بازچرخانی آب عامل مؤثر حل بحران زاینده‌رود/ انتقال آب از دریا پرهزینه و غیره‌بهره‌ور
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، کاهش بارش‌ها در سال آبی جاری یکی از خشک‌ترین سال‌های نیم قرن اخیر را رقم زده است. کمبود آب خشکسالی را به همراه داشته و معیشت بسیاری از مردم از جمله کشاورزان به ویژه در مرکز کشور را به تهدید جدی مواجه کرده است.
تنگناهای ایجاد شده برای معیشت کشاورزان منجر به بروز نارضایتی توسط آن‌ها شد و پس از آن رئیس جمهور در قالب چندین دستور خواستار رسیدگی دستگاه‌های ذی‌ربط به بحران آب در سطح کشور با تاکید بر حل مشکلات ۴ استان، اصفهان، یزد، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد شد.
به دنبال این دستور جلسات متعددی از جمله به ریاست معاون اول رئیس جمهور و مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری تشکیل شد. در همین راستا با گذشت بیش از ۱ هفته از شدن گرفتن بحران آب در کشور و برگزاری جلسات متعدد در قالب‌های بیان شده، مستندات بسیار کمی از خروجی جلسات منتشر شده است.
در یکی از مستندات منتشر شده، علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو در حاشیه سومین جلسه معاون اول رئیس جمهور در موضوع بحران آب مرکز کشور گفت:« یکی از برنامه‌هایی که با جدیت دنبال می‌کنیم این است که صنایع آب‌بری که در مناطق کویری کشور قرار دارد با استفاده از پساب و آب دریا، آب موردنیاز آن‌ها را تأمین کنیم تا از آب موردنیاز کشاورزی و شرب استفاده نشود.»
بنابر اظهارات وزیر نیرو به نظر می‌رسد، استفاده از فاضلاب تصفیه شده تحت عنوان پساب به عنوان یکی از راهکارهای حل مسئله آبی مرکز کشور مطرح شده است.
*تصفیه فاضلاب چگونه انجام می‌شود
به گزارش فارس، تصفیه فاضلاب فرآیندی است که طی آن پساب‌های خانگی و صنعتی جمع‌آوری شده و گندزدایی می‌شوند. فرآیند مرحله‌ای تصفیه آب تا جایی ادامه پیدا میکند که قابلیت استفاده مجدد و حتی قابلیت مصرف شرب برای پساب ورودی مهیا شود. با تصفیه فاضلاب تمامی باکتری‌ها، آلاینده‌ها، سموم، آلودگی‌ها و مواد شیمیایی از بین می‌رود و آب برای استفاده مجدد آماده می‌شود.
هدف اصلی تصفیه‌خانه‌های فاضلاب حذف هرچه بیشتر مواد جامد معلق در آب قبل از تخلیه آن در محیط زیست است که در بهینه‌ترین شرایط انرژی باید در دستور کار قرار گیرد. تصفیه فاضلاب معمولا در دو مرحله تصفیه اولیه و تصفیه ثانویه انجام می‌شود.
در تصفیه اولیه حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد مواد جامد معلق از فاضلاب حذف می‌شود. بعد از تصفیه اولیه مجددا اکسیژن به فاضلاب تزریق می‌شود و تصفیه ثانویه صورت می‌گیرد. لازم به تاکید است، در تصفیه ثانویه بیش از ۹۰ درصد مواد جامد معلق و مواد آلی مضر از بین می‌رود.
*پساب تصفیه شده استان اصفهان در سال ۱۳۹۹ معادل ۲۵ درصد خروجی سد زاینده رود
بر اساس به‌روزترین آمار ارائه شده از سوی شرکت آب و فاضلاب کشور، در سال ۱۳۹۹، تنها در بخش شرب کشور معادل ۸ میلیارد و ۳۷۹ میلیارد متر مکعب آب مصرف شده است. بر این اساس بخش قابل توجهی از این آب در قالب فاضلاب می‌تواند بار دیگر تصفیه شده و برای مصارف صنعتی، کشاورزی و حتی مصرف شرب مورد استفاده قرار گیرد.
