واکاوی بودجه و عملکرد عمرانی ۱۴۰۱/ چرا می‌گوییم پارسال بیش از ۹۰ درصد رشد در بودجه عمرانی محقق شد
به تازگی، فرشاد مومنی استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، در انتقادی نسبت به قانون بودجه سال ۱۴۰۲ گفته است: «در بودجه بحران شفافیت وجود دارد گویی که تصمیم‌گیران حتی نمی خواهند با خود رو راست باشند، با چه منطق و کدام افزایش ظرفیت اجرایی، بیش از ۹۰ درصد رشد در بودجه عمرانی (نسبت به پیش‌بینی عملکرد سال ۱۴۰۱) صورت گرفته است؟ طنز تلخ ماجرا این است که ما می‌گوییم شما به فکر آبروی خودتان باشید اما ما را عنصر نامطلوب می خوانند.»
این اظهارات در حالی بیان شده است که براساس گزارش رسمی خزانه داری کل کشور، در سال ۱۴۰۱ میزان پرداخت‌های عمرانی دولت رقمی بالغ بر ۲۷۳ هزار و ۸۱۳ میلیارد تومان بوده است. این رقم معادل ۱۰۵.۲ درصد از رقم مصوب بودجه عمرانی سال ۱۴۰۱ است که در حداقل در دو دهه اخیر بی سابقه است.
سال ۱۴۰۱ در حوزه عمرانی، سال ویژه‌ای بود از این جهت که برای اولین بار از سال ۱۳۸۲ تاکنون ۱۰۰ درصد و بیش از ۱۰۰ درصد بودجه مصوب عمرانی در متن قانون بودجه پرداخت شده است. همچنین برای اولین بار میزان پرداخت های عمرانی در سال ۱۴۰۱ بیش از ۹۴ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد داشته و این رشد هم در دو دهه اخیر بی سابقه بوده است.
از طرف دیگر، در سال ۱۴۰۱ نسبت بودجه عمرانی به کل بودجه عمومی به ۱۷.۴ درصد افزایش یافته است در حالی که از سال ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰ هیچگاه سهم بودجه عمرانی به این میزان نبوده است. همچنین در سال ۱۴۰۱ نسبت بودجه عمرانی به بودجه جاری به ۲۴.۷ درصد افزایش یافت که این نسبت از سال ۱۳۹۱ تاکنون سابقه نداشته است. درواقع دولت سیزدهم تلاش کرده سهم اعتبارات عمرانی را از درآمدهای دولت افزایش دهد و سهم هزینه های جاری را از بدجه عمومی کمتر کند.
* بودجه عمرانی مصوب ۱۴۰۲ حدود ۲۳ درصد بیش از عملکرد عمرانی سال ۱۴۰۱ است، نه ۹۰ است
عملکرد عمرانی سال ۱۴۰۱ در مقایسه با بودجه مصوب عمرانی سال ۱۴۰۲ فاصله ۹۰ درصد ندارد. در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ میزان اعتبارات عمرانی ۳۲۸ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده که این رقم نسبت به مصوب بودجه ۱۴۰۱ حدود ۲۶ درصد و نسبت به عملکرد بودجه سال ۱۴۰۱ حدود ۲۲.۸ درصد افزایش نشان می دهد. بنابراین ادعای فرشاد مومنی مبنی بر رشد ۹۰ درصدی رقم مصوب بودجه عمرانی قانون بودجه سال ۱۴۰۲ در مقایسه با عملکرد سال ۱۴۰۱ کاملا بی اساس است.
* افتتاح طرح های عمرانی ملی در سال ۱۴۰۱
نتیجه افزایش اعتبارات عمرانی افزایش سرعت توسعه و تکمیل طرح های زیرساختی است. در سال ۱۴۰۱ طرح های بسیار بزرگی ازجمله طرح انتقال آب در سد دز به اهواز و دیگر شهرها و استان های خوزستان به بهره برداری رسید. همچنین طرح های انتقال آب برای استان همدان، استان کردستان و طرح انتقال آب از سد کانی سیب به دریاچه ارومیه در سال ۱۴۰۱ به بهره برداری رسید.
در حوزه برق، رکورد افزایش ظرفیت تولید برق شکسته شد به طوری که بیش از ۶ هزار مگاوات در طول سال ۱۴۰۱ وارد مدار شد در حالی که متوسط افزایش تولید برق در طول سال های ۹۲ تا ۱۴۰۰ سالانه ۲ هزار مگاوات بود. علاوه بر این، راه آهن زاهدان – چابهار به پیشرفت فیزیکی ۶۵ درصد رسید و فاز یک این طرح، در حد فاصل زاهدان تا شهرستان خاش به طول ۱۵۰ کیلومتر به بهره برداری رسید.
