چه آثار و بازیگرانی به زندگی امام خمینی (ره) پرداخته‌اند؟
خبرگزاری فارس- گروه هنر و رسانه: شخصیت‌های سیاسی و تاریخی پتانسیل‌های بالایی برای ساخت آثار سینمایی و تلویزیونی دارند، آثاری که معمولا در قالب فیلم‌های پرتره قرار گرفته و فراز و نشیب‌های زندگی شخصیت‌های مهم را روایت می‌کند.
امام خمینی (ره) بنیانگذار انقلاب اسلامی است و زندگی پرفراز و فرود ایشان قابلیت‌های بسیار زیادی برای به تصویرکشیدن دارد و با وجود آثاری در سینما و تلویزیون، اما هنوز آنطور که باید و شاید، دیده نشده است.
ساخت این آثار فارغ از کم و کیف‌های هنری به دلیل علاقه عمومی به شخصیت امام خمینی(ره) می‌تواند مورد اقبال عمومی قرار گیرد و از طرفی هم کیفیت هنری این قبیل تولیدات نام سازندگانش را در تاریخ انقلاب اسلامی ماندگار می‌سازد.
* از «فرزند صبح» تا «یازده دقیقه و سی ثانیه»
در میان آثاری که درباره امام خمینی (ره) ساخته شده‌اند فیلم «فرزند صبح» به شکل مستقیم به موضوع زندگی ایشان پرداخته است که این فیلم نیز با گذشت حدود بیش از یک دهه از زمان ساخت آن تاکنون، به نمایش عمومی درنیامده است.
این فیلم به کارگردانی بهروز افخمی که اولین بار در بیست و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد، روایتی از مقاطع مختلف زندگی امام خمینی (ره) است که البته بیشتر به دوران کودکی ایشان متمرکز شده و بخشی از آن نیز به دستگیری او در پانزده خرداد می‌پردازد. تولید و ساخت این فیلم از سال ۱۳۸۳ آغاز شد و چیزی حدود ۷ سال طول کشید تا ساخته شود اما به دلیل مشکلات فنی و عدیده‌ای که در زمان ساخت این فیلم شکل گرفت، «فرزند صبح» هرگز فرصت نمایش پیدا نکرد. در این فیلم بازیگرانی چون هدیه تهرانی، محمدرضا شریفی‌نیا، محمدعلی کشاورز، آتیلا پسیانی، الیکا عبدالرزاقی، فرهاد قائمیان و عبدالرضا اکبری ایفای نقش می‌کردند. محمدرضا شریفی‌نیا در این فیلم در نقش سید احمد خمینی و هدیه تهرانی نیز در نقش دایه امام حضور داشتند و عبدالرضا اکبری نیز نقش میانسالی امام را ایفا کرد.
* تله‌فیلم «یازده دقیقه و سی‌ثانیه»
«یازده دقیقه و سی‌ثانیه» روایت گروهی از تصویربرداران تلویزیون است که برای ضبط پیام امام خمینی(ره) بعد از نخستین حمله عراق به ایران و بمباران فرودگاه مهرآباد به جماران می‌روند تا با ضبط پیام امام آن را به اخبار رادیو و تلویزیون برسانند. البته در این حین اتفاقاتی می‌افتد که اکنون دستمایه داستان این فیلم شده است.
ایده این داستان براساس خاطره‌ای از بهروز افخمی تهیه شده که در همان زمان عضو گروه تصویربرداری از حضرت امام بوده و علت نامگذاری «یازده دقیقه و سی ثانیه» نیز اشاره به زمان شارژ باتری‌های دوربین در آن مقطع دارد که طی این مدت شارژ داشته‌اند. بهروز افخمی به همراه همکاران و دوست شهیدش مرتضی آوینی به این مأموریت رفتند. در این تله فیلم امیرحسین قاسمی نقش بهروز افخمی را بازی می‌کند.
عبدالرضا اکبری یک بار در «فرزند صبح» و دیگری در تله فیلم «یازده دقیقه و سی ثانیه» که هردو بار جلوی دوربین بهروز افخمی حاضر شد. او درباره ایفای نقش امام خمینی (ره) گفته است:« لذت بازیگری به این است که ما در عمرمان این سعادت را پیدا می‌کنیم چنین نقش‌های بزرگ و ماندگاری را به منصه اجرا برسانیم. هرچه این نقش‌ها شخصیت مؤثرتر و ماندگارتری داشته باشند جزو امتیازات بازیگری محسوب می‌شود.
