شهرداری نخستین ساختمان کفش ملی را تخریب کرد
شهرداری منطقه ۱۲ بنای نخستین ساختمان کفش ملی در تهران را با توجیه حفظ ایمنی تخریب کرد.
شهرداری منطقه ۱۲ تهران شامگاه یکشنبه (۲۷ آذر ۱۴۰۱) ساختمان ۸۹ ساله کفش ملی را به‌دلیل «حفظ ایمنی منطقه و امنیت جان شهروندان» تخریب کرد.
ساختمان کفش ملی در منطقه ۱۲ شهر تهران توسط مرحوم محمدرحیم متقی ایروانی در دهه ۳۰ بنیان نهاده شده بود. این ساختمان که در ضلع شمال غربی میدان قیام، در مجاورت یک رستوران بخش خصوصی قرار داشت، نخستین ساختمان کفش ملی و اصلی‌ترین فروشگاه این شرکت به شمار می‌رفت.
بنای نخستین ساختمان کفش ملی به سال ۱۳۱۲ و دوره پهلوی اول بازمی‌گردد. برخی از کارشناسان این ساختمان را بخشی از بدنه تاریخی شهر تهران و واجد ارزش دانسته و طرح‌ها و برنامه‌هایی را برای مرمت این بنا ارائه کرده بودند. این بنا در چند سال اخیر متروکه شده بود و از آن به‌عنوان بنایی خطرساز یاد می‌شد که امنیت عابران و رانندگان را به خطر انداخته و دیوارهای آن برای جلوگیری از فرونشست و ریزش، با تکیه بر تیرآهن و داربست پابرجا بود.
بنا به گفته مسئولان شهرداری تهران، این نهاد بر اساس قوانین، ضمانت سلامت شهروندان را در تردد معابر بر عهده دارد و باید فضای شهری ایمن را به‌نوعی فراهم کند که هیچ شهروندی حین تردد در سطح شهر دچار حادثه نشود. در این راستا، در خصوص ساختمان‌هایی که برای عابران پیاده و شهروندان پیرامونی مخاطراتی دارد، اخطارهایی را صادر می‌کند.
ساختمان کفش ملی در بافتی قرار داشت که انبوهی از ساختمان‌های تاریخی صفوی و قاجاری در آن قرار دارد. برخی از کارشناسان عبور خط هفت مترو از خیابان مولوی- میدان قیام و تحرکات دستگاه حفاری TBM را عامل تخریب بناهای قدیمی، از جمله ساختمان کفش ملی می‌دانستند.
در این سال‌ها چندین بار مسئولان شهرداری منطقه و برخی دیگر از مسئولان متولی، قول مرمت و ساماندهی ساختمان کفش ملی را داده بودند؛ اگرچه در عین حال، حفاظت و احیای این بنا را بر عهده میراث فرهنگی و مالکان ساختمان عنوان کرده بودن. اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران پاسخ دقیقی برای حفظ و نگهداشت این بنا نداده بود.
اواخر آبان ماه سال ۱۳۹۶ ساختمان کفش ملی واقع در میدان قیام به‌دلیل نداشتن ایمنی، تخلیه و اعلام شد که روند تخریب آن آغاز شده اما به‌دلیل مخالفت‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وقت، این اتفاق نیفتاد. دلاور بزرگ‌نیا، مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان تهران اعلام کرده بود که هنوز برای ما محرز نشده که مرمت و مقاوم‌سازی این ساختمان ممکن نیست و باید تخریب شود.
در سال ۱۳۹۷ علی محمد سعادتی، شهردار وقت منطقه ۱۲ تهران در جریان بازدید از ساختمان کفش ملی به خبرنگاران اعلام کرد که بنای این ساختمان مقاوم‌سازی و حفظ می‌شود، بخش هایی از این بنا نگه داشته خواهد شد، بخش‌هایی با توجه به حجم تخریب یا میزان ارزشی که در بافت معماری آن وجود دارد ممکن است نیازمند نوسازی کامل باشد. جداره ساختمان، نوع آجرکاری، تزیینات و رخ بام آن ارزش‌هایی را در این محدوده بازنمایی می‌کند که باید حفظ شود.
سعادتی گفته بود که اقدام‌های اولیه شامل ایمن‌سازی معبر پیرامون، تجهیز کارگاه، تخلیه نخاله و سبک‌سازی دیوار انجام خواهد شد.
