روایتی از سیاست ۳۰ ساله حاکم بر دامپروری/ ضربه ۹ میلیارد مترمکعبی یک تصمیم به منابع آب کشور
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، یکی از مهمترین موارد توسعه دامپروی در ایران مسئله تامین نیاز غذایی و خوراک دام‌های سبک و سنگین در کشور است، به طور کلی منابع تامین خوراک دام در کشور ما از ۳ منبع مراتع، زراعت و واردات تشکیل می‌شود.
بر این مبنا، مراتع کشور به طور کلی از محل نزولات جوی آب مورد نیاز خود را تامین کرده و به نحوی به صورت دیم آبیاری می‌شود، از سوی دیگر خوراک تامین شده از منبع زراعت بخشی از خوراکی است که به صورت کشت کشاورزی برای دام تامین می‌شود. بر اساس آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی ۹۲ درصد از محصولات زراعی خوراک دام کشور از محل آبیاری از منابع سطحی و زیرزمینی تامین آب شده است.
منابع خوراک از محل مراتع نوعی از کشت دیم و مراتع از محل زراعت نماینده کشت آبی به حساب می‌آید. بر اساس گزارشات مرکز آمار، بررسی منابع خوراک دام از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۹ بیانگر آن است که در سال ۱۳۸۱، میزان ۴۷ درصد خوراک دام از محل مراتع، ۵۱ درصد از محل زراعت و ۲ درصد از محل واردات تامین شده است، در سال ۱۳۸۱ کل خوراک دام مصرف شده معادل ۶۱ میلیون تن برآورد شده است.
بر این مبنا در سال ۱۳۹۹، منابع خوراک دام از محل مراتع ۲۲ درصد، از محل واردات ۱۰ درصد و از محل زراعت به ۶۸ درصد رسیده است، در سال ۱۳۹۹ کل خوراک دام مصرف شده معادل ۶۰ میلیون تن برآورد شده است.
* تغییر الگوی دامپروری در ۳۰ سال گذشته
بررسی الگوی دامداری در طول ۳۰ سال گذشته بر اساس آمار مرکز آمار بیانگر آن است که تمرکز عمده دامپروی در کشور از دام سبک به سمت دام سنگین هدایت شده است. در این راستا، در شرایطی سال ۱۳۷۰ میزان گوسفند کشتار شده در کشتارگاه ۱۵۴ هزار و ۳۸۴ تن بوده که گاو و گوساله معادل ۱۴۴ هزار و ۷۱ تن در کشتارگاه‌ها کشتار شده است.
بر این مبنا در سال ۱۳۸۰ شاهد تغییر ترکیب در دام سنگین و سبک کشور بوده‌ایم، در شرایطی سال ۱۳۸۰ میزان گوسفند کشتار شده در کشتارگاه ۱۴۰ هزار و ۷۰۴ تن بوده که گاو و گوساله معادل ۲۲۸ هزار و ۵۰۸ تن در کشتارگاه‌ها کشتار شده است.
همچنین در سال ۱۳۹۹ مطابق به‌روزترین آمار ارائه شده، میزان گوسفند کشتار شده در کشتارگاه ۱۵۱ و ۸۷۵ تن بوده که گاو و گوساله معادل ۲۴۹ و ۸۲۱ تن در کشتارگاه‌ها کشتار شده است.
بر این مبنا از سال ۱۳۷۰ تا سال ۱۳۹۹ ، میزان کشتار دام سبک (گوسفند) ۱.۶ درصد کاهش پیدا کرده است، درحالیکه میزان دام سبک در همین مدت، ۷۳.۴ درصد رشد کرده است. با توجه به حرکت الگوی دام داری از دام سبک به سمت دام سنگین، زمینه کاهش استفاده از مراتع کشور و تمرکز بر خوراک زراعی و وارادت مهیا شده است. بر این مبنا تامین خوراک دام کشور از بخش دیم به سوی بخش آبی حرکت کرده است.
این درحالیست که سیاست‌هایی نطیر قرق زمین‌های قابل چرا در کشور توسط سازمان منابع طبیعی از دیگر دلایل کاهش نرخ تامین خوراک مراتع به حساب می‌آید که اثر این مسئله به دلیل خلا آماری قابلیت محاسبه ندارد.
* فشار ۹ میلیارد متر مکعبی به منابع آبی کشور بر اثر سیاستگذاری غلط دامپروری
جایگزین شدن منابع زراعی به جای مراتع در الگوی خوراک دام کشور بر منابع آبی کشور تاثیر گذار است. براساس مطالعات پژوهشی، بر روی ۱۱ نوع خوراک دام، تولید هر کیلوگرم خوراک دام به طور متوسط ۱۰۰۸.۲ لیتر آب نیاز دارد.
در این راستا، از سال ۱۳۸۰ الی سال ۱۳۹۹ میزان ۹.۶۹ میلیون تن از منابعی خوراک دام که پیشتر از محل مراتع و با استفاده از منابع آبی کشت دیم تامین می‌شد هم به کشت زراعی وابسته شده است. بر این اساس ۹۲ درصد از عدد مذکور از منابع سطحی و زیرزمینی منابع آب تامین شده که معادل ۸.۹۱ میلیون تن است.
در این راستا تولید ۸.۹۴ میلیون تن خوراک دام مبتنی بر زراعت که پیشتر از محل دیمکاری مراتع تامین می‌شد به ۸۹۸۳ میلیون مترمکعب آب نیاز دارد. بر اساس آمار، ۸.۹۱ میلیون تن خوراک دام مذکور به منابع سطحی و زیرزمینی منابع آب نیاز دارد و تولید این بخش از خوراک دام به منابع آبی کشور فشار وارد می‌کند.
* آبی که در دامپروری هدر می‌رود بیشتر از کل مصرف آب شرب یک سال مردم است
در همین راستا، محمد پورحمید، کارشناس حوزه منابع آب در بیان تاثیر سیاست‌های غلط بر فشار به منابع آبی کشور گفت: سیاستگذاری رکنی است که ارتباط بین تولید و تقاضا را در شرایط مختلف هدایت می‌کند و سیاستگذاری غلط در بخش‌های مختلف می‌تواند به خسارت‌های جبران‌ناپذیری ختم شود.
وی افزود: زمانی که با یک تصمیم غلط، دامپروری مبتنی بر چرا در کشور به حاشیه می‌رود، نتیجه آن از بین رفتن سالانه ۹ میلیارد متر مکعب آب است.
پورحمید ادامه داد: وقتی از عدد و رقم و آمار صحبت می‌کنیم، باید آن را به صورت قابل لمس ارائه دهیم، میزان آبی که بر اساس سیاست غلط در حوزه دامپروری هدر می‌رود، بیش از کل مصرف آب شرب همه مردم در یک سال است.
به گزارش فارس، چرخه سیاست‌های غلط در سال‌های گذشته سهم ویژه‌ای در شرایط فعلی منابع آب کشور دارد و عدم اصلاح رویه‌ها در طول ۳۰ سال اخیر می‌تواند نتایج فاجعه‌باری را به دنبال داشته باشد.
پایان پیام/ ت ۲۷