تبعات رشد غیرمتعارف مالیات بر سیگار/ مجلس مانع افزایش صرفه قاچاق سیگار شود
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، مالیات وضع شده در کمیسیون تلفیق مجلس برای سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ در مورد هر نخ سیگار تولید داخل با نشان ایرانی حدود ۹۰۰درصد (از ۲۵۰ ریال در بودجه ۱۴۰۰ به ۲۳۰۰ ریال در بودجه ۱۴۰۱) و هر نخ سیگار تولید داخل با نشان بین‌المللی حدود ۶۰۰ درصد (از ۵۰۰ ریال در بودجه ۱۴۰۰ به ۳۰۰۰ ریال بودجه ۱۴۰۱) افزایش داشته است.
این اقدام کمیسیون تلفیق مجلس با موجی از انتقادات مواجه شد، در همین رابطه گفت‌‌وگویی با حمیدرضا دهقانی‌نیا، سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز انجام شد.
سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز معتقد است از تبعات افزایش غیرمتعارف مالیات بر محصولات دخانی می‌توان به مواردی از قبیل کاهش تولید قانونی محصولات دخانی، افزایش انگیزه فرار مالیاتی، افزایش صرفه قاچاق سیگار و تنباکو به داخل کشور، افزایش تولیدات غیراستاندارد زیرزمینی و افزایش آسیب‌ها و بیماری‌های ناشی از مصرف محصولات دخانی غیراستاندارد اشاره کرد؛ همچنین با توجه به فشارهای مضاعف روی تولیدکننده قانونی، اخذ چنین تصمیماتی، در بلند مدت منجر به کاهش درآمدهای دولت خواهد شد.
دهقانی‌نیا این را هم گفت که قطعا صحبت‌های مطرح شده در این گفت‌وگو، نافی ضرر و زیان‌های استعمال محصولات دخانی نیست و باید با همه توان برای کاهش مصرف این محصولات تلاش کرد ولی در شرایطی که این واقعیت تلخ وجود دارد، باید تلاش کرد تا جلوی سوق یافتن مصرف‌کنندگان به محصولات تقلبی یا قاچاق، گرفته شود.
در ادامه مشروح گفت‌وگو با سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق را می‌خوانید.
میزان مصرف محصولات دخانی در کشور چه میزان است؟
دهقانی‌نیا: مطابق آمارهای اعلام شده توسط وزارت صمت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، میزان مصرف سالانه سیگار در کشور حدود ۷۵ میلیارد نخ و میزان مصرف سالانه تنباکوی معسل حدود ۱۲۰۰۰ تن است.
چه میزان از این مصرف از طریق قانونی و چه میزان آن از طریق قاچاق تأمین میشود؟ گردش مالی قاچاق محصولات دخانی چه میزان است؟
دهقانی‌نیا: با توجه به محدودیت‌های اعمال شده از سوی وزارت صمت در واردات سیگار، از سال ۱۳۹۷ واردات سیگار به کشور صفر بوده است و مطابق آمار اعلام شده از سوی وزارت صمت، در سال ۱۳۹۹ حدود ۶۰ میلیارد نخ سیگار در کشور تولید شده است بنابراین می‌توان این چنین برآورد کرد که در سال ۱۳۹۹ حدود ۱۵ میلیارد نخ از سیگار مصرفی کشور از طریق قاچاق تامین شده است.
با در نظر گرفتن بازار ۲ میلیارد دلاری سیگار در ایران، حدود ۵۰۰ میلیون دلار آن (معادل ۱۳،۵۰۰ میلیارد تومان) در اختیار قاچاق است، این موضوع در تنباکوی معسل بالعکس است و مطابق آمارهای ارائه شده، تنها حدود ۳۰۰۰ تن از نیاز کشور در داخل تامین شده و مابقی آن (حدود ۹۰۰۰ تن) از طریق قاچاق تأمین میشود. با در نظر گرفتن حداقل قیمت ۹۰ هزار تومان به ازای هر کیلو تنباکو معسل، گردش مالی قاچاق این محصول حدود ۸۱۰ میلیارد تومان برآورد می‌گردد.
