تحلیل عطوان؛ موشکافی تحولات اخیر تونس و سناریوهای فراروی آن
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری فارس، از یکشنبه‌شب گذشته تا کنون، در پی اقدام ناگهانی «قیس سعید» رئیس جمهور تونس در برکناری نخست‌وزیر و تعلیق فعالیت پارلمان به پشتوانه ارتش، تحلیل‌های مختلفی در خصوص این تحولات ارائه شده است. برخی این اقدام رئیس‌جمهور تونس را کودتا یا دست‌کم شبه کودتا می‌دانند و برخی دیگر، آن را بهترین تصمیم از سوی قیس سعید می‌دانند. «عبدالباری عطوان» سردبیر روزنامه الکترونیکی رأی الیوم، در یادداشت امروز خود به بررسی و موشکافی این تحولات تونس و چند سوال مطرح در خصوص این تحولات پرداخت. این نویسنده در آغاز یادداشتش، سوالات خود را این‌چنین طرح می‌کند: «آیا سعید در اولین و مهمترین دور مبارزه با بزرگترین حریف خود؛ غنوشی پیروز شد؟ سه دلیل مهم برای پیروزی زود هنگام او چیست؟ آیا او موفق خواهد شد تونس را به نظام ریاست جمهوری بازگرداند؟ سناریوهای آینده را چگونه می بینیم». در ادامه این یادداشت آمده است: «پس از تنش سیاسی در تمامی سطوح، که منجر به فلج شدن بیشتر نهادها و نه همه آنها در تونس شد، قیس سعید، رئیس جمهور تونس تصمیم گرفت ابتکار عمل را به دست گیرد و ماده ۸۰ قانون اساسی را که به او اختیار انحلال دولت، تعلیق فعالیت پارلمان و لغو مصونیت نمایندگان آن را می‌داد، فعال کند و مسئولیت قوه مجریه کشور را به دست گیرد. رضایت نسبی مردم تونس از تصمیمات قیس سعید این اقدام ناگهانی، برای مخالفان سیاسی او به ویژه در حزب النهضه و قلب تونس، بزرگترین احزاب در پارلمان شوکه‌کننده بود و آنها این اقدام را که حاکمیت یک فرد در کشور را تثبیت می‌کند، غیرقانونی دانستند. اما ناظران تحولات تونس از نوعی رضایت مردم این کشور سخن می‌گویند که در تظاهرات‌های حمایت از رئیس‌جمهور مستقلی که به هیچ حزب سیاسی وابسته نیست، این امر کاملا منعکس شد. تنش و رکودی که طی شش ماه گذشته در تونس به وجود آمده بود، “مخالفت”های سیاسی و رسانه ای رخ داده، تمرد “هشام المشیشی” نخست‌وزیر از دستورات کاخ [ریاست‌جمهوری] قرطاج، بیش از این نمی‌توانست ادامه یابد به ویژه که با شیوع همه‌گیری کرونا و تشدید بحران اقتصادی، پیمانه صبر مردم تونس پر شده بود. لذا این انفجار حتمی بود و تنها مساله آن، زمانش بود و اینکه چه کسی این گلوله انفجاری را نخست شلیک می‌کرد. رئیس‌جمهور سعید یا حریفش شیخ راشد الغنوشی، رئیس پارلمان و رهبر حزب النهضه. قیس سعید به دنبال تغییر نظامی پارلمانی به ریاست‌جمهوری است اکثریت نخبگان سیاسی تونس بشدت معتقدند که سیستم پارلمانی تونس، از زمان اجرای رسمی از چند سال پیش، با موانع زیادی روبه‌رو بوده و صدای مردم در تایید تغییر این سیستم به سیستم ریاست‌جمهوری بلند شده است. در این میان، رئیس جمهور قیس سعید، دارای بلندترین صدا در این میدان بود و چه بسا که جنبش او با یک همه پرسی مردمی این تغییر قانون اساسی را محقق سازد که در این صورت از بحران‌های مشابه حکمرانی در آینده جلوگیری می‌شود. قیس سعید هوشمندی خود را به نمایش گذاشت برخی بخواهند یا نخواهند، رئیس‌جمهور سعید، بحران و تنش سیاسی موجود را هوشمندانه اداره کرد زمانی که نقش یک رئیس‌جمهور مظلوم و فروبرنده خشم خود مقابل افکار عمومی را بازی کرد و منتظر ماند تا حالت خشم و نارضایتی مردمی پخته‌تر و در نهایت به اوج خود برسد. مخالفانش او را مردم ضعیفی می‌دانستند که مانند آنها متکی به یک حزب سیاسی نیست و دارای پایگاه حزبی قدرمندی نیست، لذا نمی‌تواند