گام بلند ایران در فناوری استراتژیک نانو/ از رتبه چهارم جهان در تولید علم تا خنثی‌سازی تحریم‌ها
گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، شهین مردانی: فناوری نانو یکی از معدود فناوری‌هایی است که در دوران پیش از انقلاب اسلامی، حتی در سطح دنیا هم مطرح نبود؛ امّا اکنون با وجود اینکه زمان زیادی از ظهور این فناوری در دنیا نمی‌گذرد و در شرایطی که بی‌سابقه‌ترین تحریم‌های اقتصادی تاریخ ایران بر کشور گذشته، جمهوری اسلامی ایران با علم فناوری نانو همراه شده و امروزه ایران چهارمین کشور پیشرو دنیا در زمینه تولیدات فناوری نانو است.
* ایران رتبه چهارم جهان در تولید علم نانو
در سال۲۰۱۵میلادی ۶۶۹۰مقاله مرتبط با فناوری نانو توسط محققان ایرانی به ثبت رسید که معادل ۷۲/۴ درصد از کل مقالات نانوی منتشـر شـده در سال۲۰۱۵ بود. ایران با این سهم از تولید علم نانو همانند سال۲۰۱۴ در رتبه هفتم دنیا قرار گرفت. این جایگاه در حالی به‌دست آمده که کشور در سال۲۰۰۱ و قبل از تأسیس ستاد فناوری نانو که تعداد معدودی از محققان و دانشمندان ایرانی با این فناوری نوظهور آشنا بودند. با انتشار ۱۰مقاله نانو در رده۵۷ دنیا و ششم منطقه غرب آسیا قرار داشت. در سال‌های بعد، ایران همواره یک روند صعودی را در تولید علوم نانو طی کرد به‌طوری که از انتشار سالانه ۱۰مقاله نانو به انتشار روزانه ۱۸مقاله رسید. متوسط درصد رشد سالانه مقالات نانوی ایران در سـال‌های۲۰۰۱ تا ۲۰۱۵ حدود ۵۱درصد بوده اســت. این تعداد از مقالات نانو حدود یک پنجم از کل مقالات علمی ایران را شامل می‌شوند. به طور کلی تعداد مقالات علمی به‌عنوان پارامتری برای سنجش و مقایسه رشد علمی افراد، دانشگاه‌ها و کشورها به‌شمار می‌رود و بیانگر بازدهی علمی آن‌هاست. طبق گزارش استت‌نانو بیش از ۴۲ درصد از انتشارات نانوی دنیا در سال ۲۰۲۱ را محققان چینی نگارش و منتشر کرده‌اند. آمریکا، هند و ایران به ترتیب با ۱۱.۵، ۹.۴ و ۵.۵ درصد در رده بعدی قرار دارند.
چین با انتشار بیش از ۸۵۷۰۰ مقاله نانو در رده اول قرار دارد. نیروی انسانی فراوان، وجود مراکز متعدد دانشگاهی و تحقیقاتی و البته توجه ویژه به فناروی نانو سبب شده که چین در دهه گذشته همراه در رتبه اول این شاخص قرار بگیرد. در واقع حدود ۱۴ درصد از کل مقالات علمی چین در این حوزه هستند. بعد از چین، آمریکا با حدود ۲۳۲۰۰ مقاله (۱۱٫۵درصد) در رده دوم قرار دارد. هند و ایران نیز با ترتیب با سهم ۹.۴ و ۵.۵ درصد در رده‌های بعدی هستند.