وی افزود: نقش‌هایی که از شخصیت حضرت امام (ره) به من پیشنهاد شد هم سختی و هم راحتی خودش را دارد. چون از شروع انقلاب من با امام (ره) بزرگ شدم. هرچند که از نزدیک نتوانستم ایشان را ببینم، اما گفتار و رفتار ایشان را در جریان اخبار و رسانه‌ها دنبال می‌کردم. بعد که به فیلم «فرزند صبح» دعوت شدم فرصتی فراهم شد تا کتاب‌های ایشان را در اختیارم بگذارند. از همه مهمتر با اقوام، بستگان و نزدیکان بسیار به من کمک کردند.
* سریال «معمای شاه»
سریال «معمای شاه» یکی از سریال‌های پرکاراکتر تاریخی به کارگردانی محمدرضا ورزی است؛ این سریال داستان زندگی محمدرضا پهلوی را از زمان بازگشت وی از مصر تا زمان مرگ به تصویر می‌کشد.
این مجموعه در خصوص جریانات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در دوره پادشاهی محمدرضا پهلوی است. در بخش‌هایی از این سریال به حضور امام خمینی (ره) در جریانات سیاسی ایران در زمان پهلوی نیز می‌پردازد و می‌توان با بخش‌هایی از زندگی امام (ره) در این سریال آشنا شد. نقش امام خمینی (ره) را در این سریال شکرخدا گودرزی ایفا کرده است.
شکر خدا گودرزی درباره حضور در سریال «معمای شاه» به‌عنوان بازیگر نقش امام خمینی (ره)، گفته بود:« به هرحال می‌دانستم که این یک نقش آفرینی معمولی نیست و احتمالاً با نظرات و واکنش های متفاوت مواجه شود. از قبل خودم را برای واکنش‌ها و بازخوردها آماده کرده بودم و غافلگیر نشدم. از سوی دیگر، ایفای نقش شخصیت های تاریخی کار آسانی نیست، چرا که مخاطب با آنها آشنایی دارد و باید همه چیز را بر اساس واقعیات تاریخی جلو ببریم.
برای کاراکترهای غیرتاریخی می شود شخصیت سازی کرد و طول و عرض نقش را بسط داد؛ اما بازی به جای کاراکتر تاریخ معاصر که مخاطب از قبل با او آشناست و اطلاعاتی از زندگی شخصی و سیاسی‌اش را در اختیار دارد، کار را دشوارتر می‌کند. درباره شخصیت امام(ره) که این حساسیت به اوج خود می‌رسد، پس به عنوان بازیگر، تمام توانم را به کار گرفتم تا نقش ایشان را با وسواس فراوان بازی کنم و خیلی نزدیک به واقعیت باشد.»
* سریال «سال‌های حادثه»
«سال‌های حادثه» به کارگردانی سعید چاری در ۱۰ قسمت ۴۵ دقیقه‌ای برشی کوتاه از دهه اول انقلاب است و به حوادث مختلفی ازجمله ترورها و بمب‌گذاری‌های اوایل انقلاب توسط منافقین تا زمان ارتحال حضرت امام می‌پردازد. «سال‌های حادثه» نخستین سریالی است که درباره ارتباط مستقیم حضرت امام(ره) با کودکان ساخته شده. بیش از ۸۰درصد سریال سال‌های حادثه واقعی است و براساس اتفاقاتی است که در سال‌های ۶۰ رخ داده، ساخته شده است.
فصل اول این مجموعه مربوط به حوادث سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ می‌پردازد. فصل دوم به سال‌های ۵۷ تا ۶۸ اشاره دارد و فصل سوم نیز به سال ۹۱ و زمان حال می‌پردازد. داستان سریال سال‌های حادثه درباره احمدعلی، کودکی ۱۰ساله است که پدرش در درگیری‌های اوایل انقلاب ناپدید شده است. او در یکی از روستاهای ایران زندگی می‌کند و عاشقانه امام(ره) را دوست دارد و یکی از آرزوهایش این است که ایشان را از نزدیک ملاقات کند. بخش‌هایی از این سریال نیز به‌صورت داستان به آن اضافه شده است.