در حال حاضر چه ساختار مالیاتی برای محصولات دخانی وجود دارد؟
دهقانی‌نیا: تا پیش از تصویب قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده در خردادماه امسال، تولید و فروش محصولات دخانی براساس قوانین مختلفی مشمول پرداخت عوارض به دولت می‌شد، بر همین اساس، تولیدکنندگان و فروشندگان محصولات دخانی، به میزان ۲۷ الی ۴۲ درصد قیمت درب کارخانه محصول خود، به علاوه ۲۵ الی ۱۵۰ تومان به ازای فروش هر نخ سیگار و ۳.۳۰۰ الی ۱۰ هزار تومان به ازای هر بسته پنجاه گرمی تنباکوی قلیان مالیات پرداخت می‌کردند. این مالیات پرداختی براساس قوانین مختلفی از جمله قانون برنامه ششم توسعه (بین ۱۰ تا ۲۵ درصد قیمت درب کارخانه محصول دخانی)، قانون انحصار (۲ درصد قیمت درب کارخانه محصول دخانی)، قانون مالیات بر ارزش افزوده (۱۵ درصد قیمت فروش محصول دخانی) و قانون بودجه سال ۱۴۰۰ (مالیات نخی و گرمی بر سیگار و تنباکو) صورت می‌گرفت.
اما در خردادماه سال جاری، مجلس شورای اسلامی قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده را تصویب کرد؛ در این قانون، قانون‌گذار با نگاهی جامع، جهت یکپارچه‌سازی مالیات‌های وضع شده بر محصولات دخانی و تدریجی کردن افزایش مالیات، با نسخ ماده ۷۳ قانون برنامه ششم توسعه و اصلاح قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۳۸۷، مالیات‌های جدید و افزایشی را برای انواع محصولات دخانی در نظر گرفته است.
میزان عایدی دولت از محل تولید و مصرف محصولات دخانی چه میزان بوده است؟
دهقانی‌نیا: طبق آمارهای سازمان امور مالیاتی و مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور، درآمدهای دولت از تولید و فروش محصولات دخانی در سال ۱۳۹۹ به میزان ۲۵۰ میلیارد تومان بابت حق انحصار و ۳۴۰۰ میلیارد تومان مالیات فروش بوده است. در ۷ ماهه سال ۱۴۰۰ نیز حدود ۲۰۰ میلیارد تومان بابت حق انحصار و ۴۲۰۰ میلیارد تومان از محل مالیات فروش عاید دولت شده است که بر اساس برآوردهای صورت گرفته این اعداد در انتهای سال ۱۴۰۰ به ترتیب به ۳۳۰ میلیارد تومان و ۶۵۰۰ میلیارد تومان خواهد رسید.
درآمدهای مالیاتی دولت از محل تولید سیگار عموماً در چه حوزه‌هایی هزینه میشود؟
دهقانی‌نیا: اغلب درآمدهای در نظر گرفته شده در سال ۱۴۰۰ و سال‌های پیش از آن ناظر به ماده ۷۳ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه است؛ در تبصره ذیل بند ت ماده ۷۳ این قانون، اشاره شده است که «۱۰۰ درصد درآمدهای حاصل از اجرای بند (الف) این ماده طی ردیف‌هایی که در بودجه‌های سنواتی مشخص میشود در جهت کاهش مصرف دخانیات، پیشگیری و درمان بیماری‌های ناشی از آن، بازتوانی و درمان عوارض حاصله از مصرف آن و توسعه ورزش موضوع بند (ب) ماده (۶۹) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) مصوب ۴اسفندماه ۹۳ در اختیار وزارتخانه‌های ورزش و جوانان، آموزش و پرورش و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار می‌گیرد»؛ با توجه به اینکه در قانون بودجه ۱۴۰۰ نیز در راستای اجرای ماده ۷۳ قانون برنامه ششم توسعه، مالیات نخی وضع شده است، باید در راستای یکی از اهداف اصلی قانون‌گذار یعنی کاهش مصرف دخانیات هزینه شود.
