پاتوق اهالی گردشگری دامغان در ایستگاه پایانی
تصمیم میراث فرهنگی برای تغییر کاربری «خانه تسنیم» که یکی از مراکز گردشگری و فرهنگی شهر دامغان است، انتقادات زیادی را در پی داشته است.
به‌دنبال صدور دستور تخلیه خانه تسنیم که یکی از اماکن گردشگری و فرهنگی دامغان است، فعالان و کنشگران میراث فرهنگی و گردشگری در این شهر انتفاداتی را مطرح کرده‌اند.
کمبود اماکن مرتبط با فعالیت‌های گردشگری و میراث فرهنگی یکی از معضلات اصلی شهرهای ایران است؛ اما فرهنگ‌دوستان و خیرین میراث فرهنگی شهر دامغان در خصوص این مشکل ریشه‌ای منفعل نبودند. آن‌ها ابتدا سازمانی مردم‌نهاد تشکیل دادند و در مرحله بعد با احیای خانه مخروبه‌ای که به پاتوق معتادان تبدیل شده بود، یک مرکز فرهنگی و گردشگری در شهر خود ایجاد کردند.
چیزی نگذشت که خانه‌ای که نام تسنیم بر آن گذاشتند تبدیل به یکی از مراکز مهم فرهنگی و گردشگری شهر شد. با اتمام مدت زمان تفاهم‌نامه این سازمان مردم‌نهاد با اداره میراث فرهنگی دامغان، حال اداره میراث خواستار تخلیه خانه شده است تا شاید آن را تبدیل به اداره میراث فرهنگی شهر کند.
فرهنگ‌دوستان و اعضای سازمان مردم‌نهاد تسنیم که با کمک خیرین و با تلاشی چند ساله خانه را احیا کرده و تبدیل به مرکزی فرهنگی کرده‌اند. با این اقدام مخالف بوده و خواستار تمدید تفاهم‌نامه با هدف تداوم فعالیت فرهنگی و گردشگری در شهر هستند.
نگاهی به پیدایش و فعالیت‌های خانه تسنیم
برای درک بهتر شرایط امروز و گلایه‌های فرهنگ دوستان دامغانی بابت تغییر کاربری خانه تسنیم، نگاهی به تاریخچه احیا و مرمت آن خواهیم داشت.
حسین خلیل‌نژاد، مدیرعامل خانه تسنیم، درخصوص چگونگی احیای این خانه به خبرنگار کجارو گفت:
تسنیم سازمان مردم‌نهادی است که در سال ۱۳۹۶ در دامغان ثبت شد. یکی از اقداماتی که این سازمان مردم‌نهاد در آغاز فعالیت خود انجام داد، این بود که یک خانه فاقد ارزش تاریخی از نظر میراث فرهنگی را که در مجاورت مسجد تاریخانه بود و وزارت میراث فرهنگی می‌خواست آن را تخریب و تسطیح کند، از وزارت میراث تحویل گرفت تا احیا کند. در همین مقطع بر اساس تفاهم‌نامه‌ای سه ساله که بین سازمان مردم‌نهاد تسنیم و میراث فرهنگی منعقد شد، تلاش کردیم و با حمایت خیرین میراث فرهنگی و با کمک‌های حمایتی اندک دولتی، این خانه را بازسازی کرده و تبدیل به یک خانه فرهنگ و مرکز هدایت گردشگری در دامغان کردیم.
مدیرعامل خانه تسنیم ادامه داد:
در طول این پنج سال و نیم، فعالیت‌های داوطلبانه زیادی در خانه تسنیم انجام شد و اقدامات موفق و کم‌نظیری در حوزه گردشگری و فرهنگ در دامغان صورت گرفت. به این ترتیب فعالیت‌های فرهنگی در خانه تسنیم در این سال‌ها انجام می‌شد و فشارهای سیاسی نیز در این مدت وجود داشت که از طرف افراد مختلف خصوصا [برخی] نمایندگان [مجلس] وارد می‌شد.
ارائه درخواست تخلیه خانه
در شرایطی که خانه تسنیم مرمت و احیا شده و مشغول فعالیت‌های فرهنگی-گردشگری بود نامه‌ای با موضوع اخطار تخلیه خانه برای انجمن تسنیم ارسال شد.
خلیل‌نژاد، مدیرعامل خانه تسنیم در توضیح این اتفاق به خبرنگار کجارو گفت:
مدتی پیش، میراث فرهنگی اخطاریه‌ای مبنی بر تخلیه خانه داد که باعث تعجب همه شد. با وجود اینکه دو سال از تفاهم‌نامه گذشته بود، به‌دلیل وجود رضایت طرفین، فعالیت‌های خانه تسنیم ادامه داشت؛ فراموش نکنیم که به هر حال خانه تسنیم مشغول کار در حوزه میراث فرهنگی به‌صورت داوطلبانه است. این درخواست مورد انتقاد مجموعه خانه تسنیم قرار گرفت و کمی بعد اخطار دوم صادر شد و کار به دستگاه قضایی کشید.