البته ساختمان کفش ملی، دچار مشکلات حقوقی نیز بوده است؛ شهردار وقت منطقه ۱۲ تهران اعلام کرده بود که این نهاد برای رفع خطر، اخطارهایی را به ملک کفش ملی مبنی بر اینکه موقعیت این ملک و جایگاهش به‌گونه‌ای است که می‌تواند مخاطراتی برای شهروندان، عابران پیاده یا خودروهای عبوری ایجاد کند، داده بود؛ اما متأسفانه با وجود تلاش‌ها و هماهنگی‌ها، کار جدی صورت نگرفته بود. در این میان نباید بعضی از گرفتاری‌های حقوقی از جمله رضایت و اختلاف مالک، مستأجر و سرقفلی‌دار را نادیده گرفت که بسیاری از بناهای ناایمن منطقه به این مسئله مبتلا هستند.
شهرداری منطقه ۱۲ تهران در این رابطه، جلسه‌ای با دادستان تهران نیز داشت. پیرو این جلسه دادستان دستور داد چنانچه ساختمانی پس از بررسی‌های کارشناسی، نیازمند مقاوم‌سازی عنوان شود، بهره‌برداران اعم از مستاجر و صاحب سرقفلی می‌توانند ایمن‌سازی لازم را انجام دهند که مالکان کفش ملی نیز موظف به ایمن‌سازی بنا بودند.
در پی این درخواست، روابط عمومی شرکت کفش ملی توضیحاتی درباره اقدامات این شرکت برای حفظ ساختمان ارائه کرد که بدین شرح بود:
عرصه ساختمان موصوف که در جبهه شمال غربی میدان قیام قرار گرفته و در دو طبقه ساخته شده، از موقوفات مسجد و مدرسه تاریخی حاج ابوالفتح است و شرکت کفش ملی سال‌ها است فقط سرقفلی بخشی از ملک وسیع این ساختمان را در اختیار داشته است. بر پایه قوانین و مقررات حاکم بر شهرداری، دارندگان سرقفلی نمی‌توانند رأسا برای کسب پروانه تعمیرات اساسی اقدام کنند و از این‌رو، دایره عمل شرکت کفش ملی در این خصوص بسیار محدود است.
از طرفی، کفش ملی از شرکت‌های تابعه صندوق بازنشستگی کشوری است و بنا بر دستور اکید مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری، مرمت و احیای شعبه میدان قیام، چه از نظر حفظ دارایی‌های بازنشستگان گرامی، چه از نظر حفظ و ارتقای برند کفش ملی و چه از حیث صیانت از بناهای ارزشمند شهر تهران با قید اولویت و فوریت پیگیری می‌شود و در این راه، شرکت کفش ملی برای هرگونه همکاری با نهادهای ذی‌ربط آمادگی کامل دارد.
همچنین نهم مرداد ۱۳۹۸ مجموعه شرکت کفش ملی نامه‌ای را به مسئولان شهرداری منطقه ۱۲ ارسال کرده بودند که در این نامه آمده بود:
شهردار محترم منطقه ۱۲
باسلام و احترام
پیرو جلسات و مذاکرات متعدد در ارتباط با بازسازی ملک با پلاک ثبتی ۸۱۷۷ و ۸۱۷۲ واقع در میدان قیام به استحضار می‌رساند شرکت کفش ملی تنها مالک اعیان و سرقفلی بخشی از ملک مذکور است و مابقی آن ساختمان دارای مالکین متعدد است.
با توجه به وضعیت ملک و اینکه تلاش‌های زیاد این شرکت برای ترغیب سایر مالکان و سرقفلی‌داران تاکنون بی‌نتیجه مانده است این شرکت آمادگی دارد در صورت موافقت آن شهرداری صرفاً نسبت به بازسازی سهم خود اقدام کند. خواهشمند است چنانچه موافقت می‌فرمایید موضوع را به این شرکت منعکس کنید تا سریعاً اقدام لازم انجام گیرد؛ ضمناً شرکت مدیریت توسعه ملی از شرکت‌های زیرمجموعه گروه صنعتی ملی جهت پیگیری این موضوع به حضور معرفی می‌شود.
این نامه‌نگاری‌ها، نشست‌ها و بازدیدها بی‌نتیجه بود و در نهایت شهرداری منطقه ۱۲ تهران، در شامگاه یکشنبه مورخ ۲۷ آذر ۱۴۰۱ ساختمان ۸۹ ساله کفش ملی را به‌دلیل حفظ ایمنی منطقه و امنیت جان شهروندان تخریب کرد. سرنوشت این ساختمان تخریب شده و ساختمان مجاور آن همچنان نامشخص است.