با توجه به اینکه قانون‌گذار محل هزینه‌کرد این درآمدها را تعیین کرده است و به نظر می‌رسد هدف از وضع قوانین، کاهش مصرف بوده است؛ ارزیابی شما از اثربخشی وضع مالیات و افزایش قیمت سیگار در سنوات گذشته چگونه است؟
دهقانی‌نیا: با توجه به اینکه مبلغ قابل توجهی از این درآمد باید در راستای کاهش مصرف هزینه شود ولی تا به حال نمود محسوسی از این اقدامات در سطح جامعه مشاهده نشده است، ولی در مقابل شاهد این موضوع هستیم که در آثار سینمایی و تلویزیونی مخصوصا در شبکه خانگی به راحتی ترویج مصرف محصولات دخانی صورت می‌پذیرد و اقدام مؤثری در مقابل این ضدتبلیغ انجام نمی‌شود، در صورتی که با درآمد تخصیص‌یافته قطعاً نمی‌توان کمبود بودجه یا امکانات را دلیل این کم‌کاری دانست. با در نظر گرفتن این حجم از تبلیغ و ترویج مصرف سیگار قطعاً نمی‌توان انتظار کاهش مصرف را داشت و در این شرایط هر چقدر قیمت سیگار قانونی را افزایش دهیم به این دلیل که کشش تقاضا همچنان وجود دارد، مصرف‌کننده به سمت محصولات تقلبی یا قاچاق که با قیمت پایین‌تر عرضه می شوند، سوق پیدا می‌کند.
طبق مصوبات کمیسیون تلفیق در بودجه ۱۴۰۱، قرار است مالیات جداگانه‌ای از تولید محصولات دخانی اخذ شود؛ آیا شما با این تصمیم موافق هستید؟
دهقانی‌نیا: باید در ابتدا به این نکته اشاره کرد اساساً با توجه به اجرایی شدن قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده و تصریح مقادیر مالیاتی جدید و افزایش تدریجی مالیات سیگار و تنباکو در این قانون، نیازی به مطرح کردن افزایش مالیات محصولات دخانی در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ نیست. از سوی دیگر تجربه تصویب مالیات کالاهای خاص در قوانین بودجه سنواتی نشان می‌دهد که سازمان امور مالیاتی در این مواقع درگیر ساز و کار اجرایی زیاد برای یک مالیات موقت میشود. علاوه بر این، تصویب مالیات کالایی در قانون بودجه، تهدیدی جدی برای برنامه‌ریزی بلندمدت تولیدکنندگان محسوب میشود؛ در این شرایط، هرگونه فشار غیربرنامه‌ریزی شده به تولیدکننده موجب کاهش توان رقابت و افزایش سهم بازار قاچاق خواهد شد.
از نظر شما افزایش مالیات سیگار توسط کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱، چه تأثیری بر قیمت سیگار تولید داخل دارد؟
دهقانی‌نیا: مطابق مصوبه کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱، از ابتدای سال آینده به قیمت خرده‌فروشی هر نخ سیگار تولید داخل با نشان ایرانی مبلغ ۲۳۰ تومان، تولید داخل با نشان بین‌المللی (برند) مبلغ ۳۰۰ تومان، هر نخ سیگار وارداتی مبلغ ۶۵۰ تومان و هر بسته پنجاه گرمی تنباکوی قلیان داخلی ۳ هزار تومان و هر بسته تنباکوی وارداتی، ۳۰ هزار تومان به عنوان عوارض اضافه میشود؛ به عبارت دیگر، هر پاکت سیگار تولید داخل مشمول ۴۶۰۰ تومان مالیات قانون بودجه ۱۴۰۱ (مصوبه اخیر کمیسیون تلفیق) و در حداقلی‌ترین حالت حدود ۱۲۰۰ تومان مالیات ارزش افزوده است بنابراین در شرایط برابر، یک پاکت سیگار تولید داخل با نشان ایرانی، ۵۸۰۰ تومان فاصله قیمتی با سیگار قاچاق دارد.
این فاصله قیمتی در کنار توان خرید پایین مردم موجب سوق یافتن آنها به سمت محصولات ارزان میشود که در هر صورت منجر به کاهش درآمدها و افزایش تصاعدی هزینه‌های درمان خواهد شد؛ این موضوع در حوزه تنباکوی معسل که حدود ۸۰ درصد آن در اختیار قاچاق است، حادتر خواهد بود زیرا در شرایط برابر، یک باکس تنباکوی معسل حدود ۵۰ هزار تومان فاصله قیمتی با محصول قاچاق دارد و از آنجایی که سهم بازار پایینی در اختیار تولید قانونی است، امکان رقابت با قاچاق نیز به سادگی میسر نیست.
