تبلیغات و حرمت «یک لقمه نان حلال»
خبرگزاری فارس، گروه تلویزیون: در جهان نمایشی شده امروز، تبلیغات یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی است که هر روزه مردم با آن درگیر و در ارتباط هستند. تبلیغاتی که معطوف به کسب توجه و از همین منظر رسیدن به فروش و سود بیشتر، صورت‌بندی می‌شود. از سوی دیگر یکی از واژه‌هایی که در بحث تجارت اسلامی زیاد از آن یاد می‌شود واژه «حلال» و « حرام» است. در واقع در این یادداشت این پرسش را پی خواهیم گرفت که درآمدهای حاصله از تبلیغات تجاری‌ای که از به نمایش گذاشتن فعل حرام برای فروش بیشتر خود بهره می‌برند چه حکمی دارند؟
*تبلیغات تجاری بایدها و نبایدها
دین اسلام اهداف متعددی را برای تجارت و بازرگانی در نظر گرفته است؛ یکی از اهداف غایی بازاریابی و تجارت اسلامی تبدیل جهان به جایی بهتر برای زندگی است. کسی که می‌خواهد این نوع بازاریابی را اشاعه دهد باید با بازاریابی خود چیزی بهتر را به مشتری‌هدف تحویل دهید. در بازاریابی اسلامی مفاهیمی همچون فدا کردن جایگاهی ندارند. شما نمی‌توانید بگویید من برای کسب سود بیشتر بعضی از حقوق مشتریانم را فدای مطامع شخصیم خواهم کرد.
در حالی که اتفاقی که این روزها در میدان تجارت کشور غالب است نسبت چندان معناداری با این رویکرد اسلامی ندارد و بیشتر معطوف به یک جهان لیبرالی است که در آن هدف وسیله را توجیه می‌کند. از این رو تبلیغات معطوف به فروش و سود بیشتر به هر قیمتی است.
بنابراین، آنچه مهم و لازم است، فراگیری مواردی است که کسب درآمد از آن طریق از نظر شرعی ممنوع و حرام شناخته شده است. این موضوع اساسی، تحت عنوان «مکاسب محرمه» محور تحقیقات و مکتوبات پرشمار و گران سنگی است که فقیهان پدید آورده‌اند. بدیهی است که پرداختن به آن مباحث خارج از هدف و موضوع این یادداشت است.
بحث نهایی در این رویکرد این است که، اصل تبلیغات مورد اعتراض نیست. آنچه مورد نقد است، محتوای آن است. اینکه در تبلیغ از چه موضوعات و تصاویری استفاده شود نکته کلیدی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
جریان غالب تبلیغات کشور به گونه‌ای است که از نظر شرعی «لهو» و ممنوع است و از این رو شایسته سرزنش هستند. در واقع در رویکرد اسلامی استفاده از موسیقی حرام یا آلات لهو در تبلیغات تجاری آن را با کراهت یا حرمت روبه رو می‌کند. استفاده ابزاری و جنسی(اروتیک) از تصویر و فیلم زنان بی‌شک به واسطه اینکه یا هیچ منفعت حلال عقلایی جور در نمی‌آید، تبلیغ آمیخته با شیوه‌های حرام و ممنوع است و بی‌شک درآمد کسب شده از آن نیز آغشته به حرام خواهد بود.
*حرمت یک لقمه نان حلال
برخی از شرکت‌های تبلیغاتی و صاحبان کالا و خدمات، خط قرمزها را مانعی دست و پاگیر برای رسیدن به اهداف خود (جذب مشتری، میزان فروش، سودآوری بیشتر و…) می‌دانند. بنابراین در مواردی مشاهده شده هنجارشکنانه و با تبلیعاتی منافی عفت عمومی و معارض حقوق عامه حتی با استفاده ابزاری از زنان در تبلیغات تجاری خود و سوء استفاده از جذابیت‌های جنسی و جلوه فروشی زنانه سعی دارند به هر قیمت که شده به مقصود خود برسند.
طی ماه‌های اخیر تبلیغ یک برند شوینده، تبلیغ تولید شکلات، کلیپ تبلیغاتی یک برند بستنی‌سازی مشهور و… واکنش‌های منفی بسیاری از مخاطبان را برانگیخت.
در تحلیل نهایی حضور بانوان در تبلیغات با آرایش و خودآرایی و لباس‌هایی که خلاف عفت است و همچنین استفاده از موسیقی‌های نامناسب توأم با زبان بدن نادرست بازیگران از مواردی است که در دایره استفاده ابزاری از زنان در تبلیغات تجاری قرار می‌گیرند که در آن موازین اخلاقی یا اسلامی را رعایت نمی‌کنند.
موضوعی که موجب شده وجاهت درآمد حاصل (حلال بودن) این گونه تبلیغات تجاری به واسطه زیر پا گذاشتن اصول اولیه موازین مذهبی و استفاده ابزاری از زنان از سوی افکار عمومی زیر سوال برود. مادامی که در فرهنگ کسبه و بازار ایرانی اسلامی همواره حلال و حرام بودن و به زبان ساده «حرمت یک لقمه نان حلال» از محورهای اصلی کسب و کار بوده و خواهد بود.
پایان پیام/