حضور آرمان مهربان در برنامه آن/ میخواستم موسیقی خودنمایی نکند!
به گزارش خبرگزاری فارس، چهاردهمین قسمت از برنامه «آن» با حضور آرمان مهربان آهنگساز و تنظیم کننده موسیقی روز شنبه ۲مهر از شبکه دو سیما پخش شد.
آرمان مهربان در این برنامه درباره ی آهنگسازی آلبوم نواحی اشک(۲) که با هدف بازسازی نواهای مذهبی – آئینی مرتبط با واقعه عاشورا و ارج‌گذاری به هنر اصیل آواز خوانی مبتنی بر ردیف آوازی موسیقی دستگاهی ایران تولید شده است به گفت و گو پرداخت.
آلبوم نواحی اشک (۲) شامل ۱۰ قطعه است؛ آهنگساز این آثار آرمان مهربان و خوانندگان آنها متین رضوانی‌پور، مهدی محمدی، سیدمحسن حسینی و سبحان منکشف (خواننده نوجوان) هستند.
مهربان در این برنامه درباره ی پژوهش و شکل گیری آلبوم نواحی اشک (۲) که به نوحه های کهن نواحی مختلف ایران پرداخته گفت: انتخاب یک قطعه محلی برای هر کدام از شب های دهه ی اول محرم کار پیچیده ای ست. من در این راه ازکمک های متین رضوانی که به نواحی مختلف ایران سفر کرده و مجموعه وسیعی از نوحه و ملودی های محلی را جمع آوری کرده اند و اشراف کاملی به آرشیواین نوحه ها داشتند بهره بردم؛ این موضوع دست من را برای انتخاب قطعه باز میگذاشت.
این هنرمند درباره ی آواپردازی این آلبوم گفت:من دوست داشتم که موسیقی به صورت خیلی آرام و زمینه ای وجود داشته باشد؛ مثل اصطلاحی که در سینما داریم که موسیقی ای بهتراست که وقتی یک سکانس را نگاه می کنیم آن را نشنویم. در واقع آنقدرآن موسیقی در حس و حال تصویر حل شده باشد که مزاحمتی برای بیننده ایجاد نکند، آنچه که من برای رسیدن به آن تلاش کردم این بود که چنین اتفاقی بیفتد یعنی آنقدر در خدمت شعر باشم که لحظه ای موسیقی(چه از لحاظ حجم یا هارمونی ) خودنمایی نکند.
مهربان درپاسخ به چگونگی بارگذاری نمادها در موسیقی و اصالتی که در پی به کارگیری صحیح از گزاره و شاخص ها در قطعات این آلبوم، خاصه قطعه ی مربوط به شب حضرت علی اصغروجود دارد گفت: اولین ابزاری که یک تنظیم کننده نیاز دارد این است که بداند میخواهد سازبندی را به کدام سمت سوق دهد. من در این آلبوم می خواستم از سبک ها آزاد باشم، کاملاً در خدمت شعر و ملودی باشم و فضای حسی شعر را بتوانم ایجاد کنم.
وی ادامه داد: من تجربیاتی در سازهای ارکستر سمفونیک، موسیقی الکترونیک و پاپ داشته‌ام؛ این اشراف به سبک های مختلف این ابزار را در اختیار من قرار می‌داد که بتوانم فارغ از سبک ها، از سازبندی های مختلف، هر کدام به حسب نیاز استفاده کنم و این گام خیلی مهمی بود که بتوانم به آن حسی که میخواهم برسم. من ابتدا به شعر رجوع می کنم و سعی می کنم در خدمت شعر باشم و ببینم با آن سازهایی که دارم چطور می توانم آن نمادها را ایجاد کنم چون بخش لذت بخش تنظیم برای من آن است که بدون اینکه چیزی گفته شود بتواند آن نمادها را برساند.
وی در توضیح این مطالب مثال زد: مثلاً در قطعه مربوط به حضرت علی اصغراز هارپ استفاده کردم چون تجلی گاه صدای رودخانه است که دائماً بدون ایستادن در حال حرکت است و جریان آب را نشان می دهد یا بخشی از آواز که میگوید (گوارا بادت آن آبی که خوردی) صدای قطره آب را با یک صدای بلزی میشنویم که انگار قطره آبی در لحظه چکیده می شود یا در قطعه شماره ۸ صدای از نیام کشیدن شمشیر را میشنویم که با سازهای ارکستر صداسازی کردم. قطعه ۸ قطعه جنگ حضرت علی اکبر است و در آن لحظاتی اتفاق می‌افتد که با سازهای ارکستر و کشیده شدن صدای آرشه بر روی لبه سنج ساخته می شود وآن صدای شمشیری است که درحال کشیده شدن است. وی ادامه داد موسیقی الکترونیک هم برای فضاسازی ها بسیار به من کمک کرد چرا که این موسیقی بدون اینکه رنگ ساز خاصی را ایجاد کند می تواند زمینه ملایمی را ایجاد کند و این بخش موسیقی، در بعضی از قطعات نزدیک ۳۰ تا ۴۰ لایه به طور همزمان در حال کار کردن است اما در نهایت موسیقی الکترونیک بسیار خلوت شنیده میشود و هدف من هم این بوده که همه چیز در آرامش شنیده شود.
