آیا معرفی شهرهای ایران باعث رونق گردشگری می‌شود؟
در سال‌های اخیر رویدادهایی با هدف معرفی شهرهای گردشگرپذیر کشور برگزار شده است؛ اما نبود زیرساخت‌های مناسب مانع توسعه گردشگری در این شهرها می‌شود.
مدتی است که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با برگزاری رویدادهایی به معرفی شهرهای کشور پرداخته است و سعی در آشنا کردن گردشگران با جاذبه‌های شهرهای گردشگرپذیر کشور دارد. رویداد بین‌المللی ساری۲۰۲۲، معرفی شهر ارومیه به‌عنوان شهر گردشگری بین‌المللی و نمونه‌های مشابه همگی گویای تلاش‌های صورت‌گرفته برای معرفی پتانسیل‌های گردشگری شهرهای کشور است.
باوجود اقدامات صورت گرفته برای معرفی شهرهای گردشگری ایران، نبود سرمایه‌گذاری مناسب و زیرساخت‌ها، بی‌توجهی به ظرفیت‌های شهرها و مجموعه عوامل دیگر، باعث شده است که اقدامات صورت گرفته دستاورد قابل‌توجهی نداشته باشد.
جای خالی اقدام عملی و سرمایه‌گذاری
برای معرفی شهرهای گردشگری بی‌شک توجه به ظرفیت‌های آن‌ها در حوزه گردشگری و سرمایه‌گذاری بر اساس آن امری ضروری است؛ با این وجود، در این مدت شاهد آن بوده‌ایم که رویدادهایی برای معرفی شهرها برگزار می‌شود؛ در حالی که عملا زیرساخت‌های لازم برای جذب گردشگر در آن شهرها وجود ندارد.
دکتر عبدالرضا مهاجری‌نژاد که خود سابقه فعالیت به‌عنوان مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهار استان کشور را در کارنامه دارد، در خصوص مشکلات موجود در زمینه معرفی شهرهای گردشگری به خبرنگار کجارو گفت:
وقتی می‌گوییم شهرهای گردشگری، این شهرها باید در حوزه‌های مختلف گردشگری قابلیت داشته باشند. شاید چیزی حدود ۹۰ درصد گردشگرانی که وارد کشور ما می‌شوند، گردشگران فرهنگی باشند؛ لذا قاعدتا تمرکز باید بر این حوزه باشد؛ به‌عنوان مثال، در ارومیه که به‌عنوان یک شهر گردشگری انتخاب شد، چه اقدامی صورت گرفته است؟ مسائل زیست محیطی و دریاچه ارومیه که وضعیتش به‌شکل امروز است و مشخص نیست با انتخاب این شهر به‌عنوان شهر گردشگری چه مشکلی حل شده است.
در خصوص شهر ساری که مربوط به ۲۰۲۲ بود چه اقدامی صورت گرفته است؟ چه تعداد بنای تاریخی در ساری مرمت شده که مردم بتوانند به آن اماکن تاریخی رفته و آن‌ها را ببینند؟ در استان مازندران دریا و جنگل و عارضه‌های زمین‌شناسی و طبیعت بسیار زیبا همواره وجود داشته است؛ اما واقعیت آن است که در حوزه گردشگری فرهنگی در استان مازندران اقدام موثری صورت نگرفته است.
این مدرس دانشگاه ضمن اشاره به مشکلات موجود در زمینه مرمت آثار تاریخی به‌عنوان یکی از جاذبه‌های اصلی شهرها، به خبرنگار کجارو گفت:
بافت‌های تاریخی بابل و ساری همچنان مرمت نشده‌اند و جریان زندگی در بافت‌ها نیز زنده نشده است؛ بنابراین شرایط برای بازدید گردشگران از این جاذبه‌های فرهنگی در ساری و در استان مازندران مهیا نیست. در حال حاضر، مصداق روشن و عملی از اقدامات صورت گرفته در شهرهای گردشگری وجود ندارد، اگر وجود دارد اعلام کنند که چند بافت تاریخی و بنا در این مدت مرمت شده و کاربری بازدید برای آن‌ها ایجاد شده است.
