سکویی برای جهش مالی دانش‌بنیان‌ها و استارتاپها/شرکتهای فناور چگونه به بورس راه می‌یابند؟
گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس؛ چندسالی است که زیست بوم نوآوری و فناوری در کشور تحولی عظیم به راه انداخته است، به طوری که در بحران‌های مختلف، از کرونا تا تامین کالا‌های تحریمی موردنیاز صنایع شاهد نقش آفرینی شرکتهای دانش‌بنیان و سایر بازیگران این زیست بوم و موفقیت آنها در این عرصه بود‌ه‌ایم. با گذشت سال‌ها این زیست بوم بزرگ و بزرگ‌تر شد تا اینکه حالا حدود ۶۷۰۰ شرکت دانش بنیان را دل خود جای داده است که درآمد چندهزار میلیارد تومانی را در اقتصاد ایران رقم می‌زنند. امروز نقش شرکتهای دانش‌بنیان و استارتاپها در اقتصاد کشور به قدری پررنگ شده است که بدون شک رونق کسب و کار این شرکتها به آینده اقتصاد کشور گره خورده است.
اما بسیاری از این شرکت ها، نوپا و صنایع خرد هستند که می خواهند فعالیت کم ریسکی را در بازار تجربه کنند.در این میان تامین سرمایه برای فعالیت این کسب و کارها، خرید تجهیزات و سرمایه گذاری اهمیت زیادی دارد و عاملی تاثیرگذار برای موفقیت استارتاپها و شرکتهای دانش بنیان محسوب می شود. از این رو فعالیت این شرکتها بدون سرمایه کافی چندان نتیجه‌بخش نخواهد بود و نمی‌توانند دستاوردهای خوبی را در کشور با خود به همراه داشته باشد.
تامین سرمایه دانش‌بنیان‌ها از طریق بازار سرمایه
دانش بنیان‌ها مبلغ قابل توجهی از سرمایه مورد نیاز خود را از طریق وام تامین میکنند، در حالی که تامین سرمایه از این روش برای آنها به صرفه نیست، به همین دلیل باید اقدامی صورت بگیرد تا سرمایه این شرکتها از طریق بازار سرمایه تامین شود.
تاکنون روش‌های مختلفی برای تامین سرمایه این شرکتها از جمله دریافت وام مطرح شده است. سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهوری معتقد است، این شرکتها مبلغ قابل توجهی از سرمایه مورد نیاز خود را از طریق بانک و دریافت وام تامین میکنند، در حالی که شرکتهای دانش‌بنیان با استفاده از وام به دلیل بالا بودن نرخ سود تسهیلات بانکی به هیچ عنوان در مسیر رشد قرار نخواهند گرفت و در چنین فضایی تامین سرمایه از این روش برای آنها به صرفه نیست، به همین دلیل باید اقدامی صورت بگیرد تا سرمایه این شرکتها از طریق بازار سرمایه تامین شود.
این شرکتها برای تامین سرمایه مورد نیاز خود و اخذ تسهیلات از سوی بانکها در کنار نرخ بالای سودهای بانکی با مشکلاتی مانند ضمانت و تامین وثیقه نیز دست و پنجه نرم میکنند. اما با ورود سهام این شرکتها به بورس و تامین نقدینگی از طریق این بازار شرکتهای دانش‌بنیان میتوانند راه میان‌بری را برای تامین مالی با سرعت بیشتر و دردسرهای کمتر تجربه کنند.
پذیرش ۵۰ شرکت دانش‌بنیان در تابلوی بورس/ رشدحضور فعالان زیست‌بوم نوآوری‌و‌فناوری در بازارسرمایه
تاکنون ۵۰ شرکت در تابلوهای بورس و فرابورس پذیرش شده‌اند که از میان ۴۳ شرکت دانش بنیان در تابلوهای مختلف بورس و فرابورس( ۲۵ شرکت در بورس و ۱۸ شرکت در فرابورس) فعال هستند و ۷ شرکت دیگر نیز مراحل پذیرش یا درج را گذرانده‌اند و در صورت بهبود شرایط بازار سرمایه؛ عرضه خواهند شد. درآمد و فروش این ۵۰ شرکت دانش‌بنیان فعال یا پذیرش شده در بازار سرمایه در سال منتهی به سال ۹۹ بیش از ۴۲۰ هزار میلیارد ریال بوده است.
