است؛ معنایش آن است که ما می‌توانیم نفت، گاز و معیانات بفروشیم و نیازی به نتیجه مذاکرات نداریم.
خیلی نباید انتظار داشته باشیم که افزایش آنچنانی در تولید گاز داشته باشیم هرچند که اخیراً مدیرعامل شرکت نفت اعلام کرده که تولید گاز ایران در ۲ تا ۳ سال به حدود۱.۵ میلیارد متر مکعب در روز داریم اما خروجی پالایشگاه‌ها ۸۰۰ میلیون متر مکعب است که افزایش ۵۰ درصدی را پیش‌بینی کرده‌اند و نمی‌دانم چقدر این واقعی است و چگونه این کار شدنی است.
*** بخاری‌های با راندمان ۸۰ درصد را جایگزین توزیع یارانه انرژی کنیم
برخی از چاه‌های نفت و گاز تقریباً تمام شده و برخی از چاه‌ها هم نیاز به تجهیزات افزایش فشار دارند که این موضوع سرمایه‌گذاری هنگفتی نیاز دارد و علاوه بر آن نیازمند بازه زمانی خاصی است.
شرایط مخزنی کشور در عسلویه که قطب اصلی است طوری نیست که افزایش قابل توجهی در تولید گاز داشته باشیم و اگر تجهیزات تزریق فشار را به چاه‌ها را داشته باشیم جنس و ساختار چاه‌های ما طوری نیست که بیش از انتظار فعلی شاهد تولید گاز باشیم و چاره‌ای جز اصلاح الگوی مصرف نداریم و باید آن را مدیریت کنیم؛ زیبنده فرهنگ غنی کشورمان نیست که ۸۰ میلیون ایرانی مصرف‌کننده بیش از ۶۰۰ میلیون متر مکعب گاز در روز باشند لذا مشکل از ما مدیران است که کارها را خوب مدیریت نکرده‌ایم.
در مقطعی بخاری‌هایی تا راندمان بالای ۸۰ درصد تولید شد که بایستی از تولید آنها حمایت کرد این در حالی است بخاریی‌هایی که هم‌اکنون در منازل استفاده می شود راندمان ۱۵ درصدی دارند.
*** یارانه انرژی را هدفمند توزیع کنیم
اگر بخاری‌های تولیدی با راندمان بالا را حمایت کرده و یارانه انرژی را در این مسیر توزیع کنیم هدف‌گذاری خوبی کرده‌ایم.
بهتر بود به جای پرداخت یارانه انرژی به مردم از تولید این بخاری‌ها حمایت می‌کردیم و این بخاری‌ها را با قیمت مناسب بین مردم توزیع می‌کردیم؛ ما در موتورخانه‌‌های منازل و ساختمان‌ها هم هدررفت انرژی داریم. مدیریت مصرف انرژی در کشور نیازمند عزم همگانی و همراهی وزارت نفت، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، وزارت صمت، وزارت راه و شهرسازی و کل قوه مجریه است.
فارس: قانونی در مجلس دهم برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها تصویب شده است اما در زمینه اجرا توفیقات خاصی حاصل نشده، چرا اینگونه شده است آیا مشکل به ضعف قانون برمی‌گردد یا عدم عزم دستگا‌ه‌های اجرایی است؟
نخعی: در مجلس دهم قانونی برای حمایت از سرمایه‌گذاری‌های مردمی برای احداث پتروپالایشگاه‌ها مصوب کرد که قانون خوبی است و برخی اشکالات را داشت که در مجلس یازدهم آن را برطرف کردیم؛ وزارت نفت برای ساخت پتروپالایشگاه‌ها فراخوانی داده بود که تعدادی طرح در این زمینه تهیه شده و طرح‌هایی هم برای پالایشگاه‌های موجود در نظر گرفته شده بود تا مشمول این قانون شوند اما آیین‌نامه اجرایی این قانون نهایی نشده است.