او به دعوت امام به تهران می‌آید اما به دلیل فوت امام خمینی (ره)، دیدار در جماران میسر نمی‌شود. احمدعلی در فصل سوم سریال سال ۹۱ به یک دانشمند هسته‌ای تبدیل شده و در جبهه مقابله با تحریم‌های غرب حضوری فعال دارد. به گفته کارگردان این سریال، در این اثر به مسائل سیاسی کشور پرداخته نمی‌شود و بیشتر به مسائل عرفانی و رابطه امام خمینی (ره) با کودکان پرداخته می‌شود.
دستمایه تحقیقی و پژوهشی سریال نیز کتابی است که تمام دست خط‌های امام خمینی (ره) زمانی که به نامه‌های کودکان و مردم جواب می‌دادند در آن موجود است. در این سریال مخاطبان با چهره امام خمینی (ره) در دوران کهنسالی مواجه می‌شوند. نکته جالب این است که این نقش ابتدا به ولی‌الله مؤمنی، بازیگر نقش پدر امام در سریال آفتاب و زمین پیشنهاد و حتی این بازیگر تست گریم هم شد، اما انتشار تصاویر تست گریم، واکنش‌هایی منفی را پدید آورد و به همین دلیل بازیگری به نام محمد آزادی جایگزین وی شد.
محمد آزادی بازیگر نقش امام خمینی (ره) در این سریال گفته است:« بنده در ابتدا تنها تهیه‌کننده «سال‌های حادثه» بودم و قرار بود نقش دیگری را در آنجا بازی کنم و حتی برای انتخاب بازیگر نقش امام خمینی (ره) به‌روی صورت بسیاری از بازیگران مطرح سینما تست گریم انجام دادیم که یکی از آنها «ولی‌الله مؤمنی» بود. وقتی نظرات مردمی را دیدیم و متوجه شدیم زیاد مورد اقبال عموم قرار نگرفت کارگردان به این نتیجه رسید بازیگر را تغییر دهد، در آنجا به‌یک‌باره گریم بنده تأیید شد.»
آزادی در دو مقطع مختلف از زندگی امام خمینی (ره) را بازی کرده است. فیلم «سال‌های حادثه» مربوط به ایام قبل از ارتحال حضرت امام خمینی (ره) بوده است و گریم فیلم «از گهواره تا ماه» هم مربوط به دوران جوانی و وقایع دستگیری ایشان در خرداد سال ۱۳۴۲ است.
*سریال «روح الله»
سریال «روح‌الله» به تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی و کارگردانی راما قویدل و سیامک صرافت در آستانه ایام ارتحال امام خمینی (ره) و ایام دهه فجر در سال‌های ۹۱ و ۹۲ به روی آنتن رفت. این مجموعه تلویزیونی با محوریت زندگی امام خمینی (ره) ساخته شده است. قسمت‌هایی از مجموعه تلویزیونی روح‌الله غم و اندوه مردم پس از شنیدن خبر ارتحال (ره) را به تصویر می‌کشد.
«روح‌الله» به سفارش گروه مجموعه‌های تلویزیونی شبکه دو و بر اساس فیلمنامه‌ای از سعید نعمت‌الله ساخته شد و بازیگرانی همچون والا شهیری، شایان جلالی، مهدی فقیه، رحمان باقریان، حمیدرضا میلاد، مریم فخر، مهرداد سلیمی، نرگس نافذ، صفرعلی کوهی، مهدی نقد زاده، محمد خدمات، اشکان شریف نژاد، محمدرضا مربی دوست، محمد رشیدی و عزیزالله بیات در این سریال به ایفای نقش پرداختند. این سریال چند قصه انتخابی و اقتباسی بر اساس برداشت‌هایی از زندگی امام (ره) و رابطه ایشان با همسایگان و کسانی که به دیدارش می‌رفتند را شامل می‌شود.
*سریال «آفتاب و زمین»
تولید سریال «آفتاب و زمین» در اواخر دهه ۷۰ در تلویزیون آغاز و در اوایل دهه ۸۰ پخش این سریال از شبکه دو سیما آغاز شد. این سریال بر اساس فیلمنامه‌ای از جلیل عرفان منش و به تهیه‌کنندگی علیرضا سجادپور ساخته شد.
شمقدری پیش از ساخت این سریال اثری مستند با عنوان «روایت انقلاب» را نیز با موضوع زندگی امام خمینی (ره) ساخته بود. این سریال روایت زندگی امام خمینی (ره) را از دوران زندگی پدر بزرگوار امام آغاز می‌کند و با نمایش مبارزات پدر امام با خوانین منطقه، به مقطع تولد امام خمینی (ره) می‌رسد.