بر اساس آخرین آمار موجود در این حوزه تنها ۲۲ درصد از پساب خروجی از تصفیه‌خانه‌های آب کشور مجددا به چرخه استفاده در قالب مصارف صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آمار استفاده از پساب تصفیه شده در مرکز کشور با وجود نیاز حیاتی به آب مشابه سایر مناطق دیگر عدد قابل توجهی به حساب نمی‌آید. بر این مبنا تنها در استان اصفهان ۲۹ تصفیه‌خانه فاضلاب با ظرفیت اسمی تصفیه ۷۸۰ هزار و ۳۶۵ متر مکعب پساب در روز استقرار دارد و میزان پساب تولید شده توسط این تصفیه‌خانه‌ها معادل ۱۸۶ میلیون متر مکعب در سال ۱۳۹۹ برآورد شده است.
*۷۵ درصد از پساب تصفیه شده مرکز کشور استفاده نمی‌شود
با وجود تصفیه ۱۸۶ میلیون متر مکعب پساب در سال، تاکنون تنها ۴۷.۴ میلیون مترمکعب در قالب قراردادهای منعقد شده مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر تنها ۲۵ درصد از فاضلاب تصفیه شده تولید شده در این استان بار دیگر مصرف می‌شود.
تاکنون قراردادهای فاضلاب در استان اصفهان با میزان سرمایه‌گذاری ۱۹ هزار و ۹۷۰ میلیارد ریال به میزان ۴۷.۴ میلیون مترمکعب در سال حجم سالانه پساب واگذار شده، منعقد شده است.
در این راستا شرکت فولاد مبارکه اصفهان با ۱۷.۸ میلیون مترمکعب در سال با میزان سرمایه‌گذاری ۶ هزار و ۳۶۰ میلیاردریال طی ۲ قرارداد در شهرهای فلاورجان (سال بهره‌برداری ۱۳۹۶) و شهرستان مبارکه (سال بهره‌برداری ۱۳۹۸) به همراه شرکت ذوب آهن اصفهان با ۱۱ میلیون مترمکعب در سال با میزان سرمایه‌گذاری ۴ هزار ۹۹۰ میلیارد ریال در ۳ شهر فولادشهر، مینادشت، اشترجان و ۲۵ روستای شهرستان فلاورجان از پساب تصفیه شده استفاده می‌کنند.
علاوه بر ۲ شرکت بزرگ فولادی، ۲ قرارداد با بخش صنعت به میزان مجموع ۲.۶ میلیون مترمکعب درسال با سرمایه‌گذاری ۲ هزار ۳۳۰ میلیارد ریال منعقد شده و در سایر شهرهای استان نیز طرح‌هایی با حجم سرمایه‌گذاری ۶ هزار ۲۹۰ میلیارد ریال در قبال واگذاری ۱۶ میلیون متر مکعب پساب در سال در حال ساخت و اجرا است.
*۳۵ درصد پساب تولید شده، صنایع مرکز کشور را از سد زاینده رود بی‌نیاز میکند
با توجه به آمار ارائه شده، میزان پساب تصفیه شده بدون استفاده در استان اصفهان معادل ۱۳۸.۶ میلیون متر مکعب است. علاوه بر این میزان آب مورد استفاده صنعت در حوضه آبریز زاینده رود بر مبنای آخرین آمار در سال آبی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ معادل ۴۹ میلیون متر مکعب بوده است.
بر این اساس در شرایطی که صنایع مستقر در حوضه آبریز زاینده رود تنها از ۳۵ درصد پساب تصفیه شده فاضلاب‌های استان اصفهان استفاده کنند، میزان نیاز آبی آن‌ها به منابع سد زاینده رود به صفر خواهد رسید.
به عبارت دیگر استفاده از ۳۵ درصد پساب تصفیه شده فاضلاب‌های استان اصفهان در حال حاضر می‌توانند آب مورد نیاز این صنایع در حال حاضر را به تنهایی تامین کرده و دیگر نیازی به طرح‌های با هزینه نجومی نظیر انتقال آب از دریا وجود نداشته باشد.