تصمیمات قاطعی مانند آنچه [دو] شب پیش گرفت؛ بگیرد. اما وی میز را بویژه با برکنار کردن نخست‌وزیر “نافرمان” که به اعتقاد بسیاری، اساس بحران بود و نیز تعلیق فعالیت پارلمان و نه انحلال آن، برای همه واژگون کرد. سه پشتوانه رئیس‌جمهور تونس در به دست گرفتن قدرت سه چیز، “کودتای” مسالمت‌آمیز رئیس‌جمهور سعید را تقویت کرد و در موفقیت جنبش “مشروطه” او و گام‌های سیاسی اجرایی که دست‌کم تاکنون برداشته، سهیم است. اول: حمایت نهادهای امنیتی و نظامی از او؛ حمایتی که پس از ملاقات وی با رهبران آنها حاصل شده و هماهنگی و توافق قبلی برای تعیین نقطه صفر برای حرکت با دقت و حساب شده صورت گرفت. دوم: اتحادیه کشوری کار تونس، به عنوان یکی از تأثیرگذارترین، مستقل ترین و موثرترین شاخه سیاسی در کشور، گزینه “بی طرفی مثبت” را انتخاب کرد و در آغاز گام “تهاجمی” رئیس جمهور سعید، موضعی در حمایت یا مخالفت آن، اتخاذ نکرد. دفتر اجرایی [رهبری] آن، نشستی علنی برگزار کرد تا همین چند سطر را بنویسد. دستیار دبیر کل این نهاد به طور تلویحی اقدام رئیس‌جمهور را تایید کرد، زمانی که گفت که معتقد است گام‌های اتخاذی [سعید] خلاف قانون اساسی نیست. حزب «الدستوری الحُر» (مشروطه آزاد) نیز موضعی مشابه اتخاذ کرد. سوم: همان‌طور که انتظار می‌رفت، ده‌ها هزار نفر برای حمایت از ائتلاف النهضه به خیابانها نیامدند و تنها تعداد کمی از نمایندگان به رئیس متحصن خود در مقابل ساختمان پارلمان که از سوی نیروهای امنیتی بسته شده بود، پیوستند. ارتش قدرت را در تونس به دست نمی‌گیرد شاید هنوز برای گمانه‌زنی در مورد وضعیت کشور در مرحله آتی، خیلی زود باشد. اما هنوز هم درگیری میان موافقان و مخالفان رئیس جمهور منتفی نیست، مگر اینکه همه به خرد و تدبیر متوسل شوند و این امر ممکن است. بر خلاف آنچه که برخی محافل مطبوعاتی می‌گویند، هیچ شاخص و نشانه‌ای وجود ندارد که احتمال به دست گرفتن قدرت از سوی ارتش به عنوان مرحله انتقالی را تأیید کند. بلکه حمایت ارتش از رئیس‌جمهور سعید طی ۲۴ ساعت اولیه تصمیمات او کاملا واضح بود. برگ‌های برنده و قدرت رئیس‌جمهور تونس برگه‌های برنده و قدرت رئیس‌جمهور سعید، در استقلال او، پاکدستی، پیروزی ۷۳ درصدی در انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر تونس، بدون وابستگی به هیچ حزب سیاسی با برعهده داشتن رهبری یک حزب، جوان بودن اکثریت طرفداران او مخالفت قاطع او با عادی‌سازی روابط با دولت اشغالگر اسرائیلی است. دولت مدنی تونس در نهایت پیروز خواهد شد ما نمی‌دانیم که روزهای آینده چه چیزی در انتظار تونس است اما آنچه می‌دانیم این است که مردم تونس از پارلمانی که به میدان بوکس یا میدان جنگ تبدیل شده، دولتی که کشور را به سمت ورشکستگی می‌کشد، سیستم بهداشتی در حال فروپاشی و ویروس کرونایی که در حال کشتن همه است در حالی که نخبگان سیاسی غرق در اختلافاتند، خسته شده‌اند. دولت مدنی تونس که به عنوان ثمره یک انقلاب شرافتمندانه مردمی به وجود آمد، سرانجام پیروز خواهد شد و ما بعید نمی‌دانیم که بسرعت، این بحران پایان یابد و دولتی بر اساس توافقی جدید که اختلافات سابق را تمام می‌کند، تشکیل شود و کشور را در مسیر صحیح پیش ببرد و منفعت و مصلحت شهروند تونسی را بالاتر از هر چیزی قرار دهد. آنچه که مسلم است، این است که تونس وارد مرحله جدید و متفاوتی شده که پایه‌های آن بر روی ویرانه‌های مرحله دردناک قبلی بنا خواهد شد و هرگز به عقب برنمی‌گردد، زیرا گزینه جایگزین، هرج و مرج و یک کشور شکست خورده است». انتهای پیام/ص