* بازار نانوی ایران/ ساخت ۷۸۳ محصول و دستگاه ایرانی نانو
بنا بر آخرین آماری که از سوی ستاد نانوی کشور ارسال شده است، در مجموع ۳۰۶ شرکت اقدام به توسعه محصولات نانو کرده‌اند که ۲۴۶ شرکت در بخش توسعه محصول و ۶۰ شرکت در بخش توسعه دستگاه فعالیت داشته‌اندکه این شرکت‌ها تا پایان تابستان سال ۱۴۰۰ بالغ بر۷۸۳ محصول و دستگاه مبتنی بر فناوری نانو تولید کرده‌اند که تمام تاییدیه‌ها را گرفته و وارد بازار شده‌اند.. این در حالی است که در پایان سال ۹۹ این رقم ۷۵۰ تجهیز و محصول بوده است..از میان این ۷۸۳ محصول و دستگاه ثبت شده در در پایگاه اطلاع‌رسانی محصولات فناوری نانو، ۵۶۶ مورد مربوط به محصولات نانو و ۲۱۷ مورد مربوط به تجهیزات نانو بوده است.
محصولات نانوی این شرکت‌ها به بیش از ۴۱ کشور دنیا از جمله کشورهای پیشرفته از قبیل کره جنوبی، استرالیا، چین، مالزی، اندونزی، روسیه، ترکیه و کشورهای همسایه، کشورهای اروپایی مثل انگلیس، آلمان، اسپانیا، فرانسه، آمریکای لاتین، کانادا و کشورهای آفریقایی صادرمی‌شوند؛ بنابراین جغرافیای صادرات محصولات مبتنی برفناوری نانو بسیار گسترده است.
* عمران و ساختمان، صاحب بیشترین سهم در میان محصولات دارای گواهی نانومقیاس
براساس گزارش ستاد نانو، حوزه «عمران و ساختمان» با ۱۹ درصد بیشترین سهم را در میان حوزه‌های صنعتی دارای گواهی نانومقیاس دارد. پس از آن، «خدمات و ملزومات صنعتی» با ۱۶ درصد، «دارو بهداشت و سلامت» با ۱۴ درصد و «کالای خانگی» با ۱۲ درصد قرار دارند. بنابراین می‌توان گفت که این چهار حوزه در مجموع بیش از ۶۰ درصد از محصولات دارای گواهی نانومقیاس را به خود اختصاص داده‌اند. بین حوزه‌های صنعتی مختلف، بیشترین سهم صادرات محصولات نانوی ایران (حدود ۴۸ درصد) مربوط به حوزه ساخت‌وساز است که رقمی حدود ۶/۱۰ میلیون دلار را به خود اختصاص داده است. در رتبه‌های بعدی به ترتیب اپتوالکترونیک با ۲۳ درصد، دارو و سلامت و پلیمر و کامپوزیت با ۷ درصد و نساجی با ۶/۵ درصد قرار دارند.
* درخشیدن محققان داخلی حتی در دوران تحریم
سرکار، دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو تعریف می‌کند: یکی از وزرای علوم یکی از کشورهای آسیای شرقی مهمان ما بود و ما نانوتکنولوژی ایران را به او ارائه دادیم که در این حوزه جایگاه‌های چهارم دنیا را داریم و این قابلیت‌ها و این تعداد محصول را مبتنی بر فناوری نانو در بازار داریم و بعد وقتی نمایشگاه ما را دید واقعا متحیر شده بود گفت من می توانم یک سوال از شما بپرسم؟ گفتیم بفرمایید. گفت علی رغم این تحریم‌ها و فشارهای شدید این همه دستاورد و محصولات پیشرفته دارید، من در تعجبم شما اگر تحریم نبودید چه می‌کردید؟ گفتم هیچ! پول می‌دادیم و آنها را می‌خریدیم. این نکته خیلی مهم است، همانطور که شما اگر پرتغال یا لیمو را فشار دهید و آب و عصاره آن را بکشید بیرون، این فشارها تحریم ها باعث شد که عصاره مغز دانشمندان ما بیرون بیایید و تبدیل به این فناوری‌ها شود. ما دو راه داریم اینکه تحریم شدیم، تسلیم شویم و بنشینیم یا اینکه بلند شویم و اراده کنیم و کارها را خودمان انجام دهیم. ما تکنولوژی‌هایی را توسعه داده‌ایم و دستاوردهایی را داریم که هیچ وقت حتی تصورش را نمیکردیم که قابلیت و توانمندی توسعه این تکنولوژی‌ها و محصولات را داریم. یکی از مزایای این تحریم‌ها این بود که آن قابلیت‌های پنهان ما را به خود ما نشان داد و باعث ارتقاء خودباوری ما شد. این بخش پنهان خیر و برکات این تحریم‌ها بوده است.