در نتیجه می‌توان گفت که به‌جز جاذبه‌های طبیعی که در استان مازندران و گلستان وجود دارد ، اقدام اثرگذاری در عرصه گردشگری فرهنگی صورت نگرفته است. در واقع در خصوص شهرهای گردشگری، اساسا سرمایه‌گذاری لازم صورت نگرفته است و در نتیجه خروجی مشخص نیز وجود ندارد.
مرمت غیر اصولی برج لاجیم (برجی واقع در سوادکوه) و برج رسکت (برج تاریخی شهر ساری) از مسائل شایان توجه است و در این وضعیت مشخص نیست برای رویداد ساری ۲۰۲۲ چه چیزی را نمایش داده‌اند.
لزوم توجه به ظرفیت‌های شهرها
در معرفی شهرهای گردشگری توجه به ظرفیت‌های آن‌ها اهمیت اساسی دارد. به‌عنوان مثال، استان‌های خوزستان و اصفهان ظرفیت مناسبی در حوزه گردشگری میراث فرهنگی داشته و حاشیه‌های دریای مازندران امکان تبدیل شدن به قطب طبیعت‌گردی را دارند.
با این وجود، آنچه در این سال‌ها مورد توجه قرار گرفته اصولا برگزاری جلسات و رویدادها بوده و اقدامات عملی و سرمایه‌گذاری برای توسعه زیرساخت‌های لازم در حوزه‌های تخصصی گردشگری در شهرها صورت نگرفته است.
مهاجری‌نژاد در پاسخ به این پرسش که اصولا چه اقداماتی برای معرفی صحیح شهرهای گردشگری باید در دستور کار قرار گیرد گفت:
به هر روی معرفی کردن شهرهای گردشگرپذیر و جاذبه‌های آن‌ها اهمیت بسزایی در جذب گردشگر دارد. بر همین مبنا، لازم است اقداماتی صحیح و اصولی برای شناساندن جاذبه‌های گردشگری مقاصد گردشگری ایران در دستور کار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار داشته باشد.
این مدرس دانشگاه ضمن اشاره به مفهوم شهر هوشمند و مقایسه آن با مفهوم شهرهای گردشگری به خبرنگار کجارو گفت:
تعریف شهرهای هوشمند در مناطق مختلف تفاوت‌هایی دارد؛ اما اینترنت به‌عنوان پایه ثابت تمام آن‌ها است. در برخی از شهرهای هوشمند به بحث روابط متقابل انسان‌ها توجه می‌شود و برخی از شهرهای هوشمند با محوریت شهرهای پاک و سازگار با محیط زیست توسعه می‌یابند؛ بنابراین تعریفی که از شهرهای هوشمند می‌شود، می‌تواند تفاوت‌هایی داشته باشد.
در بحث شهرهای گردشگری نیز این موضوع وجود دارد و این‌شهرها می‌توانند مبتنی بر حوزه‌های مختلف گردشگری باشند. در کشوری مثل ترکیه بیشتر شهرهای گردشگری مبتنی بر مفاهیم تاریخ یا تفریح است؛ اما شهرهایی نیز در این کشور وجود دارد که روی گردشگری ورزشی سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
به این ترتیب مثلا شهر آنتالیا به‌دلیل آب و هوای و اقلیم مناسب، چندین زمین فوتبال در آن ساخته شده و تبدیل به کمپ تیم‌های ورزشی سراسر جهان شده است. در واقع با توجه به اینکه آب و هوای فصلی این شهر مناسب کمپ‌های ورزشی است، ذائقه تیم‌ها را بررسی کرده و بر همان مبنا زیرساخت‌های گردشگری ورزشی را در آن محل توسعه داده‌اند.
