یک قدم بیشتر تا نابودی خانه مستوفی الممالک باقی نمانده!
خانه تاریخی مستوفی الممالک که ملکیت آن در اختیار وزارت ارتباطات است، به‌دلیل بی‌توجهی به مرمت بنا با خطر تخریب مواجه شده است.
خانه مستوفی الممالک یکی از شاخص‌ترین خانه‌های محله تاریخی سنگلج در شهر تهران محسوب می‌شود که ملکیت آن در اختیار وزارت ارتباطات است. این خانه تاریخی باوجود آنکه نیاز به مرمت فوری دارد، به‌دلیل بی‌توجهی وزارت ارتباطات در این سال‌ها مرمت نشده است و امروز خطر تخریب آن بیش از هر زمان دیگری حس می‌شود.
پیگیری‌های رسانه‌ای از وزارت ارتباطات تا این لحظه پاسخ مشخصی در پی نداشته و مسئولان مربوطه تا این لحظه پاسخگو نبوده‌اند. این در حالی است که خانه تاریخی مستوفی الممالک زمانی میزبان اولین کابینه مشروطه در ایران بوده و بخشی جدایی ناپذیر از تاریخ مشروطه ایران به شمار می‌رود.
اهمیت خانه مستوفی الممالک
خانه مستوفی الممالک در دوره قاجار و در سال ۱۲۷۵ هجری شمسی یعنی در اواخر دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار بنا شده است. افزون بر جنبه تاریخی بنا استفاده از این بنا برای لوکیشن فیلم«دلشدگان» در سال ۱۳۷۰ و استفاده از آن برای لوکیشن «سریال شهرزاد» باعث شده که این بنای تاریخی برای مردم هنر دوست ایران اهمیتی مضاعف پیدا کند. این خانه تاریخی متعلق به میرزا حسن مستوفی الممالک، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های سیاسی ایران بوده است. او در عصر قاجاریه پنج دوره نخست وزیر ایران بوده و در زمان پهلوی اول نیز یک دوره بر این مسند تکیه زده است.
عمارت مستوفی الممالک در زمان ساخت، در میان باغی به وسعت پنجاه هزار متر مربع ایجاد شده بود. اگرچه امروز فقط یک هزار هفتصد متر مربع از باغ باقی مانده است؛ اما همچنان می‌توان شکوه سال‌های دور این عمارت تاریخی را حس کرد. معماری بنا با الهام از ساختمان‌های کلاسیک فرانسوی ساخته شده و قرارگیری شاه‌نشین در آن جنبه‌های ایرانی معماری را نیز در آن برجسته کرده است. در این عمارت از شاخصه‌های اصلی معماری عصر قاجاری همچون کاشی‌کاری، ارسی و شیشه‌های رنگی استفاده نشده است؛ علت نیز آن بوده که بناهای اواخر دوره قاجاری از جمله عمارت مستوفی الممالک به‌دلیل گرایش مالکان بنا به معماری اروپایی و آشنایی معماران با سبک معماری جدید با الهام از سبک‌های معماری اروپایی بنا شده‌اند.
با این وجود تالار شاه‌نشین این خانه تاریخی با تزیینات پرجلوه و سه پنجره‌ای که به‌سمت ایوان و حیاط دارد چشمان هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. تزیینات زیبای سقف خانه و استفاده از طرح پروانه در تزیینات بر جاذبه‌های خانه افزوده است. از سوی دیگر گچبری‌های هنرمرمندانه دیوارها و ستون‌های سربه‌فلک‌کشیده عمارت، شکوهی خاص به این خانه تاریخی داده است. از آنجایی که دیوارها، سقف و درهای خانه با تصویرهایی از پروانه مزین شده‌اند خانه مستوفی الممالک با نام خانه پروانه‌ای نیز شناخته می‌شود.
خانه تاریخی مستوفی الممالک یک سال پیش از انقلاب اسلامی با شماره ثبت ۱۵۰۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در حال حاضر مالک فعلی این بنای تاریخی وزارت ارتباطات جمهوری اسلامی و شرکت پست است که در این سال‌ها این بنای تاریخی را به حال خود رها کرده‌اند و حتی حاضر به انجام مرمت آن نیستند. با ادامه شرایط فعلی و بی‌توجهی مسئولان وزارت ارتباطات هیچ بعید نیست این بنای تاریخی تخریب شود.
