جای خالی تخصص‌گرایی در انتصاب مدیران کاخ موزه‌ها
در روزهای اخیر، انتصاب مدیر جدید کاخ موزه نیاوران انتقاداتی را از سوی فعالان حوزه میراث فرهنگی در پی داشته است.
انتصاب بیژن مقدم به مدیریت کاخ موزه نیاوران، انتقاداتی را از سوی برخی فعالان حوزه میراث فرهنگی برانگیخته است. بعضی از صاحب‌نظران معتقدند استفاده از چهره‌ای با سابقه فعالیت رسانه‌ای و فاقد تخصص لازم در حوزه موزه‌داری و میراث فرهنگی، تصمیمی اشتباه است.
در همین راستا دکتر عبدالرضا مهاجری‌نژاد، عضو پژوهشگاه میراث فرهنگی داشتیم، ضمن تاکید بر اهمیت کاخ موزه‌ها و دشواری‌های حوزه مدیریتی در این حوزه، بر این مسئله تاکید داشت که به سبب جنبه‌های گوناگون مطرح در کاخ‌موزه‌ها، استفاده از مدیریت متخصص در آن‌ها امری ضروری است که باید مورد توجه قرار گیرد.
با وجود اهمیت استفاده از نیروی متخصص در مدیریت کاخ موزه نیاوران، سابقه چند سال گذشته نشان داده که وزارت تحت امر عزت الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، به این مسئله توجه نداشته است. پیش از این نیز مریم جلالی (معاونت فعلی صنایع دستی) در حالی مدیریت این مجموعه را بر عهده گرفت که سابقه فعالیت در صدا و سیما و پردیس‌های سینمایی را داشت.
نگاهی به سابقه فعالیت مدیر جدید کاخ موزه‌نیاوران
به‌تازگی بیژن مقدم، مدیر مسئول سایت «الف» که بیشتر چهره‌ای سیاسی و رسانه‌ای است، با حکم علی دارابی، قائم‌مقام میراث فرهنگی به‌عنوان مدیر جدید مجموعه فرهنگی – تاریخی نیاوران منصوب شد.
در سوابق بیژن مقدم، آن‌چنان که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اشاره کرده، آمده است:
بیژن مقدم دانش‌آموخته رشته ارتباطات است و در شورای سردبیری روزنامه رسالت عضویت دشته و سردبیری خبرگزاری فارس، مدیرعاملی مؤسسه فرهنگی جام جم و مدیریت سایت خبری الف را نیز بر عهده داشته است. او همچنین سابقه عضویت در شورای راهبردی شبکه چهار سیما، سردبیری مجله گردشگری «جهانگردان»، کمیته تدوین و اصلاح قانون مطبوعات و نظام جامع رسانه‌ای کشور، عضویت در هیئت داوران جشنواره‌های رسانه‌ای و کمیته رتبه‌بندی سایت‌های خبری را در کارنامه خود دارد.
نگاهی به این سابقه اجرایی و تحصیلات مدیر جدید کاخ موزه نیاوران مشخص می‌کند که وی در حوزه موزه‌داری، میراث فرهنگی و حتی باستان‌شناسی سابقه فعالیت نداشته است. این در حالی است که اهمیت بالای کاخ نیاوران که راوی برهه‌ای تاریخی از ایران است، می‌طلبید که از نیرویی متخصص در این حوزه استفاده شود.
اهمیت و الزامات کاخ‌موزه‌ها
برخی این‌طور تصور می‌کنند که کار مدیر موزه پوشیدن کت و شلوار و مستقر شدن در اتاق مدیریت است؛ اما واقعیت آن است که مدیریت موزه‌ها و خصوصا کاخ‌موزه‌ها نیازمند آشنایی با ریزه‌کاری‌های بسیار و داشتن تخصص و احاطه در امر موزه‌داری است.
دکتر عبدالرضا مهاجری‌نژاد، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی در تشریح اهمیت کاخ موزه‌های کشور اعم از کاخ نیاوران، سعدآباد یا گلستان به خبرنگار کجارو گفت:
یک مسئله کاخ موزه‌های کشور این است که نیاز به مرمت و پایش مداوم دارند؛ اما مسئله دیگر به اختصاص کاربری مناسب برای کاخ موزه‌ها برمی‌گردد. توجه داشته باشید که در هر کاخ موزه ممکن است هفت یا هشت موزه وجود داشته باشد. همچنین کاخ های موجود در یک کاخ موزه می‌تواند مربوط به دوره‌های مختلف تاریخی باشند. لذا خود بناهای کاخ‌ها نیاز به پایش و مرمت مداوم دارند. توجه داشته باشید که کاخ های موجود در کاخ‌موزه‌ها بناهای شاخصی هستند که در کشور مطرح هستند.