این تنظیم کننده ی موسیقی در رابطه با نماد های موسیقایی به کار رفته در نوحه ی (ای ساقی لب تشنگان) که منتسب به قمربنی هاشم است افزود: من از دوست عزیزم آقای دریایی درنواختن سازهای ایرانی کمک گرفتم چون ایشان کاملاً به ردیف های موسیقی اشراف دارد. در واقع جاهایی که صحنه‌ای از یک صحرا را میخواستم اجرا کنم از صدای کمانچه علیرضا استفاده کردم، انگار کمانچه از دور به صورت ناله وار ملودی را تداعی میکند.
وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: وقتی یک سری از قطعات به صورت یک آلبوم در کنارهم قرار می گیرند خیلی مهم است که ترتیب گوش دادن هم رعایت شود چون هر کدام روایت یک داستان را انجام می‌دهد وقتی ما وسط کتابی را باز کنیم و مثلاً فصل ۴ را بخوانیم نمی دانیم قبل و بعد از آن چه اتفاقی افتاده است من پیشنهادم برای شنوندگان این است که ابتدا تا انتها را یکباره بشنوند واینگونه می‌توانند در جریان داستان قرار بگیرند.
مهمان برنامه درباره ی قطعه ی ( این دل تنگم عقده ها دارد گوییا میل کربلا دارد) که در دستگاه ماهور ساخته شده است و فراز و فرود نهفته ای دارد گفت: شعر در شروع و مطلع خود از دلتنگی ها می گوید و پر از عقده ها و ناراحتی هاست. این دلتنگی ها را من با فضای خیلی آرام و کشیده ای سعی کردم ایجاد کنم با وجود اینکه قطعه در دستگاه ماهوراست و همانطور که میدانید این دستگاه فضای روشن و نزدیک به شادی دارد اما در عین حال این قطعه محرمی شده؛ این دلتنگی ها به یک فریاد میرسد و من این فریاد را نقطه ی اوج کار قرار دادم که همه چیزاوج می گیرد ولی در انتها باز به آن دلتنگی باز میگردیم گویی این دلتنگی پایانی ندارد، این اتفاق حاصل زیبایی خود ملودی، تلاش من در بخش تنظیم و محسن حسینی بوده که به صورت عالی آن را اجرا کرده است.
این هنرمند در رابطه با نواها و نوحه های قدیمی که در نبود تکنولوژی، بسیار هنرمندانه خلق شده اند و نیز نقش شنیده های بچگی در هیئت ها بردستیابی به نماد های به کار رفته در این آلبوم گفت: من کودکی ام را درمحله ی نارمک که یکی از محله های اصیل و قدیمی تهران است گذرانده ام. کنار منزل ما تکیه ای برای آذربایجانی های مقیم تهران وجود داشت و من از کودکی صدای اینها را شنیده ام و تلاش آنان برای حفظ این اصالت و سنت ها را طی سالها و دهه‌ها مشاهده کرده ام. دیده ام که چطور ریش سفیدهای این تکیه ملودی ها را آنقدر خوب حفظ میکنند و تغییری در سازهایشان نیز ایجاد نمی کنند. من همیشه در جوانی دوست داشتم آنها علاوه بر سنج و طبل که همیشه استفاده میکنند ساز دیگری هم اضافه کنند اما خیلی جالب است که انها بسیار بر حفظ و عدم تغییر این سازها تاکید دارند آنچنان که به اضافه نشدن صدای ساز ضربی دیگری تعصب دارند واین خود یکی دیگر از دلایل حفظ شدن این آوا هاست؛ به همین خاطراست که می توان به این نتیجه رسید که آنچه امروزه از این نواها میشنویم همان آواهایی ست که ۱۰۰ سال پیش نواخته شده است چون اصالت خود را حفظ کرده اند.