درآمد و فروش این ۵۰ شرکت دانش‌بنیان فعال یا پذیرش شده در بازار سرمایه در سال منتهی به سال ۹۹ بیش از ۴۲۰ هزار میلیارد ریال بوده است.
شرکتهای پذیر شده در بازار بورس در حوزههای مختلف فناورانه فعالیت میکنند؛ اما در این میان سهم مجموعه‌های فعال حوزه رایانه با ۲۸ درصد، بیشتر از دیگر عرصه‌های فناورانه است. گروه دارویی با ۲۱ درصد و گروه محصولات شیمیایی با ۱۴ درصد در رتبه‌های دیگر قرار دارند.
رشد قابل توجه حضور فعالان زیست‌بوم نوآوری و فناوری در بازار سرمایه طی سال‌های اخیر، زمینه را برای رونق این کسب‌وکارها فراهم کرده، به طوری که با تسهیل و حمایت از پذیرش شرکتهای دانش‌بنیان در بازار سرمایه و رشد شرکتهای دانش‌بنیان در سال‌های اخیر، پذیرش شرکتهای دانش‌بنیان جهش چشمگیری داشته است.
از این رو برای آشنایی دقیق‌تر با نحوه ورود شرکتهای دانش بنیان به بورس و مزایای تامین سرمایه و نقدینگی شرکتهای فناور از طریق بازار سرمایه، با «سیاوش صمیمی» مدیر امور مجامع و صندوق‌‌های سرمایه‌گذاری صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری گفت‌و‌گو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
فارس: شرکتهای دانش‌بنیان چگونه میتوانند وارد بورس شوند؟
شرط بورس برای پذیرش دانش‌بنیان‌ها؛ رسیدن به بلوغ مالی
بورس شرکت‌هایی را مورد پذیرش قرار میدهند که به بلوغ مالی رسیده باشند یا در مراحل بالای رشد خود قرار داشته باشند.
صمیمی: شرکتهای دانش‌بنیان هم همانند سایر شرکتها میتوانند وارد بورس شوند و اصولاً لازم است به آن میزان از رشد و توسعه دست پیدا کنند که بتوانند شاخص‌های مدنظر سازمان بورس و اوراق بهادار یا شرکت فرابورس ایران برای ورود به بازار سرمایه را پشت سر بگذارند و نزد آنها پذیرفته شوند. یعنی دانش‌بنیان بودن قاعدتاً باعث نمی‌شود که راه این شرکت ها برای پذیرش نزد سازمان بورس تسهیل شود. چراکه برای سازمان بورس کاهش ریسک و نا اطمینانی سرمایه‌گذاران که همان خریداران سهام هستند در اولویت قرار دارد. از این رو علی‌القاعده شرکت‌هایی را مورد پذیرش قرار میدهند که به بلوغ مالی رسیده باشند یا در مراحل بالای رشد خود قرار داشته باشند. لذا شرکتهای دانش‌بنیان نابالغ که بطور کلی بیشتر شامل شرکتهای نوپا و تازه تاسیس هستند کمتر میتوانند از مزایای بازار سرمایه بهره‌مند شوند.
فارس:تاکنون چند شرکت دانش‌بنیان توانسته اند به بورس راه پیدا کنند و این شرکت‌هابیشتر در چه زمینه هایی فعالیت میکنند؟
صمیمی:در حال حاضر ۵۰ شرکت دانش‌بنیان در یکی از تابلوهای بورس و فرابورس پذیرش شده‌اند که از این میان ۴۳ شرکت(سهامشان عرضه عمومی شده و قابلیت معامله سهام برای آنها مهیاست و آن ۷ شرکت دیگر نیز به زودی به این امکان دست پیدا میکنند. توضیح بیشتر اینکه از زمان ارائه موافق اصولی و پذیرش تا زمان عرضه اولیه سهام شرکتها، یکسری اقدامات باید انجام شود که مقداری زمان میبرد.زمینه فعالیت این شرکتها بیشتر در سه حوزه دارو، فناوری اطلاعات‌وارتباطات و مواد پیشرفته است. این شرکتهای پذیرفته شده همگی شرکت‌هایی هستند که به لحاظ مالی به مرحله بلوغ رسیده‌اند و ریسکهای مسیر رشد را پشت سر گذاشته‌اند.