* پروژه های بزرگ عمرانی که در سال ۱۴۰۲ به بهره برداری می رسد
ضمنا این نوید را به دوستداران ایران اسلامی باید داد که سال ۱۴۰۲ سالی بسیار پربار در حوزه بهره برداری از پروژه های عمرانی است زیرا در سال جاری رکورد ساخت راه‌آهن در کشور شکسته خواهد شد. فقط در سال ۱۴۰۲، چهار پروژه ریلی «رشت – کاسپین»، «اردبیل – میانه»، «همدان- سنندج» و «بستان آباد – تبریز» افتتاح خواهد شد. با افتتاح این ۴ پروژه ۴۰۳ کیلومتر خطوط ریلی کشور افزوده خواهد شد. متوسط ساخت خطوط ریلی در کشور از سال ۱۳۶۸ تا سال ۱۴۰۱ سالی ۲۰۰ کیلومتر بوده است اما در سال ۱۴۰۲ این رقم ۲ برابر خواهد شد.
همچنین قطعه ۲ آزادراه تهران – شمال به طول ۲۲ کیلومتر که دو سوم این مسیر با حفر تونل ساخته شده است، از دیگر پروژه های ملی است که افتتاح خواهد شد. از مهم ترین پروژه های مهم ملی در سال ۱۴۰۱، آزاد راه اصفهان – شیراز به طول ۳۸۰ کیلومتر است. ۲۱۰ کیلومتر از این آزاد را حد فاصل ایزدخواست تا شهرستان شیراز به زودی به بهره برداری خواهد رسید و فاصله این دو استان را ۱۰۰ دقیقه کاهش خواهد داد.
* افزایش ۷ هزار مگاواتی تولید برق در سال ۱۴۰۲
در حوزه توسعه ظرفیت نیروگاه، برنامه ریزی وزارت نیرو برای افتتاح بیش از ۷ هزار مگاوات نیروگاه است که در صورت تحقق این هدف رکوردی جدید در ظرفیت سازی تولید برق به ثبت خواهد رسید. مجموع افزایش ظرفیت تولید برق در دولت تدبیر و امید ۱۶ هزار مگاوات بوده در حالی که در سال اول فعالیت دولت سیزدهم ۶ هزار مگاوت (معادل سه سال دولت تدبیر و امید) به ظرفیت نیروگاه های کشور افزوده شد. با بهره برداری از پروژه های نیروگاهی در سال ۱۴۰۲ به میزان ۷ هزار مگاوات، ظرفیت اضافه شده به تولید برق کشور در ۲ سال دولت سیزدهم به ۱۳ هزار مگاوات خواهد رسید.
پروژه‌هایی عمرانی که در سال جاری به ثمر خواهد نشست، بسیار بیشتر از موارد ذکر شده است و در این گزارش صرفا به پروژه های مهم و کلان اشاره شد. اما آیا در چنین شرایطی می‌توان اینگونه عملکرد کشور در زمینه توسعه فعالیت های عمرانی را که نویدبخش ارتقاء سرعت توسعه کشور است نادیده گرفت و به تخطئه آن پرداخت؟
طنز تلخ ماجرا این است که استاد اقتصاد دانشکده اقتصاد دانشگاه دولتی علامه طباطبایی در طول این سال ها در حوزه رسانه با استناد به آمارهای عجیب و غیرمستند تمام تلاش خود را صرف مرثیه سرایی و پاشیدن یاس در افکار عمومی کند؛ تنها دوران مورد قبول مومنی از نظر اقتصادی در ایران، دوران بیست و چند ماهه نخست وزیری مصدق و دولت میرحسین موسوی است و در این سال ها بارها در سخنرانی‌های خود با کنار هم قرار دادن کلمات و آمارهایی که بارها غیرمستند بودن آن اثبات شده است، سعی در درخشان نشان دادن آن دوره ها کرده است.
در این متن بنایی برای نقد دفاعیات و ستایش های فرشاد مومنی از آن دو دوره را نداریم اما جا دارد به این نکته تاکید کنیم که انتظار کشور از جامعه نخبگانی ارائه نقد، تحلیل و راهکار برای حل مسائل کشور است اما مشکل از آنجا آغاز می شود که افراد به دلیل حب و بغض‌های سیاسی، به خلاف واقع‌گویی روی بیاورند زیرا در صورتی که در کلام و قلم منتقد و تحلیلگر آگاهانه یا ناآگاهانه صداقت وجود نداشته باشد، تحلیل و نقد ارائه شده نه تنها برای جامعه مفید نخواهد بود بلکه افکار عمومی را از شناخت مساله و راهکارهای احتمالی حل آنها دور خواهد کرد.
مرتضی ماکنالی
پایان پیام/