میدان سرخ-۳|افزایش ۱۰۵ درصدی صادرات به روسیه در ۲۰۲۰/تمایل روس‌ها به واردات از ایران به جای اتحادیه اروپا
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، بی‌تردید اولویت اصلی ایران در تجارت خارجی، توسعه همکاری اقتصادی بین‌المللی با کشورهای همسایه و منطقه و در قالب شرکای تجاری دوجانبه است، کشور «روسیه» که همسایه شمالی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود، یکی از اقتصادهای نوظهور دهه گذشته بوده که به اعتقاد کارشناسان ظرفیت مناسبی برای گسترش تعاملات تجاری در چارچوب یک تعامل برد-برد را دارا است.
*توسعه همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه در دو دوره تحریمی
در گزارش دوم از پرونده «میدان سرخ» با عنوان «میدان سرخ-۲| توسعه تجارت ایران و روسیه در اوج تحریم‌ها به روایت آمار» یک سوال اساسی مطرح شد؛ اینکه به چه دلیل یا دلایلی روابط اقتصادی ایران و روسیه در وضعیت مطلوبی نسبت به ظرفیت طرفین قرار ندارد؟
یک پاسخ ساده‌انگارانه به این پرسش این است که به دلیل اعمال تحریم‌های آمریکا و همراهی روسیه با نظام تحریم‌ها، این کشور تمایلی به افزایش سطح تعاملات تجاری با ایران ندارد، هر چند در بیان مسئولان روسی موضع‌گیری‌های متفاوتی داشته باشند.
اما بررسی آمار مربوط به میزان تجارت دو کشور ایران و روسیه در سال‌های ۸۸ تا ۹۸ نشان می‌دهد که اتفاقا سطح همکاری اقتصادی دو کشور در دو دوره تحریمی به پیک خود رسیده است و روسیه نه تنها در دوران اعمال و تشدید تحریم‌ها همانند اروپایی‌ها سطح تعاملات خود با ایران را کاهش نداده بلکه با افزایش واردات از ایران، این رقم را افزایش نیز داده است.
برخی کارشناسان معتقدند هر چند تحریم بر مسیر تعاملات اقتصادی ایران و روسیه مشکل ایجاد کرده است اما دلیل «محدود بودن تعاملات اقتصادی دو کشور نسبت به ظرفیت آنها»، مربوط به ایرادات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری موجود در طرف ایران است که اساسا امکان افزایش همکاری‌ها با روسیه را با وجود تمایل دو کشور ایجاد نمی‌کند.
برای بررسی صحت این گزاره بد نیست ابتدا آخرین وضعیت تجارت دو کشور را به صورت جزئی مورد بررسی قرار دهیم تا از طریق آن به بررسی موانع پیش‌روی توسعه تجارت دو کشور بپردازیم.
* افزایش ۱۰۵ درصدی صادرات ایران به روسیه در سال ۲۰۲۰
در سال ۲۰۲۰ میلادی تحول جدی در تعاملات تجاری ایران و روسیه به وقوع پیوسته است و باوجود همه‌گیری کرونا و اعمال تحریم‌های ظالمانه و فشار حداکثری به ایران، میزان صادرات ایران به روسیه به ۸۰۰ میلیون دلار در سال رسیده است که یک رکورد بی‌سابقه در تاریخ تعاملات اقتصادی بین دو کشور است.
طبق آمار اعلام شده از سوی گمرک روسیه، صادرات ایران به این کشور در سال ۲۰۲۰ به یکباره از عدد ۳۹۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۹ با رشدی حدود ۱۰۵ درصدی مواجه شده است. افزایش صادرات ایران به روسیه در حالی اتفاق افتاد که تحت تاثیر تشدید تحریم‌های آمریکا رقم صادرات نفت ایران به کمتر از ۳۰۰ هزار بشکه در سال ۲۰۲۰ رسیده بود.
در این‌باره مصطفی طالب پور، مشاور امور بین‌الملل نایب رئیس اول مجلس با اشاره به دلیل افزایش صادرات ایران به روسیه می‌گوید: «توافق نامه مشترک اتحادیه اقتصادی اوراسیا و عضویت موقت ایران در آن اتحادیه توانسته است جو مثبت و قابل توجهی بر ذهن تجار ایرانی حاکم کند و با وضع تعرفه‌های ترجیحی، امکان رقابت برای تجار ایرانی در بازار روسیه بیش از پیش بوجود آید».