غفلت از گردشگری کویر و گردشگری دریایی
گردشگری کویر و گردشگری دریایی دو حوزه مهم گردشگری هستند که در معرفی شهرهای گردشگری ایران چندان به آن‌ها توجه نشده است.
مهاجری‌نژاد مدرس دانشگاه ضمن اشاره به تفاوت جاذبه‌های کشورها و شهرهای مختلف و اهمیت توجه به آن در تعیین شهرهای گردشگری گفت:
در بعضی از کشورها شهرهایی وجود دارد که جاذبه‌های طبیعی قابل‌توجهی دارند و تمرکز را روی آن می‌گذارند. فلات مرکزی کشور ما بهترین نقطه برای تمرکز بر گردشگری کویر است؛ در این حوزه اما زیرساخت‌های لازم ایجاد نشده و به غیر از چند بوم‌گردی که وجود دارد امکانات و زیرساخت‌های پذیرش گردشگر ایجاد نشده است. به نظرم در حوزه گردشگری کویر می‌توان در شهرهای فلات مرکزی ایران سرمایه‌گذاری کرد.
این کارشناس در خصوص ظرفیت‌های بحث توسعه گردشگری دریایی در مناطق جنوبی کشور نیز ابراز داشت:
در جنوب کشور ظرفیت‌های توسعه گردشگری دریایی در شهرهای کناره دریای عمان و خلیج‌فارس وجود دارد. برای توسعه گردشگری در این مناطق باید هتل‌ها و زیرساخت‌های لازم در شهرهای ساحلی جنوبی ایجاد شود. در حال حاضر، شاید در جزیره کیش در این خصوص کمبودی وجود نداشته باشد؛ اما در سایر سواحل جنوبی این زیرساخت‌ها وجود ندارد. به‌جز تمام این موارد توجه به سیاست درهای باز اقتصادی نیز اهمیت دارد؛ البته این مسئله به سیاست‌های کلی کشور مربوط است.
مهاجری‌نژاد در خاتمه خاطرنشان ساخت:
در بحث شهرهای گردشگری مولفه‌های مختلفی اثرگذار است و این‌طور نیست که صرفا با ساخت هتل تمام مشکلات حل شود. به هر روی باید به قابلیت و ظریفت‌های شهرها توجه کرده و بر مبنای آن سرمایه‌گذاری کنیم؛ برای مثال، در لالجین (یکی از شهرهای استان همدان) می‌توان با سرمایه‌گذاری یک شهر مبتنی بر گردشگری صنایع دستی تعریف کرد.
با توجه به ظرفیت‌های متفاوت شهرهای ایران در حوزه‌های مختلف گردشگری، امکان بالقوه معرفی این شهرها و جذب گردشگر وجود دارد.
بی‌شک برگزاری رویدادهای کشوری و بین‌المللی برای معرفی شهرهای گردشگری می‌تواند امری مثبت باشد؛ اما نباید صرف برگزاری نشست و رویداد به‌عنوان عملکرد در نظر گرفته شود. اهمیت سرمایه‌گذاری و ایجاد زیرساخت‌های گردشگری یکی از مهم‌ترین عواملی است که باید به موازات برگزاری رویداد برای معرفی شهرهای گردشگری دنبال شود. طبیعی است که اتخاذ رویکرد صرف تبلیغاتی و بی‌توجهی به سرمایه‌گذاری و ایجاد زیرساخت در شهرهای گردشگری، نتیجه و دستاورد عملی و موثر در پی نخواهد داشت.
نظر شما در خصوص کم و کیف معرفی شهرهای گردشگری ایران چیست؟ آیا برگزاری صرف رویداد و نشست را برای معرفی جاذبه‌های گردشگری کافی می‌دانید یا فکر می‌کنید باید در خصوص ایجاد زیرساخت‌ها نیز اقدامات عملی صورت گیرد؟