از نظر شما افزایش مالیات سیگار که در مصوبه کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱ در نظر گرفته شده است، چه نتایجی در پی خواهد داشت؟
دهقانی‌نیا: افزایش غیرتدریجی و نامتعارف مالیات سیگار و تنباکو قطعاً موجب بروز مشکلاتی از جمله افزایش انگیزه تولید زیرزمینی، عدم اظهار تولید و فرار مالیاتی خواهد شد. این درحالی است که با وجود سازوکارهای نظارتی فعلی، امکان شناسایی، اثبات تخلف و برخورد گسترده با فرار مالیاتی مستلزم صرف زمان و هزینه اجرایی بالاست.
افزایش فاصله قیمت سیگار و تنباکوی قانونی تولید داخل و وارداتی با قیمت سیگار و تنباکوی قاچاق از دیگر تبعات مصوبه کمیسیون تلفیق است که به مرور زمان موجب افزایش صرفه اقتصادی قاچاق سیگار و تنباکو به داخل کشور خواهد شد؛ با کاهش تولید سیگار و تنباکوی قانونی در کشور، درآمدهای حاکمیت از محل دریافت عوارض و مالیات نیز کاهش خواهد یافت، در صورت افزایش قاچاق سیگار و تنباکو، انگیزه تولیدکنندگان سیگار و تنباکوی قانونی در کشور به دلیل عدم امکان رقابت با سیگار و تنباکوی قاچاق از بین رفته و امکان تعطیلی برخی از شرکت‌های تولیدکننده سیگار و تنباکو افزایش خواهد یافت. علاوه بر آسیب‌های اقتصادی ذکر شده، آسیب‌ها و بیماری‌های جسمی نیز به دلیل استفاده از مواد اولیه فاقد استانداردهای لازم در کالاهای قاچاق، افزایش می‌باید و سلامتی افراد مصرف کننده محصولات دخانی بیش از پیش به خطر خواهد افتاد.
پیشنهاد شما برای کاهش آسیب‌های ناشی از افزایش مالیات چیست؟
دهقانی‌نیا: با توجه به تبعات افزایش غیرتدریجی و نامتعارف مالیات محصولات دخانی و اجرای قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده در سال جاری و پیش‌بینی افزایش سالیانه مالیات محصولات دخانی، پیشنهاد میشود در بودجه سنواتی مالیات جدیدی برای محصولات دخانی در نظر گرفته نشود، در صورت نیاز به افزایش مالیات محصولات دخانی، این افزایش باید تدریجی و حداکثر ۵ الی ۱۰ درصد بیشتر از مالیات درنظرگرفته شده در سال ۱۴۰۰ باشد زیرا افزایش بیش از این میزان، منجر به آسیب جدی به تولیدکننده میشود.
به گزارش فارس بر اساس مصوبات کمیسیون تلفیق در جریان بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۱، از ابتدای سال آینده قرار است از تولید هر نخ سیگار مالیات جداگانه‌ای اخذ شود، بر همین اساس مبلغ ۲۳۰ تومان به قیمت خرده‌فروشی هر نخ سیگار تولید داخل با نشان ایرانی و مبلغ ۳۰۰ تومان به قیمت هر نخ سیگار تولید داخل با نشان بین‌المللی (برند) اضافه میشود، همچنین از هر بسته ۵۰ گرمی تنباکوی قلیان داخلی، ۳ هزار تومان به عنوان عوارض اخذ میشود.
هر چند وضع مالیات سنگین بر کالاهای آسیب‌رسان به سلامت جامعه با هدف کاهش مصرف اینگونه کالاها منطقی به نظر می‌رسد اما برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند با نهایی شدن تصمیمات کمیسیون تلفیق و وضع مالیات نخی بر سیگار، نه تنها مصرف سیگار کاهش نمی‌یابد بلکه ورود غیرقانونی و قاچاق این کالا به کشور تشدید شده و در مقابل میزان تولید و درآمدهای مالیاتی دولت نیز دچار کاهش میشود.
انتهای پیام/