نگاهی به برنامه‌های مذهبی تلویزیون/ برای رشد کیفی این برنامه‌ها چه باید کرد؟
خبرگزاری فارس-گروه هنر و رسانه: یکی از موضوعات غالب در رسانه ملی برنامه‌هایی است که به موضوعات مذهبی و دینی می‌پردازند. برنامه‌هایی که برای جامعه مذهبی ما بسیار مفید می‌توانند باشند. این نوع از برنامه‌ها چه در مناسبت‌های مختلف و چه در برنامه‌های روتین صدا و سیما حاضر هستند و عموما هم مخاطبان خودشان را پیدا کرده‌اند. در این بین برنامه‌های گفتگو محور از باقی انوع برنامه پرتکرارتر هستند.
در این گزارش تلاش خواهیم کرد ابعاد مختلف این نوع از برنامه ها را بررسی کنیم تا بل بتوانیم هر روز شاهد رشد کیفی این برنامه‌ها باشیم. برنامه‌هایی که در این عصر بی‌شک یک ضرورت به حساب می‌آیند.
جایگاه واقعی برنامه‌های مذهبی در جذب مخاطب
از نظر صاحبنظران این حوزه،گرچه برنامه‌های مذهبی را نمی‌توان یک ژانر مستقل در برنامه‌سازی در نظر گرفت و این‌گونه برنامه‌ها نیز تابع قواعد و اصول استاندارد برنامه‌سازی هستند، اما برنامه‌های مذهبی به دلیل اولویت قرار دادن مباحث دینی و اخلاقی از نظر موضوعی، نیازمند ساختارهای مشخصی هستند. همین مسئله می‌تواند به تفاوت‌های چشمگیر آنها در مقایسه با دیگر برنامه‌ها منجر شود. این در حالی‌ست که بخش عمده‌ای از تولیدات تلویزیون را برنامه‌های دینی و مذهبی شکل می‌دهند. تعدد مناسبت‌های مذهبی و وجود گروه‌های معارف در شبکه‌های مختلف سیما می‌تواند دلیلی قاطع و روشن بر اهمیت این موضوع در نگاه تلویزیون و مخاطبانش باشد.
حال با توجه به این تفاسیر جای این پرسش است که چه باید کرد که برنامه‌های مذهبی صرفاً به ساختاری برای پر کردن آنتن شبکه‌ها تبدیل نشود؟ راه‌های رسیدن به برنامه‌های باکیفیت دینی برای جذب مخاطب کدام است؟
پرهیز از تولید شب امتحانی برنامه‌های مذهبی
عدم استفاده از یک استراتژی کارآمد متناسب با نیاز روز جامعه در خصوص فضای برنامه‌سازی و تولید تلویزیونی در مناسبت‌های مذهبی و موکول نمودن ساخت این دسته از تولیدات به دقیقه ۹۰ و برخورد کلیشه‌ای و رفع تکلیفی با آن به گونه‌ای که همچنان شاهدیم اوج کار مذهبی به برنامه‌های گفتگو محور منحصر شده است. هر برنامه جدی مذهبی نیاز به پژوهش فراوان و استفاده از شاورین متخصص دارد. اینکه بخواهیم یک شبه برنامه‌ای را روی آنتن ببریم جز از دست دادن مخاطب نتیجه‌ای به همراه نخواهد داشت.
آسیب شناسی برنامه‌های مذهبی
آسیب شناسی برنامه ریزی در این حوزه می‌تواند به شناخت نقاط ضعف برنامه سازی کمک چشمگیری کند و باعث شود روز به روز کیفت آثار بالاتر برود.
از نظر منتقدان عدم برنامه ریزی اصولی (زمانی و مالی) و همچنین ضعف در پرداخت به موضوعات، در غالب موارد محتوا قربانی فرم شده و برنامه‌های روتین معارفی روانه آنتن مناسبتی و تقویم‌محور تلویزیون می‌شود.
بی‌شک برنامه‌ریزی درست و اصولی در این راستا چه به لحاظ زمانی و چه در حوزه محتوایی از یک طرف و از سوی دیگر مخاطب شناسی دقیق آثار مذهبی می‌تواند در تولید برنامه‌های معارفی با محتوای غنی و مخاطب پسند بسیار مؤثر عمل کرده و آنتن سیما از این نظر بتواند مسیر موفقی را سپری کند.
منتقدان همچنین در این زمینه مواردی از این دست را برمی‌شمارند که نیاز به بازنگری و اصلاح دارد:
نداشتن پشتوانه تحقیقاتی قدرتمند؛ از این نظر آنها معتقدند اکثر فیلم‌ها و برنامه‌های مذهبی تلویزیون با سلیقه فیلم‌سازان، تهیه‌کنندگان و برنامه‌سازان تولید می‌شوند و چندان پشتوانه تحقیقاتی سازمان یافته‌ای ندارند.
ضعف علمی، مهارتی و اطلاعاتی عوامل؛ مجریان، برنامه‌سازان، کارشناسان در برخی از این آثار که در خروجی کار حتی از نظر بسیاری از مخاطبان کاملاً مشهود است.
حرف آخر اینکه طی سال‌های اخیر تلویزیون گونه‌های مختلفی از برنامه‌های مذهبی را در خود جای داده است: سخنرانی؛ مستند (هیئت، مساجد، گروه‌های تبلیغی جهادی، دفاع مقدس، آداب و رسوم مذهبی مناطق مختلف و…)؛ مداحی و مولودی؛ ویژه‌برنامه‌های مناسبتی با حضور کارشناسان، مهمانان و بعضاً هنرمندان؛ تله‌فیلم؛ تئاتر؛ کلیپ؛ سرود؛ برنامه‌های ویژه کودکان؛ سریال‌های تلویزیونی؛ فیلم‌های داستانی؛ فیلم‌های سینمایی؛ برنامه‌های اجتماعی؛ برنامه‌های گفت‌وگومحور؛ تفسیر قرآن؛ تجوید و صوت لحن قرآن؛ و… که ضرورت دارد در تولید آثار به این شیوه در راستای غنای محتوایی و مخاطب شناسی بیشتر و ارتقاء سطح کیفی تولیدات خود تلاش مضاعفی را به خرج دهد.
در تحلیل نهایی بسیاری از ناظران بر این باورند که آنتن سیما در این خصوص به رغم برخی انتقادات، اما توانسته است تا حدود زیادی از نظر کمی موفق عمل کند. این دسته از صاحبنظران در کل بر این باورند که تلویزیون منحنی رو به رشدی را به لحاظ کمی طی کرده و تمرکز بر رشد کیفی است که می‌تواند در تولید آثار مذهبی و همچنین اقناع مخاطب، رسانه ملی را به اوج برساند.
پایان پیام/