وی ضمن تشریح پیگیری‌های صورت گرفته ابراز داشت:
با پیگیری‌های انجام‌شده مشخص شد که نماینده شهرستان پیگیر این کار و خواستار تحویل گرفتن این خانه از انجمن مردم‌نهاد تسنیم است؛ به نظر می‌رسد که یک دیدگاه سیاسی بر فضای فرهنگی غالب شده است. به هر روی، این برخورد واکنش‌های زیادی را از سوی فرهیختگان و دغدغه‌مندان و اهالی فرهنگ در دامغان برانگیخت. شنیده‌ها حاکی از آن است که میراث فرهنگی مشکلی ندارد و چنین به نظر می‌رسد صرفا فشارهای سیاسی منجر به رقم‌خوردن این اتفاق شده است.
درخواست انجمن تسنیم از وزیر میراث فرهنگی
در شرایطی که اقدام قانونی برای تخلیه خانه تسنیم صورت گرفته، اعضای این سازمان مردم‌نهاد دست به دامان وزیر میراث فرهنگی شده‌اند تا شاید با کمک او بتوانند خانه فرهنگ و گردشگری ایجاد شده را حفظ کنند.
مدیرعامل خانه تسنیم در خصوص درخواست ارائه شده به وزیر میراث فرهنگی ابراز داشت:
تقاضاهایی مطرح شد و از وزیر میراث فرهنگی درخواست شد که اجازه ندهند سایه سیاست بر سر میراث فرهنگی باشد؛ به‌خصوص که با آسیب دیدن مجموعه‌ای چنین توانمند که با قدرت عمل کرده است، بقیه کنشگران نیز به‌نوعی دلسرد می‌شوند.
وی افزود:
نیکوکاران اعلام کرده‌اند که اصلا از این اتفاق رضایت ندارند و از این پس [در صورت تغییر کاربری خانه] مشارکت نخواهند کرد. لازم به ذکر است که خانه‌های سالمی وجود داشته‌اند که به میراث فرهنگی تحویل و در حال حاضر به پایگاه معتادان تبدیل شده‌اند؛ حال در شرایطی که خانه معتادان [توسط انجمن تسنیم] به خانه فرهنگ تبدیل شده است، روی آن دست گذاشته و می‌خواهند آن را بگیرند تا یا کاربری اقتصادی برایشان داشته باشد یا آن را تبدیل به اداره کنند.
این فعال حوزه فرهنگ و گردشگری ادامه داد:
خلاصه مطلب این است که نگاه سیاسی پشت این مطلب وجود دارد و خواسته همه اعضای سازمان مردم‌نهاد تسنیم و حتی اهالی دامغان این است که اجازه ندهند مسائل سیاسی وارد تصمیم‌گیری‌های تخصصی شوند.
خلیل‌نژاد در پاسخ به این پرسش که آیا جایگزینی خانه دیگری از سوی اداره میراث فرهنگی دامغان یا مرجع دیگری مورد پذیرش اعضای سازمان مردم‌نهاد تسنیم است یا خیر، گفت:
چنین مسئله‌ای به چند دلیل مطلوب نیست. اول آنکه اگر خانه دیگری در اختیار انجمن بگذارند، باید هزینه کنیم و بعد از مرمت، مجدد آن را بگیرند؛ چنین مسئله‌ای به‌هیچ‌وجه مورد تایید نیست. توجه داشته باشید که اصرار [انجمن تسنیم] به حفظ این خانه به این دلیل است که در دامغان فقط همین مرکز فرهنگی و خانه فرهنگ را داریم که پایگاهی برای اقشار مختلف است؛ مجموعه امنی است و بسیاری از افراد به آن مراجعه کرده و احساس آرامش می‌گیرند. بنابراین دغدغه ما این است که این پایگاه به‌عنوان یک پایگاه فرهنگی باقی بماند.
افزون بر این باید بگویم آمادگی این را داریم که خانه‌های دیگری از میراث فرهنگی بگیریم و یک خانه را به دو یا سه خانه تبدیل کنیم، نه اینکه خانه را مرمت کرده و تحویل آقایان دهیم تا کاربری اقتصادی یا اداری به آن بدهند. بنابراین این پیشنهاد را ارائه داده‌ایم که خانه‌های دیگری به ما بدهند تا با کمک خیرین و با بهره‌مندی از حمایت‌های دولتی آن‌ها را به اماکن گردشگری و مرتبط با حوزه میراث فرهنگی تبدیل کنیم.
با نظر به جایگاه شاخص میراث فرهنگی و با توجه به اهمیت بالای گردشگری در اقتصاد شهرها به نظر می‌رسد وزارت میراث فرهنگی و سایر نهادها باید تلاش بیشتری برای حفظ پاتوق‌های فرهنگی و گردشگری شهرها داشته باشند و آن‌ها را حفظ کنند.
نظر شما در خصوص نحوه برخورد صحیح با مراکز مردم‌نهاد فرهنگی و گردشگری چیست؟ فکر می‌کنید وزارت میراث فرهنگی و سایر نهادهای دولتی باید برای احیای خانه‌های تاریخی در معرض تخریب و تبدیل آن‌ها به مراکز گردشگری و فرهنگی چه ساز و کاری را ایجاد کنند؟