در حال حاضر ۵۰ دانش‌بنیان در یکی از بازار‌های بورس پذیرش شده‌اند که از این میان ۴۳ شرکت سهامشان عرضه عمومی شده و قابلیت معامله سهام برای آنها مهیاست.زمینه فعالیت این شرکتها نیز بیشتر در سه حوزه دارو، فناوری اطلاعات‌وارتباطات و مواد پیشرفته است.
بازاری جدید پیشروی شرکتها و استارتاپ‌های بزرگ
اما با توجه به اینکه هم اکنون بیش از ۶۵۰۰ شرکت به عنوان شرکت دانش‌بنیان در کشور به ثبت رسیده است، این نسبت، نسبت بسیار پایینی است. به این منظور شرکت فرابورس ایران در حال راه‌اندازی بازار جدیدی است که امکان پذیرش و عرضه اولیه این شرکتها و همچنین شرکتهای استارتاپی با سایز بزرگ تسهیل شود؛ تا آنجایی که بنده مطلع هستم قوانین خاصی برای این بازار در نظر گرفته شده که مطابق با آن اجازه معامله به معامله‌گران عادی داده نمی‌شود و صرفاً اشخاصی قابلیت معامله در این بازار را خواهند داشت که به ریسکهای این بازار واقف بوده و از توانمندی مطلوبی در مواجهه با شکست‌‌ها برخوردار باشند. البته اگر شرکت دانش‌بنیان به بلوغ مالی مدنظر سازمان بورس نیز رسیده باشد که در همین بازار‌های معمول بورس و فرابورس پذیرش و عرضه خواهد شد.
فارس:به شرکتهای استارتاپی در کنار شرکتهای دانش‌بنیان اشاره داشتید، تفاوت یا تشابه این دو چیست؟
ریسک بالای سرمایه‌گذاری در استارتاپها مانعی بزرگ برای ورود بورس
صمیمی: اصولاً شرکتهای دانش‌بنیان به کلیۀ شرکت‌هایی که در حوزههای مختلف تعریف شده توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شامل ۹ حوزه، فعالیت میکنند و دارای تاییدیه از آن معاونت هستند اطلاق می‌شود. این شرکتها میتوانند هم شامل شرکتهای بزرگ صنعتی و تولیدی و هم شرکتهای نوپا و تازه تاسیس باشند. اما استارتاپها اکثراً شرکت‌هایی خدماتی هستند که عموماً (و نه لزوماً) بر بستر اینترنت فعالند و مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات هستند، معمولاً فاقد دارایی‌‌های ثابت چشمگیر هستند و حتی اکثر آنها چون در مراحل ابتدای چرخه رشد خود قرار دارند، دارای زیان انباشته یا حتی زیان عملیاتی هستند. اما چون دارای پتانسیل رشد بالایی بوده و در حال گرفتن سهم بالایی از بازار یا همان فتح بازار هستند، بسیار ارزشمندند. ارزشمند بودن آنها هم از درآمد‌ها و سودهای بالایی که احتمالاً در آینده نصیبشان می‌شود نشات می‌گیرد. حال این استارتاپها میتوانند دارای گواهی دانش‌بنیان باشند یا نباشند. بطور مثال شرکتهای تاکسی اینترنتی را تصور کنید؛ از یک طرف دارائی‌های نامشهود باکیفیت نظیر برند و مشتری بالا و نرم‌افزاری قابل دارند و قریب به یک میلیون خودرو نزد آنها فعالیت میکنند، اما از طرف دیگر حتی یک عدد خودرو هم در میان دارائی‌‌ها و اموال آنها وجود ندارد، لذا هرچند پتانسیل ایجاد سود و رشد بالایی دارند، اما اگر به هر دلیلی با ورشکستگی مواجه شوند، اصطلاحاً بر روی زمین اموالی برای نقد کردن و تقسیم میان سهامداران وجود ندارد و اینجاست که ریسک و نااطمینانی سرمایه‌گذاری در آنها بالا میرود. حتی ممکن است در حال حاضر زیان‌ده باشند چون هزینه بالایی را صرف تبلیغات یا سایر روش‌های کسب سهم از بازار میکنند. این وضعیت شرکتهای استارتاپی است که موجب می‌شود نتوانند مجوز عرضه سهامشان را در بازار سرمایه بدست بیاورند و پذیرششان رد شود.