*جزئیاتی از اقلام صادراتی و وارداتی ایران به روسیه
حال ممکن است این سوال در ذهن مخاطب پیش بیاید که ایران چه محصولاتی را به روسیه صادر می‌کند و چه محصولاتی را از این کشور وارد می‌کند؟
به طور کلی در فضای رسانه‌ای به گونه‌ای به مخاطبان القا شده است که ایران هیچ محصولی برای عرضه در بازارهای جهانی به خصوص کشور پیشرفته‌ای مانند روسیه ندارد، درحالی که مزیت‌های منطقه‌ای ایران زمینه مناسبی را برای صادرات به روسیه و سایر کشورهای منطقه و توسعه‌یافته فراهم کرده است.
عمده اقلام صادراتی ایران به روسیه و اقلام وارداتی از این کشور در سال ۹۸ در جدول ۱ و ۲ آورده شده است.
جدول شماره یک
جدول شماره ۲
*چالش تراز تجاری منفی ایران در تسویه مالی با روسیه
اما با وجود افزایش صادرات غیرنفتی ایران به روسیه، تراز تجاری ایران در تعامل با این کشور در ۱۰ سال اخیر همواره منفی بوده است. جدول ۳ میزان تراز تجاری ایران در تعامل با روسیه را از سال ۸۸ تا ۹۹ نشان می‌دهد.
جدول شماره ۳
طبق جدول ۳ تراز تجاری ایران با روسیه روند نامنظمی داشته و در برخی سال‌ها افزایش و در برخی سال‌ها کاهش یافته است. به نظر می‌رسد حل چالش تراز تجاری منفی یکی از اولویت‌های جدی دولت سیزدهم در تعامل با روسیه باشد که این مهم از مسیر تقویت تجارت دو جانبه امکان‌پذیر است و به تسهیل تسویه مالی دو کشور در قالب ارزهای ملی کمک می‌کند.
* سهم اندک ایران از بازار بزرگ روسیه
گسترش تعاملات اقتصادی ایران و روسیه در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که اگر ایران شناسایی دقیقی از بازار روسیه به دست آورده و به طور همزمان موانع تجاری پیش‌روی دو کشور را با همکاری روس‌ها حل کند، امکان بهره‌گیری از فرصت‌ها و جهش در صادرات غیرنفتی به روس‌ها وجود دارد.
باوجود افزایش صادرات ایران به روسیه در سال ۲۰۲۰ میلادی باید گفت متاسفانه کماکان کشور ما سهم بسیار ناچیزی از تجارت – بالاخص صادرات – با کشور روسیه را دارا است. در سال ۲۰۲۰ میلادی واردات روسیه از دنیا ۲۳۱.۶ میلیارد دلار بوده که سهم ما از این بازار چیزی کمتر از ۰.۴ درصد بوده است. این در حالی است که در سال ۲۰۲۰ برای مثال ترکیه ۵.۱ میلیارد دلار، ویتنام ۴ میلیارد دلار و اکوادور ۱.۳ میلیارد دلار به روسیه صادرات داشته اند و ایران در جایگاه ۴۱ام صادرکنندگان به روسیه قرار دارد.
* تمایل روسیه به واردات از ایران به جای اتحادیه اروپا در جنگ تحریمی با آمریکا
باید توجه داشت که تمایل روس‌ها نیز به افزایش واردات و تامین کالاهای موردنیاز خود از جمهوری اسلامی ایران است زیرا وابستگی روس‌ها به واردات کالاهای مشابه از اتحادیه اروپا را کاهش می‌دهد و فشار تحریمی آمریکا و اروپا علیه روسیه و ابزار آنها برای اعمال فشار را از کارکرد می‌اندازد.
در مجموع روسیه نیز همانند سایر کشورها در تعامل با ایران به دنبال تعریف یک رابطه برد-برد است که منافع مشترک دو کشور را در پی داشته باشد. در این بین هر چند در برخی بازارها مانند بازار گاز منافع دو کشور در تعارض با یکدیگر است اما ظرفیت‌های بسیار دیگری برای همکاری اقتصادی دو کشور وجود دارد که می‌توان با تقویت آنها یک تعامل برد-برد را برای دو کشور ایجاد کرد، هر چند که در حوزه نفت و گاز نیز امکان تعریف همکاری‌های مشترک بین ایران و روسیه وجود دارد.
در شماره چهارم از پرونده «میدان سرخ» مهم‌ترین چالش در مسیر توسعه تجارت دوجانبه کشور مورد بررسی قرار می‌گیرد.
انتهای پیام/