وی در پاسخ به این سوال که چقدر تلاش های خود جهت ایفای رسالتش در آلبوم نواحی اشک(۲) که ارائه ی یک مرجع برای استفاده ی مادحین امروزی از نوحه های قدیمی ست را موثر میداند گفت: من فکر می‌کنم که این تلاش تاثیرگذار بوده به خاطر اینکه در اطرافیان می‌بینم که چقدرخوب با این ملودی ها ارتباط می‌گیرند و خدا را شکر می‌کنم که این موسیقی تا آنجا که در توانم بوده سعی کرده تا صدمه ای به زیبایی های این ملودی‌ها نزند و من براین قضیه که تغییری در ملودی ها ایجاد نشود تعصب داشتم. هم چنین اگر بخواهم یک درد و دل خودمانی هم داشته باشم این است که گاهی اوقات خودرو هایی از کنار ما رد می شوند و نوحه ای را با ضبط و سیستم صوتی پخش میکند که به نظر من مبتذل است من این را هیج موقع، هیج جا نگفته ام که حتی یک نوحه می تواند با شعر و ملودی و اجرای خود، یک اجرای مبتذل باشد و این خیلی درد آور است و شاید آن چیزی که باعث میشود که چنین نوحه هایی شنیده شوند این است که آن فرد به نوحه های اصیل دسترسی نداشته که به این سمت رفته و آرام آرام به چنین نوحه هایی گرایش پیدا کرده است. من فکر می‌کنم آلبوم هایی مانند نواحی اشک(۲) می توانند تاثیر داشته باشند و کم کم این مسیر اشتباه را تصحیح کند.
مهربان درباره ی این سوال که از میان قطعاتی که در نواحی اشک ۲ ساخته ای آیا چیزی هست که تورا به عزاداری های کودکی ات ببرد گفت: تکیه ای به نام تکیه هلال در میدان تسلیحات که محل زندگی ما بود وجود داشت . من از همان بچگی راه می افتادم تا خودم را به برنامه ظهر عاشورای تکیه و آن بخشی که سازهای ضربی این تکیه را میزدند برسانم.
مهربان ادامه داد: کسانی که ساز های ضربی این تکیه را می نواختند سه برادر بودند که یکی از آنها در زمان جنگ اسیر شد. دو برادردیگر ظهر عاشورا به یاد برادر سوم آن بخش ریتم را میزدند و شور عجیبی را درمن و درآن محله ایجاد می‌کردند، سالها گذشت و آن برادر آزاد شد، اولین سال آزادی که به میهن برگشته بود و با همان ظاهر نحیف و رنج دیده ی یک آزاده آمده بود و وقتی که این سه برادر در کنارهم قرار گرفتند و با آن شور و حال آن ریتم که اتفاقا ریتم بسیار زیبا و پیچیده ای بود را اجرا کردند اتفاق وصف نشدنی بود؛ انگار در گوشه ای از روح من ثبت شده بود و روی قطعه هشتم همین آلبوم نواحی که کار میکردم در آن صحنه نبرد، من دیدم که اجرا کردن آن ریتم انگارادای دینی به اون اتفاق و تمام آن خاطرات بوده است .
وی دررابطه با اینکه امام حسین علیه السلام در باور او چگونه است و اینکه امام حسین را از بچگی چگونه دیده است گفت: به نظرمن نگاه انسان به تمام بزرگان دین ما برای درهردوره سنی متفاوت است، مثلا من وقتی بچه بودم درنگاهم امام حسین شخصیتی داشت، وقتی بزرگتر شدم شخصیت دیگری داشتند؛ با رشد روح، تفکرو دیدگاه یک انسان، می توانیم نگاه کامل‌تری به امام حسین پیدا کنیم و به نظر من تمام حسین درهربرهه ای از زندگی انسان میتواند سرچشمه ی بزرگی و بینش باشد در واقع هرکس به اندازه ظرفیت خود می تواند از آن برداشت کند. کوتاه و کامل اگر بخواهم بگویم برای آرمان ۴۸ ساله امام حسین مظهر ایستادگی است.
وی در پایان گفت وگو و با توجه به حرکتی که شروع کرده و ایده ای که برای قدم بعدی دارد افزود: یکی از مهمترین هدف های تولید این آلبوم نگاه دوباره به این ملودی های اصیل بوده و همانطور که گفتم در تنظیم، خیلی تلاش کردم که اصالت این ملودی ها را حفظ کنم. هدف بعدی که دارم این است که یک گام دیگر به اصالت این نوحه ها نزدیکتر بشوم. همانطور که اشاره کردیم هر کدام از این نوحه ها برای نواحی مختلف کشورمان هستند مثلا خراسان و بوشهر و جاهای دیگر، هدف بعدی من این است که از خواننده های محلی آن استان ها استفاده بکنم یعنی ملودی آذری با خواننده آذری و درهمان منطقه ملودی هارا ضبط کنم.
برنامه «آن» به تهیه کنندگی احمدرضا بلیغ، کاری از گروه معارف شبکه دو سیماست که شنبه و یکشنبه هر هفته ساعت ۲۲:۳۰ به مدت ۵۰ دقیقه روی آنتن می‌رود. بازپخش این برنامه روز بعد ساعت ۷:۰۰ و ۱۵:۰۰ خواهد بود.
پایان پیام/