تصمیم صحیح دولت در وضع عوارض صادرات محصولات جالیزی/ مخالفت با این تصمیم تهدید ۲ طرح امنیت غذایی است
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، دولت اخیرا برای صادرات محصولات جالیزی و آب‌بر عوارض تعیین کرده و صادرات آن را محدود کرده است، این اقدام پیش نیاز تحقق دو طرح مهم ملی«الگوی کشت» و «برنامه خودکفایی در محصولات اساسی» است، اما در این میان افرادی بیشتر از جنس بازرگانان و تاجران که گویا منافع آنها به خطر افتاده است، با این طرح مخالفت می‌کنند.
صادرات محصولات جالیزی و آب‌بر که موجب خروج آب از کشور تحت عنوان فروش آب مجازی شده است و تولیدشان مصرف آب بیشتر که هر قطره اش برای کشور خشکی مانند ایران با یک سوم میانگین جهانی بارش، حکم را طلا دارد، سال‌ها مورد نقد کارشناسان بود و می‌گفتند باید صادرات این محصولات متوقف شود وبه جای آن محصولات اساسی که نقش مهمی در سبد امنیت غذایی کشور دارد، کشت شود.
به دنبال این ایده و نظر و نیز رویکرد دولت، مهر امسال برای صادرات محصولات جالیزی عوارض تعیین شد، صادرات هر کیلوگرم گوجه فرنگی و پیاز به ترتیب مشمول عوارض ۴ هزار تومانی و ۲ هزار تومان شد.
وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ کرد که از اول مهر تا ۱۵ دی سال جاری مبلغ عوارض ۴۰ هزار ریال برای صادرات هر کیلوگرم انواع گوجه‌فرنگی و از اول آبان ماه تا آخر بهمن ماه سال جاری نیز، مبلغ ۲۰ هزار ریال عوارض به ازای صادرات هر کیلوگرم پیاز تعیین می‌شود.
وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد که این اقدام در راستای تنظیم بازار داخلی محصول گوجه‌فرنگی و پیاز و به منظور پیشگیری از نوسان قیمت و کنترل مقدار صادرات انجام شده است.
* چرا اعمال عوارض بر صادرات محصولات جالیزی ضرورت است؟
تعیین عوارض و محدود کردن صادرات محصولات آب‌بر در واقع مکمل اجرای دو طرح بزرگ دولت یعنی برنامه خودکفایی در محصولات اساسی و طرح اجرای الگوی کشت است.
طرح الگوی کشت این هفته قرار است در کل کشور با حضور رئیس جمهور اجرایی شود، شاکله طرح این است که کشاورز را با انواع مشوق‌ها به سمت کشت محصولات اساسی و دارای مزیت در منطقه سوق دهند، این کار با دو اقدام تشویق برای کشت کالاهای اساسی و نیز تنبیه برای کشت محصولات آب‌بر انجام می شود و محدود کردن صادرات در حقیقت به اجرای الگوی کشت هم کمک می‌کند.
محدود کردن صادرات محصولات جالیزی در واقع علامت به تولید است که تولید خود را به سمت محصول دیگر ببرد.
آمار گمرک نشان می دهد که کشور در سال‌های گذشته بدون بررسی، به کشت محصولات آب‌برِ خود افزوده است، مثلا سال ۱۴۰۰ میزان صادرات هندوانه ۹۰۲ هزار تن بود که در ۱۳ سال گذشته بی سابقه بوده است این در حالی است که بدترین خشکسالی را در این سال تجربه می کردیم و حال سوال این است که با ادامه این رویکرد چگونه می توان الگوی کشت را پیاده کرد، طرحی که پس از ۵۰ سال قرار است اجرایی شود و نقش آن بر امنیت غذایی کشور پوشیده نیست.
* محدود‌کردن صادرات محصولات جالیزی پیش‌نیاز اجرای طرح خودکفایی در کشاورزی
تعیین عوارض بر صادرات محصولات جالیزی پیش‌نیاز طرح خودکفایی دولت در محصولات اساسی هم هست که از امسال کلید می‌خورد.
کشت بی‌محابای محصولات جالیزی نظیر هندوانه، خربزه، گوجه فرنگی، پیاز و خیار در تضاد با خودکفایی در محصولات اساسی است، ۱۸ میلیون هکتار زمین کشاورزی قابل کشت در کشور وجود دارد و هر چه بر سطح کشت محصولات آب‌بر اضافه شود از سطح زمین‌های اساسی باید کاسته شود بنابراین محدود کردن کشت و صادرات محصولات جالیزی به رشد سطح کشت محصولات اساسی نظیر گندم، ذرت، دانه روغنی و غیره کمک خواهد کرد.
* صادرات گسترده محصولات آب بر مانع خودکفایی گندم
دولت طرح خودکفایی را در محصولاتی مانند گندم، دانه روغنی و غیره کلید زده است به طوری که قرار است سال آینده در گندم به خودکفایی پایدار و تا سه سال آینده در دانه های روغنی به خودکفایی ۵۰ درصدی برسیم.
مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی از تدوین و اجرای طرح پایداری خودکفایی تولید گندم در قالب الگوی کشت خبر داده است؛ به گفته سهراب سهرابی با اجرای این طرح در چارچوب الگوی کشت، گندم مورد نیاز کشور برای نان، صنف و صنعت بالغ بر ۱۳.۵ تا ۱۴ میلیون تن تامین می شود
وی می‌گوید: بر اساس برنامه طراحی شده پیش‌بینی می‌کنیم سطح اراضی گندم آبی به حدود دو میلیون هکتار و اراضی دیم به بیش از ۴ میلیون هکتار برسد.
* صادرات گسترده جالیز مانع خودکفایی دانه روغنی
در حال حاضر ضریب خوداتکایی دانه‌های روغنی در کشور ۱۶ درصد است که در برنامه‌ای ۴ ساله افزایش ۵۰ درصدی تولید هدف‌گذاری شده است.
بیشترین واردات کالاهای اساسی مربوط به دانه‌های روغنی و همچنین خوراک دام است، یکی از برنامه های مهم خوداتکایی در محصولات غذایی، افزایش تولید دانه‌های روغنی است که چند سال است به اجرا درآمده پیش بینی شده بود که امسال حدود ۵۰۰ هزار تن تولید دانه های روغنی داشته باشیم اما با توجه به خشکسالی برآورد از تولید امسال حدود ۳۵۰ هزار تن است.
بنابراین اعمال محدودیت برای صادرات محصولات آب‌بر پیش نیاز اجرای دو طرح مهم ملی در کشور به نام‌های «طرح الگوی کشت» و «خودکفایی در کالاهای اساسی» است.
*مخالفان چه می گویند
مخالفان «محدود شدن صادرات محصولات آب‌بر» معتقد هستند محدودیت صادرات محصولات جالیزی آدرس غلط دادن برای خودکفایی کالاهای اساسی و تصمیمی غیرکارشناسی است، محدود کردن صادرات محصولات جالیزی می‌تواند آسیب‌های زیادی برای اقتصاد کشور و روستائیان داشته باشد و این امر می‌تواند شوک منفی بر ایران وارد کند؛ از بین رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی، عدم ورود ارز به کشور، تهدید معیشت و اشتغال کشاورزان از مواردی است که از سوی منتقدان این موضوع مطرح می‌شود.
از استدلال‌هایی که برای اعمال محدودیت بر صادرات محصولات جالیزی وجود دارد، آب‌بر بودن و اولویت محصولات اساسی است؛ اما نکته قابل توجه این است که محصولات جالیزی نسبت به سایر محصولات به آب کمتری نیاز دارند؛ به عنوان مثال برای تولید یک کیلوگرم هندوانه، ۲۰۰ لیتر آب نیاز است. درحالی که مطابق برآوردها، هر کیلوگرم سیب به بیش از۴۵۰ لیتر، هر کیلو گرم گندم، به بیش از ۱۳۰۰ لیتر و هر کیلوگرم پسته، به بیش از ۷هزار و پانصد لیتر آب نیاز دارد.
استدلال دیگری که از جمله اهداف دولت است، اختصاص زمین‌های جالیزی به تولید محصولات اساسی است، که طبق گفته کارشناسان این حوزه این هدف مهم با تولید محصولات جالیزی تعارضی ندارد.
براساس آمارنامه ۹۸-۹۹ وزارت جهاد کشاورزی، ۸۱۳ هزار هکتار از زمین‌های زراعی کشور زیر کشت جالیزی و سبزی‌جات است که ۶.۶ درصد از کل زمین‌های زراعی کشور است. در این ۸۱۳ هزار هکتار ۴.۲۵ میلیون تن محصول جالیزی تولید و مصرف داخلی می‌شود و فقط ۲.۳ میلیون تن صرف تولید و صادرات ۷ قلم اصلی محصولات جالیزی می‌شود.
اظهارات مخالفان در حالی مطرح می شود که همه می‌دانند امنیت غذایی با گندم و کالاهای اساسی تحقق می‌یابد. علاوه بر آن خوداتکایی در محصولات اساسی آنقدر مهم است که در تعاملات و چانه زنی‌های سیاسی دولت ها هم موثر است، ضمن اینکه میزان مصرف آب اگر بر اساس ماده خشک سنجیده شود اعدادی که به آن اتکا می‌کنند تغییر خواهد یافت.
جنگ روسیه و اوکراین که اتفاق افتاد کسی نیازش به هندوانه و گوجه فرنگی تهدید نشد اما نان انسان و خوراک دام هر دو تهدید شدند و قیمت‌های جهانی بالا کشید؛ بر اساس آمار بلومبرگ این دو محصول در دو سال اخیر تا ۲۰۰ درصد افزایش قیمتداشت، کشورها انبارهایشان را از محصولات اساسی پُر کردند زیرا نبود این کالاها تهدید جدی بر امنیت غذایی بودند نه محصولات جالیزی.
پایان پیام/