بلاتکلیفی حریم عامل تعرض به مجموعه تاریخی گچساران
«خیرآباد» با وجود گذشت هفت دهه از ثبت آن در فهرست آثار ملی بارها به شیوه‌های مختلف، از سوی شرکت نفت و کشاورزان مورد تعرض واقع شده است.
مجموعه تاریخی «خیرآباد» شامل پل‌هایی از دوران ساسانی و اسلامی و چهارتاقی ساسانی، در غربی‌ترین نقطه‌ی شهرستان گچساران از استان کهگیلویه و بویراحمد و هم‌مرز با استان خوزستان در بهبهان و کنار جاده بهبهان به دهدشت قرار دارد. این محوطه در مسیر جاده شاهی که تخت جمشید (پارسه) و شوش را در دوره‌ی هخامنشیان به هم وصل می‌کرده، واقع شده است.
این محوطه تاریخی که از جاذبه‌های گردشگری این استان نیز به شمار می‌آید، در اسفند سال ۱۳۲۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده است، اما تا امروز حریم و عرصه آن مشخص نشده است.
با این حال در سال ۱۳۹۴، رئیس وقت اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان گچساران از آغاز عملیات اجرایی تعیین حریم اثر تاریخی «خیرآباد» این شهرستان خبر داده بود، اما حریم این محوطه همچنان در بلاتکلیفی است و همین موضوع چالش‌هایی، از جمله فعالیت شرکت نفت و اراضی کشاورزی را برای آن به وجود آورده است.
در دهه هشتاد، شرکت نفت در فاصله ۳۰۰ متری چهارتاقی و ۲۰۰ متری پل‌ها، شروع به فعالیت و اقدام به نصب دکل، لرزه‌نگاری و حفر چاه در این مجموعه کرده است، که به گفته دوستداران میراث فرهنگی بر اثر فعالیت‌های لرزه‌نگاری این شرکت، آثار تاریخی این مجموعه آسیب دیده‌اند.
با این وجود رحیم دادی‌نژاد، معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد در سال ۱۳۹۱، درباره این اقدام‌ها گفته بود:
تاسیسات شرکت نفت با توجه به فاصله مناسبی که با این دو بنا دارد، تقریبا مشکلی برای این آثار تاریخی ایجاد نکرده‌اند. فقط لوله‌هایی که کار انتقال آب را برای حفر چاه انجام می‌دهند از نزدیکی پل عبور داده شده‌اند. ما با دکل حفاری و چاه مشکلی نداریم، فقط با خط لوله‌هایی که از حریم پل می‌گذرند، مشکل داریم که در این زمینه نیز اقدامات و پیگیری‌های لازم انجام شده و در حال انجام است.
او همچنین اظهار کرده بود:
بر اساس مطالعات انجام‌شده و گفته‌های کارشناسان، حفر چاه و دستگاه‌های لرزه‌نگار باعث به‌وجود آمدن هیچ لرزه‌ای روی این بناهای تاریخی نمی‌شود.
معاون میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد هنوز هم معتقد است این لوله‌های نفتی مشکلی برای محوطه تاریخی خیرآباد ایجاد نکرده‌اند.
دادی‌نژاد در تازه‌ترین گفت‌وگویی که داشت، دراین‌باره توضیح داد:
قبل از تاسیس میراث فرهنگی در استان کهگیلویه و بویراحمد و با توجه به اینکه منطقه جنوب غرب استان نفت‌خیز است، در محوطه خیرآباد تعدادی لوله نفتی عبور داده شد میراث فرهنگی چندین سال پیگیری کرد که این لوله‌ها را به محل دیگر انتقال دهد، اما هنوز موفق نشده‌ایم. لوله‌ها چسبیده به بناهای تاریخی نیستند و تاکنون آسیبی به‌همراه نداشته‌اند، اما اگر در محوطه تاریخی نباشند، خیلی بهتر است.
او درباره شاخصه های محوطه تاریخی خیرآباد گفت:
این مجموعه تاریخی دو دوره شاخص دارد؛ دوره اسلامی (قرون میانی) و دوره ساسانی. در واقع این مجموعه شامل دو پل است که یکی از آن‌ها یک بریدگی اندازه عبور آب رودخانه دارد و اسکلت آن پابرجاست، از پل دیگر فقط قسمت‌هایی از دهانه‌ها باقی مانده است. پل بزرگ متعلق به دوره صفویه است و پل کوچک به دوره ساسانی تعلق دارد. البته احتمال می‌دهیم قبل از ساسانی هم پلی وجود داشته؛ چراکه پایه‌هایی در میان دو پلی که نام بردم وجود داشت، اما امروز اثری از آن نیست.
او به چهارتاقی شناسایی شده در این محوطه تاریخی اشاره کرد و افزود:
بر اساس کاوش‌های انجام شده احتمال می‌دهیم بخشی از ساختمانی که در کنار چارتاقی این محوطه بوده، اقامتگاهی برای کاروان‌های بین‌راهی بوده و در واقع خیرآباد در مسیر جاده شاهی قرار داشته است.
معاون میراث فرهنگی استان کهگیلویه و بویراحمد درباره کاوش‌های انجام شده در محوطه خیرآباد نیز گفت:
این محوطه در دو فصل کاوش شده است. فصل اول کاوش در سال ۱۳۸۷ توسط «شکرالله علیزاده» انجام شد و آقای «آتش‌فراز» دومین فصل کاوش آن را در سال ۱۳۹۱ انجام داده است.
او درباره ادامه کاوش‌های باستان‌شناسی در خیرآباد اظهار کرد:
سال‌های گذشته گمانه‌زنی به‌شکل ناقص در این محوطه تاریخی انجام شده است که قصد داریم امسال آن گمانه‌زنی را تکمیل کنیم تا عرصه و حریم آن مشخص شود.
دادی‌نژاد درباره چالش‌های این محوطه تاریخی گفت:
با توجه به‌سختی خاک و کشاورزی که در منطقه انجام می‌شود و روستایی که در اطراف این مجموعه تاریخی قرار دارد، حفاری غیرمجاز به‌ندرت در خیرآباد انجام می‌شود. مشکلی که در این محوطه تاریخی داریم، حق و حقوق مردم است. در سال‌های گذشته زمین‌هایی در عرصه این اثر را خریداری کردیم تا هم مالک به حقش برسد و هم از این اثر تاریخی حفاظت کنیم.