فارس:ورود این شرکت‌‌هابه بازار سرمایه چه مزایای مهمی دارد و چگونه می‌تواند به ارتقای زیست بوم علم و فناوری کشور کمک کند؟
مزایای ورود دانش‌بنیان‌ها به بورس
صمیمی:ورود این شرکت‌‌هابه بازار سرمایه حداقل دو مزیت پررنگ به دنبال دارد:
اول؛ اینکه برای شرکت امکان تامین مالی بیش از پیش مهیا می‌شود؛ این شرکتها میتوانند نسبت به افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم با انتشار سهام جدید یا آورده نقدی سهامداران اقدام کنند، یا اینکه از منابع بیرونی مثل استقراض از بانکها و انتشار اوراق صکوک (تامین مالی از طریق انتشار اوراق بهادار اسلامی) استفاده نمایند که در مورد استفاده از منابع بیرونی چون نماد شرکت اکنون در تابلوهای بورس درج شده است از اعتبار بالاتری برخوردارند و در بحث دریافت وثیقه تسهیلات، تعامل مناسبتری با آنها صورت خواهد گرفت.
رشد شرکتهای نوآور و فناور از طریق سرمایه‌گذاری خطرپذیر
دوم؛ اینکه سرمایه‌گذارانی که در سهام این شرکتها پیش از این سرمایه‌گذاری کرده بودند اکنون سهام در اختیارشان نقدپذیر بوده و میتوانند با فروش سهام منابع نقد در اختیار داشته باشند و مجدداً آن منابع را در شرکتهای در حال رشد خارج از بورس سرمایه‌گذاری کنند. تاثیر این موضوع در خصوص سرمایه‌گذاری در شرکتهای دانش‌بنیان، نوآور و فناور و استارتاپی بسیار چشمگیر خواهد بود. چرا که اصولاً سرمایه‌گذاری در این دست شرکتها با توجه به ریسکهای موجود در مسیر رشد و بلوغ، توسط سرمایه‌گذاران خاصی موسوم به سرمایه‌گذاران خطرپذیر انجام می‌شود و هدف این سرمایه‌گذاران از سرمایه‌گذاری، شرکت‌داری و استفاده از سودهای حاصل از کسب و کار شرکتهای سرمایه پذیر نیست و هدف آنها رشد دادن به ارزش سهام و فروش آن و سرمایه‌گذاری مجدد است. لذا تا وقتی که شرکتهای دانش‌بنیان یا استارتاپی که پیش از این از سرمایه این قبیل سرمایه‌گذاران بهره‌مند شده‌اند، نتوانند عرضه اولیه سهامشان را انجام دهند، منابع سرمایه‌گذاران آزاد نمی‌شود و امکان سرمایه‌گذاری مجدد را نخواهند داشت؛ طبیعتاً این موضوع به همه سرمایه‌گذاران حوزه استارتاپی در تمامی مراحل رشد اعم از فرشتگان سرمایه‌گذاری (سرمایه‌گذاری که سرمایه یک یا چند شرکت نوپا را فراهم می‌کند)، شتابدهنده‌ها، شرکتها یا صندوق‌‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر و صندوق‌‌های جسورانه بورسی آسیب وارد می‌کند و هریک توانایی نقدی‌سازی سرمایه‌گذاریشان را از دست میدهند. زمانی که این اتفاق می‌افتد باعث می‌شود منابع کافی هم برای تزریق به شرکتهای دانش‌بنیان، نوآور و فناور دیگر وجود نداشته باشد چراکه سرمایه سرمایه‌گذاران در شرکتهای سرمایه‌پذیر قبلی اصطلاحاً قفل شده است.
فارس:آیا برای ورود شرکتهای دانش‌بنیان به بورس و فرابورس برنامه حمایتی در نظر گرفته شده است؟
تامین هزینه دانش‌بنیان‌ها برای ورود به بورس و فرابورس
صندوق نوآوری و شکوفایی بخش قابل توجهی از هزینه‌‌های شرکتهای دانش‌بنیان جهت پذیرش نزد سازمان بورس و ورود به یکی از تابلوهای بازار سرمایه را پوشش می‌دهد.