***احداث پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای نفت خام سنگین و فوق سنگین در بندرعباس
انتظارم از دولت آن است که آیین‌نامه اجرایی توسعه و ساخت پتروپالایشگاه‌ها در دولت نهایی شود تا سرمایه‌گذاران اقدامات لازم را انجام دهند. ضمن اینکه پیش‌بینی می‌کنیم استقبال خوبی در این زمینه صورت گیرد. این در حالی است که تنفس خوراک خوب و حمایت‌های لازم در این زمینه وجود دارد.
اگر امروز پالایشگاه ستاره خلیج فارس نبود تأمین بنزین یکی از بزرگترین چالش‌های بزرگ کشور بود چرا که در سال ۹۶ و ۹۷ اوج تحریم بنزین بود پالایشگاه ستاره خلیج فارس به داد کشور رسید
در لایحه بودجه ۱۴۰۱ چیزی درباره پتروپالایشگاه‌ها ندیدم اما در تبصره یک اشاره شده که دولت مجاز برای احداث یک پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای نفت خام سنگین و فوق سنگین شده است که خود دولت متولی احداث آن است؛ در این لایحه مکان آن پیش‌بینی نشده است اما من مطمئن هستم این پالایشگاه در بندرعباس است؛ اعتبارات ساخت این پالایشگاه از محل اعتبارات شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و یا فاینانس است.
پالایشگاه ستاره خلیج فارس ۴۰۰ هزار بشکه میعانات است. مشخص نیست چگونه دولت بنا دارد از محل ۱۴.۵ درصد درآمدهای نفتی، ساخت پالایشگاه‌های جدید را عملیاتی کند ضمن اینکه سقف سرمایه‌گذاری دولت در این زمینه هم مشخص نیست. این در حالی است که هزینه‌های بهسازی و تعمیرات سرچاهی و … بخش‌های مختلف نفت و گاز کشور کفاف نمی‌دهد.
*** بی توجهی روحانی به طرح‌های توسعه‌ای احمدی نژاد برای پالایشگاه‌ها
متأسفانه در طول ۸-۹ سال اخیر غفلت بزرگی در ساخت پالایشگاه داشته‌ایم و زمان زیادی را در این باره به ویژه در دولت سابق از دست دادیم. در حالیکه می‌توانستیم در حوزه ساخت پالایشگاه‌ها عملکرد بهتری داشته باشیم.
اگر امروز پالایشگاه ستاره خلیج فارس نبود تأمین بنزین یکی از بزرگترین چالش‌های بزرگ کشور بود چرا که در سال ۹۶ و ۹۷ اوج تحریم بنزین بود و پالایشگاه ستاره خلیج فارس به داد کشور رسید و مقادیر زیادی بنزین به یکباره تولید شد. قانون پتروپالایشگاه‌ها از این جهت مهم است که بایستی به سمت تولید میعانات حرکت کنیم؛ تحریم‌ها در صادرات فرآورده‌های نفتی نتوانسته برای کشورمان مشکل ایجاد کند. چرا که دنیا و کشورهای همسایه به آن نیاز دارند اما همین تحریم‌ها در فروش نفت خام مشکلات زیادی را برای ما ایجاد کرده است. ضمن اینکه تحریم‌ها در فروش محصولات پتروشیمی هیچ مشکلی ایجاد نکرد؛ فرآوری نفت اهمیت بسیار بالایی دارد چرا که هم ارزش افزوده ایجاد می‌کند و هم اینکه طمع دشمن برای تحریم جمهوری اسلامی را کمتر می‌کند.
پیش‌بینی‌های خوبی در این زمینه و در دولت احمدی‌نژاد صورت گرفته بود که به سمت تولید پالایشگاه در داخل کشور و ساخت پالایشگاه‌ها در برخی کشورهای خارجی شده بود و این استراتژی به سمت و سویی در حال حرکت بود که بتوانیم پالایشگاه‌ها در کشورهای همسایه و غیر همسایه ایجاد کنیم و آنها را وابسته به نفت خام خود کنیم. البته این سیاست توسط وزارت جهاد کشاورزی با کشت‌های فراسرزمینی هم دنبال شد اما در دوران حضور زنگنه در وزارت نفت و در دولت حسن روحانی تمامی این موضوعات متوقف شد و فرصت‌سوزی بسیار بزرگی را در این زمینه داشتیم.
انتهای پیام/