قرار بود در این سریال ابتدا مقطع تولد امام خمینی (ره) ساخته و در قدم‌های بعدی مقاطع دیگر زندگی ایشان به تصویر کشیده شود، اما ادامه سریال هیچ‌گاه ساخته نشد و صرفاً تا دوران شش ماهگی امام خمینی (ره) را مورد توجه قرار داد. نکته جالب توجه این است که مقطع مورد اشاره سریال، با دوران قاجاریه و حکومت ناصرالدین‌شاه همزمان است و به دلیل تسلط و سلطه خان‌ها بر مناطق مختلف ایران، برخوردهای فراوانی میان آنها و مردم شکل می‌گیرد.
در این سریال مرحوم ولی‌الله مؤمنی نقش پدر امام را ایفا کرد. علت اصلی انتخاب وی برای این نقش نیز چهره کمتر شناخته‌شده و تسلط بیانی وی برای خواندن متون و خطابه‌ها بود. حسین انصاری، مرحوم رضا سعیدی، بهمن دان، لعیا باستانی، ثریا سلطانی، ماشاءالله شاهمرادی زاده، برات الله شیبانی، غلامرضا عارف نژاد، مرحوم فرهاد خانمحمدی، مجید عبدالعظیمی و… دیگر بازیگران این سریال بودند.
*تله‌فیلم «صنوبر»
مجتبی راعی، دیگر کارگردانی است که به سراغ ساخت اثری سینمایی ـ تلویزیونی درباره امام خمینی (ره) رفته است. این فیلم با نام «صنوبر» مقابل دوربین رفت و بعدها با نام «سال سخت در خمین» در جشنواره فیلم فجر سال ۸۱ نمایش داده و سپس با همین نام در قالب سریالی شش قسمتی از تلویزیون پخش شد.
این اثر قرار بود در صدمین سالگرد تولد امام خمینی (ره) ساخته و عرضه شود اما با چند سال تأخیر مقابل دوربین رفت. صنوبر به تهیه‌کنندگی مهدی همایون‌فر ساخته شد و محصول سرمایه‌گذاری مشترک موسسه عروج فیلم و شبکه یک سیما بود.
راعی در این اثر، به مقطع نوجوانی امام و زندگی این شخصیت در فاصله ۱۳ تا ۱۶ سالگی وی می‌پردازد. مقطعی که با آغاز جنگ جهانی اول در ایران همزمان است و با وجود اعلام بی‌طرفی ایران، کشورمان از سوی بیگانگان مورد هجوم واقع می‌شود و روس‌ها از شمال کشور تا قزوین پیشروی می‌کنند و انگلستان نیز فعالیت‌های خود را همچنان ادامه می‌دهد.
اتفاق‌هایی که در این سریال روایت می‌شود، تأثیری جدی بر شکل‌گیری شخصیت روح‌الله دارد. ساخت سریال از سال ۱۳۸۰ آغاز شد. دست‌اندرکاران سریال ابتدا قصد داشتند در خمین، محل واقعی وقوع رویدادها، سریال را بسازند اما به دلیل تغییرات فراوان جغرافیایی، امکان فیلمبرداری در این محل وجود نداشت و به همین دلیل تمامی دکورهای سریال در منطقه کوهپایه در حوالی اصفهان ساخته شد و سریال در همین منطقه مقابل دوربین رفت.
احمد بخشی زاده، جعفر دهقان، جهانگیر الماسی، حسین محجوب، مهوش صبرکن و محمود پاک‌نیت برخی از بازیگران آن هستند. محمود جعفری (شوهرعمه امام)، پریوش نظریه (عمه امام)، زهرا سعیدی (مادر امام) و علی یعقوب زاده (برادر امام) نیز از دیگر نقش‌های این اثر هستند. همچنین ایفای نقش نوجوانی امام خمینی نیز به یک نوجوان نابازیگر سپرده شد که پس از این فیلم، در اثر نمایشی دیگری حضور نیافت.
فیلم «صنوبر» هیچ‌گاه امکان نمایش در سینماها را پیدا نکرد و صرفاً پخش تلویزیونی آن توانست مخاطبان را با این اثر آشنا کند.
پایان پیام/