* تمجید مقام معظم رهبری از پیشرفت نانویی ایران
مقام معظم رهبری در حاشیه بازدید از نمایشگاه دستاوردهای فناوری‌های نانو در بهمن ماه سال ۹۳ فرموردند: «خوشبختانه مسأله فناوری نانو یک تجربه موفّقی است برای کشور ما و نشان‌دهنده این است که وقتی یک مجموعه علاقه‌مند و دلسوز و بامعرفت به کار متمرکز می‌شوند روی یک نقطه خاصّی و کار را با برنامه پیش می‌برند، پیشرفتهای محسوس و جهش‌واری در آن کار به‌وجود می‌آید».
* محصول تلاش چهل‌ساله، اکنون برابر چشم ما است
مقام معظم رهبری در بخشی از «بیانیه‌ی گام دوم انقلاب» در بهمن‌ماه سال ۹۷ عنوان کردند: «محصول تلاش چهل‌ساله، اکنون برابر چشم ما است: کشور و ملّتی مستقل، آزاد، مقتدر، باعزّت، متدیّن، پیشرفته در علم، انباشته از تجربه‌هایی گرانبها، مطمئن و امیدوار، دارای تأثیر اساسی در منطقه و دارای منطق قوی در مسائل جهانی، رکورددار در شتاب پیشرفتهای علمی، کورددار در رسیدن به رتبه‌های بالا در دانشها و فناوری‌های مهم از قبیل هسته‌ای و سلول‌های بنیادی و نانو و هوافضا و امثال آن، سرآمد در گسترش خدمات اجتماعی، سرآمد در انگیزه‌های جهادی میان جوانان، سرآمد در جمعیّت جوان کارآمد، و بسی ویژگی‌های افتخارآمیز دیگر که همگی محصول انقلاب و نتیجه‌ی جهت‌گیری‌های انقلابی و جهادی است و بدانید که اگر بی‌توجهی به شعارهای انقلاب و غفلت از جریان انقلابی در برهه‌هایی از تاریخ چهل‌ساله نمی‌بود -که متاسفانه بود و خسارت‌بار هم بود- بی‌شک دستاوردهای انقلاب از این بسی بیشتر و کشور در مسیر رسیدن به آرمانهای بزرگ بسی جلوتر بود و بسیاری از مشکلات کنونی وجود نمی‌داشت».
* اسامی برخی از اقلام نانویی
نانو داروی درمان سرطان، مکمل خوراکی ویتامین D، نانو مکمل جذب کلسیم، نانو مکمل لیپوزومال پلتفرم، سامانه میکرو فلوئیدیک نانو دارو، کیت تشخیص انواع مواد مخدر، البسه محافظ امواج ایکس سبک و بدون سرب، جعبه سیاه زنجیره سرد حمل و نقل، گندزدای آب خانگی و صنعتی، سامانه گندزدای گندزدایی و تصفیه آب توازن کشتی‌ها،نمک‌زدایی با استفاده از سیستم الکترودیالیز خورشیدی، گندزدایی به روش اُزن‌زنی (تزریق گاز اُزن در تصفیه‌خانه‌های آب)، رنگ مقاوم به خوردگی با انتقال حرارت بالا، کاتالیست سه‌گانه خودرو، چراغ خودرو برقی و نگ بدنه هواپیما از جمله محصولات جدید نانویی هستند که به تازگی توسعه یافته‌اند.
انتهای پیام/