وی ضمن اشاره به اهمیت کاربری فضا در کاخ موزه‌ها افزود:
مسئله دیگر کاربری است که فضا دارد و باید استفاده‌های صحیحی از آن‌ها صورت گیرد. به‌عنوان مثال در کاخ سعدآباد می‌توان استفاده‌های متفاوتی از فضا داشت. در واقع، یک بحث به جنبه تاریخی بر می‌گردد که یک دوره پهلوی را می‌توان برجسته کرد و شاخص‌های معماری پهلوی اول را نشان داد. از سوی دیگر فضاهای موجود در مجموعه از جمله درخت‌های موجود در آن جهت رسیدگی نیاز به افراد متخصص دارد.
جایگاه شاخص مدیریت در کاخ‌موزه‌ها
با توجه به جنبه‌های گوناگون کاخ‌موزه‌ها و حوزه‌های تخصصی آن‌ها استفاده از مدیر متخصص در این حوزه امری ضروری است که در کشور ما به آن کمتر توجه می‌شود. دکتر مهاجری‌نژاد، مدرس دانشگاه ضمن اشاره به ریزه‌کاری‌های موجود در مدیریت کاخ موزه‌ها و اهمیت انتخاب مدیر متخصص برای آن‌ها به خبرنگار کجارو گفت:
علاوه بر نکاتی که ذکر شد بحث خلاقیت باید در موردکاخ موزه‌ها دیده شود تا بتوان حداکثر استفاده را از فضای موجود داشت. بنابراین کاخ موزه‌ها یک مدیر کت و شلواری عافیت‌طلب نمی‌خواهند. در کاخ موزه‌ها اتفاقا کار برای انجام بسیار زیاد است. اشیایی که در موزه‌ها وجود دارد و اهمیت چیدمان صحیح آن‌ها، همگی شاخص‌هایی هستند که به‌لحاظ کاربردی، باید به آن‌ها نگاه شود و مورد توجه قرار گیرند.
وی ضمن اشاره به نگاه نامناسب موجود در انتخاب برخی از مدیران موزه‌ها گفت:
متاسفانه این نگاه وجود دارد که برخی چهره‌های غیرمتخصص برای اداره موزه‌های کشور در نظر گرفته می‌شود؛ در نتیجه برنامه‌های این مدیران عموما به برگزاری جلساتی منتهی شود که بیشتر جنبه تفریحی دارد.
این مدرس دانشگاه در خصوص جایگاه و اهمیت کاخ‌موزه نیاوران ابراز داشت:
کاخ‌موزه نیاوران یکی از کاخ‌موزه‌های مهم کشور است. این مجموعه از تلفیقی از معماری مدرن و سنتی بهره می‌برد و برای جلوگیری از آسیب به آن از کاشی‌کاری ها گرفته تا خود بنا همه باید به‌صورت مداوم پایش شوند. به نظرم کاخ موزه‌های گلستان، نیاوران و سعد آباد باید یک طرح جامع مرمتی داشته باشند که بر اساس آن همیشه پایش شوند و ذره‌ای در آن‌ها دخل‌وتصرف نشود؛ چون که معماری آن‌ها مربوط به دوره معاصر است. این در حالی است که در این سال‌ها متاسفانه تغییراتی در کاخ سعدآباد به وجود آمده است.
با توجه به اینکه ایران کشوری با تاریخ و فرهنگ غنی محسوب می‌شود، موزه‌ها و کاخ‌موزه‌های فراوانی را در دل خود جای داده است. با توجه به اینکه در این سال‌ها فارغ‌التحصیلان زیادی در رشته‌هایی نظیر موزه‌داری و سایر رشته‌های مرتبط آموزش دیده‌اند می‌توان با استفاده از نیروهای متخصص و آموزش دیده موزه‌داری در کشور را پویا و فعال کرد. لازمه تحقق این امر و پیشرفت موزه‌ها اما آن است که از چهره‌های متخصص و مرتبط برای مدیریت و اداره آن‌ها استفاده شود.
شما وضعیت مدیریتی در موزه‌ها و کاخ‌موزه‌های کشور را چگونه می‌بینید؟ به‌نظر شما در انتخاب مدیران موزه‌ها چه معیارهایی باید مورد توجه قرار گیرد؟