خطر فرو ریختن بیخ گوش عمارت مستوفی
بی‌توجهی مسئولان وزارت ارتباطات و شرکت پست به‌عنوان مالک بنای خانه مستوفی الممالک به این بنای تاریخی باعث شده خطر تخریب این خانه بیش از هر زمان دیگری حس شود.
محمدرضا وحدتی، عضو انجمن سنگلج با تشریح وضعیت نامساعد امروز عمارت مستوفی الممالک، به خبرنگار کجارو گفت:
یکی از مشکلات امروز در محله سنگلج مربوط به خانه مستوفی الممالک است. ملکیت خانه مستوفی الممالک متعلق به وزارت ارتباطات است. دیوارها و سقف عمارت مستوفی الممالک در حال فرو ریختن است و نیاز شدیدی به مرمت دارد و هیچ بعید نیست اگر مرمت نشود، کل بنا فرو بریزد.
وی ضمن اشاره به بی‌توجهی وزارت ارتباطات به مرمت این بنا گفت:
باوجود آن که چندین بار از سوی انجمن سنگلج از وزارت ارتباطات خواسته‌ایم این بنا را مرمت کنند؛ اما این اقدام را انجام نداده‌اند. مجموعه وزارت ارتباطات از سویی حاضر نیستند خودشان این بنا را مرمت کنند و از سوی دیگر حتی پیمانکاری هم که می‌خواسته این مرمت را انجام دهد، به‌گونه‌ای دست به سرش کرده‌اند.
وحدتی ادامه داد:
در واقع انگار وزارت ارتباطات هیچ تمایلی ندارد که مرمت این بنای تاریخی صورت گیرد. این در حالی است که خانه مستوفی الممالک ثبت ملی شده و باید حفظ و مرمت شود؛ اما هر چقدر درخواست کرده و در اخبار مسئله را بازتاب می‌دهیم و در رسانه‌های مختلف این موضوع را پیگیری می‌کنیم، هیچ فایده‌ای ندارد و انگار برای وزارت ارتباطات اصلا مهم نیست که این خانه تاریخی فرو بریزد.
این عضو انجمن سنگلج در پایان به خبرنگار کجارو گفت:
به نظرم خانه مستوفی الممالک مهم‌ترین خانه تاریخی محله سنگلج است که اگر بتوانیم برای آن کاری انجام دهیم واقعا خوب می‌شود؛ اما با توجه به رویکرد وزارت ارتباطات به نظرم این امکان وجود ندارد. در وزارت ارتباطات آقای عمیدی مسئول رسیدگی به این موضوع است، اما باوجود پیگیری‌های انجمن سنگلج اقدامی برای مرمت بنای مستوفی الممالک انجام نداده است.
بسته بودن درهای عمارت به روی علاقه‌مندان به میراث فرهنگی
شرایط نامساعد امروز عمارت مستوفی الممالک به‌لحاظ مرمتی باعث شده که امکان بازدید از این خانه تاریخی نیز وجود نداشته باشد. از سوی دیگر با نظر به بی‌توجهی وزارت ارتباطات به خانه تاریخی مستوفی الممالک به نظر می‌رسد برنامه مشخص و تنظیم‌شده‌ای نیز برای باز شدن درهای این عمارت تاریخی به روی گردشگران و عاشقان میراث فرهنگی وجود ندارد.
آنچه که مسلم است وزارت ارتباطات اگر تمایل یا امکان مرمت این بنای تاریخی را ندارد می‌تواند پیش از اینکه این یادگار مشروطه به خرابه تبدیل شود آن را به نهاد دیگری واگذار کند که توان احیای آن را دارد. در صورتی هم که وزارتخانه ارتباطات امکان مرمت بنا را دارد کمترین توقع فرهنگ دوستان مرمت عاجل بنا و باز شدن درهای آن به روی خیل عظیم فرهنگ دوستان و گردشگران است.
نظر شما در خصوص عملکرد مسئولان وزارت ارتباطات و شرکت پست در مواجهه با خانه مستوفی الممالک چیست؟ فکر می‌کنید برای احیای این بنای تاریخی واجد ارزش چه اقداماتی باید صورت گیرد؟