صمیمی: بله، در صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری بعنوان نماینده دولت در بخش تامین‌مالی شرکتهای دانش‌بنیان، برنامه‌‌های حمایتی تعریف شده است و بخش قابل توجهی از هزینه‌‌های شرکتهای دانش‌بنیان جهت پذیرش نزد سازمان بورس و ورود به یکی از تابلوهای بازار سرمایه را پوشش می‌دهد. این پوشش در قالب‌‌های مختلف از تقبل بخشی از هزینه‌‌های حسابرسی این شرکتها توسط حسابرسان معتمد سازمان بورس، تا هزینه‌‌های درج نماد، مشاور عرضه، هزینه کمیته‌‌های بررسی و پذیرش توسط شرکت فرابورس ایران و سازمان بورس و اوراق بهادار، هزینه‌‌های تبدیل از سهامی خاص به سهامی عام، هزینه‌‌های کارشناس رسمی دادگستری و نظایر آن را شامل می‌شود.
تسهیل ورود دانش‌بنیان‌ها به بورس در «طرح جهش تولید دانش‌بنیان»
در «طرح جهش تولید دانش‌بنیان»منابع قابل توجه‌ای به زیست بوم دانش‌بنیان و شرکتهای سرمایه‌گذار در این حوزه تزریق می‌شود که به توانمندی بیشتر این شرکت‌هاکمک خواهد کرد و تسهیلگر پذیرش آنها در بازار بورس نیز خواهد بود.
همچنین همانطور که قبلاً عرض کردم شرکت فرابورس ایران نیز برنامه‌‌های ویژه‌ای جهت تسهیل پذیرش این شرکتها تعریف کرده و در حال پیشبرد آن است. ضمناً با تصویب «طرح جهش تولید دانش‌بنیان» توسط مجلس شورای اسلامی، خصوصاً بند ت ماده ۱۱، منابع قابل توجه‌ای به زیست بوم دانش‌بنیان و علی‌الخصوص شرکتهای سرمایه‌گذار در این حوزه تزریق می‌شود که قطعاً به توانمندی بیشتر شرکتهای دانش کمک خواهد کرد و در نتیجه تسهیلگر پذیرش آنها در بازار بورس نیز خواهد بود.
فارس: اگر یک شرکت دانش‌بنیان قصد ورود به بازار سرمایه را داشته باشد از چه طریقی می‌تواند از حمایت‌‌های گفته شده بهره‌مند شود؟
صمیمی: این شرکت‌‌هامی‌توانند درخواست خود را کتباً خطاب به معاونت سرمایه‌گذاری صندوق نوآوری و شکوفایی به آدرس investment@inif.ir ارسال نمایند، پس از ارسال این درخواست با ایشان تماس گرفته خواهد شد و فرآیند‌ها آغاز می‌شود.
کمک به ورود شرکتهای فعال در حوزه نانو به بورس
به تازگی ستاد توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از تسهیل ورود شرکتهای نانو به بورس خبر داد تا با اینکار هم به بزرگ تر شدن این شرکتها کمک کند و هم در رونق اقتصادی و توسعه فناورانه کشور ایفای نقش کند.
این ستاد برای ورود این شرکت ها به بازار بورس اقدام به شناسایی و انتخاب مجموعه‌های مشاوره و پذیرش شرکت در بورس و شرکتهای مشاوره سرمایه‌گذاری فاینتک در این حوزه کرده است.همچنین در این راستا اقداماتی چون تعریف مؤلفه‌های اولیه پذیرش شرکتها در بورس و انتخاب شرکتهای دارای صلاحیت برگزیده برای ورود به بورس نیز انجام شده است. این کار با برگزاری جلسات مشترک با ۱۰ شرکت منتخب، شتاب گرفته است.
افزایش شفافیت، کارایی و همچنین بهبود عملکرد جاری شرکتها از جمله مزایای ورود این شرکتها به بازار بورس است. بورس اوراق بهادار نیز به‌عنوان بازوی اصلی بازار سرمایه علاوه بر تجهیز، جذب و هدایت منابع مالی و هدایت به سمت فعالیت‌های مولد و اشتغال‌زا، نقش تأمین مالی بنگاه‌ها و مؤسسات اقتصادی را نیز بر عهده دارد.
انتهای پیام/