سایر پساب تصفیه شده در تصفیه‌خانه‌های استان اصفهان معادل ۸۹.۶ میلیون متر مکعب در سال که برابر با ۱۲ درصد کل خروجی سد زاینده رود و ۱.۵ برابر کلیه مصارف آب در پایین سد چم آسمان است، می‌تواند پس از بررسی کیفیت در کشاورزی مورد استفاده قرار گرفته و زمینه خروج از بحران را مهیا کند. این درحالی است که افزایش تعداد تصفیه‌خانه‌های فاضلاب می‌تواند منابع را بیش از پیش افزایش دهد و رقم تصفیه فاضلاب را به رقم آب مصرف شده در این منطقه نزدیک کند.
*بیع متقابل، مدل نوین قراردادی به منظور توسعه استفاده از پساب
مسئله استفاده از پساب در شرایطی می‌تواند به عنوان یک راهکار زمینه کاهش ابعاد بحران آب مرکز کشور را ایجاد کند که مدل‌های به روز قراردادی به منظور تسریع این مسئله در کشور تجربه اجرایی دارد. از جمله روش‌های توسعه مشارکت بخش غیردولتی، استفاده از روش بیع متقابل به عنوان یکی از عملی‌ترین و در دسترس‌ترین گزینه‌های تأمین آب و استفاده از رویکرد بازچرخانی پساب حاصل از تصفیه فاضلاب است.
در همین راستا، با تعریف مدل سرمایه‌گذاری با عنوان “بیع متقابل” در صنعت آب و فاضلاب از سال ۱۳۹۰ تاکنون، بخش صنعت اقدام به سرمایه‌گذاری کامل در تأسیسات جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب نموده و در ازای آن پساب حاصله را در اختیار خواهد داشت.
در این مدل قراردادی سرمایه‌گذار بخش خصوصی که برای ایجاد توسعه طرح‌های صنعتی و یا کشت و صنعت خود به منابع آبی نیازمند است، با انجام سرمایه‌گذاری در تأسیسات فاضلاب منطقه جمعیتی مشخص شده از پساب فاضلاب تصفیه‌شده تأسیسات به‌عنوان یک منبع آبی در اختیار را استفاده میکند.
در این نوع قراردادها کلیه مراحل ساخت، بهره‌برداری و نگهداری از تأسیسات شامل شبکه جمع‌آوری اصلی و فرعی، خطوط انتقال و تصفیه‌خانه، توسط بخش خصوصی به مرحله اجرا در خواهد آمد. به ازای این سرمایه‌گذاری انجام‌گرفته برای یک دوره زمانی مشخص و نه نامحدود، پساب خروجی از تأسیسات در اختیار بخش خصوصی قرار خواهد‌گرفت. پس از انتهای دوره زمانی بهره‌برداری نیز، شرکت سرمایه‌گذار با اولویت فعالیت می‌تواند قرارداد خرید پساب خود را با شرایط روز تمدید کند.
* استفاده از پساب ۳ درصد پروژه انتقال آب از دریا هزینه دارد
با توجه به نکات مطرح شده، مهیا بودن شرایط قراردادی این موقعیت را به کشور می‌دهد تا با توسعه استفاده از پساب و بازچرخانی آب بخش قابل توجهی از مشکلات شکل گرفته آب را مرتفع سازد. با توجه به برآورد حداقلی ۲.۲ میلیارد دلاری که با نرخ دلار ۲۵ هزار تومان معادل ۵۵ هزار میلیارد تومان برای پروژه انتقال آب به منظور بی‌نیازی بخش صنعتی در مرکز کشور مورد نیاز است، استفاده از پساب تنها به مبلغ ۱.۹ هزار میلیارد تومان می‌تواند معادل طرح انتقال آب از دریا تامین منابع بخش صنعتی را به دوش بگیرد.
به عبارت دیگر تامین منابع از محل بازچرخانی آب با هزینه معادل ۳ درصد یک پروژه انتقال آب از دریا می‌تواند، صنایع مستقر در حوضه آبریز زاینده رود را نسبت به استفاده از آب این رودخانه بی‌نیاز سازد.
انتهای پیام/ب