انواع شتر در کویرهای ایران
شتر در میان اقوام ایرانی دارای نقش پررنگی است و نژادهای متنوعی از این حیوان در مناطق مختلف ایران وجود دارد.
شاید در سفرهای کویرگردی، شترسواری را تجربه کرده‌اید یا این حیوان را از نزدیک دیده باشید؛ اما جالب است بدانید که در میان اقوام مناطق خشک و کویری ایران، شترها از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند. نژادهای مختلف این پستاندار در تمامی حوزه‌های تولید گوشت و شیر، شخم زدن، بارکشی، سواری و غیره استفاده می‌شود. کوهان، ویژگی بارز شتر است که در پشت آن قرار دارد و این حیوان را در برابر کم‌آبی مقاوم می‌کند. این جانور که تنها ساربان‌های ماهر از پس نگهداری آن بر می‌آیند، هرچند آرام است، هنگامی که احساس خطر کند به‌سختی می‌توان مهارش کرد. رنگ شتر با توجه به نژاد آن ممکن است قرمز، سیاه، زرد و قهوه‌ای پررنگ یا کم‌رنگ باشد. این حیوان یکی از جاذبه‌های کویرهای ایران نیز به شمار می‌آید.
همه آنچه که باید درباره شترهای ایران بدانید:td{border:1px solid #cccccc}br{mso-data-placement:same-cell}انواع شتر در ایرانزیستگاه شترهای ایرانیویژگی های کلی شترانواع شتر در ایران شتر ترکمنی
منبع عکس: desto3.com
شتر ترکمنی از نژاد شترهای یک کوهانه است. این شتر جثه‌ای قوی دارد و جزو نژادهای شیری (مخصوص شیردهی) به شمار می‌رود. حدود ۳,۳۰۰ نفر شتر ترکمنی در مناطق گرگان، ترکمن صحرا، شمال استان خراسان شمالی و گنبد پراکنده هستند؛ اما از آن جایی که تجار آذربایجانی در گذشته با منطقه ترکمن صحرا ارتباط تجاری داشته‌اند و این شترها را از ترکمن‌ها خریداری کرده بودند، تعدادی از این‌گونه در آذربایجان شرقی نیز دیده شده است.
شتر ترکمنی که جثه‌ای قوی دارد، برای سواری هم استفاده می‌شود؛ اما متوسط باری که می‌تواند تحمل کند ۱۴۰ کیلوگرم است و قدرت حمل آن را برای ۳۵ تا ۴۵ کیلومتر در روز دارد. ترکمن‌ها شتر را به اسامی متفاوت «بارگار»، «ارونا»، «لوک»، «مایا»، «کایانوف بلخی» و «نرجا» می‌خوانند. شتر ترکمنی معمولا به رنگ قهوه‌ای روشن یا قهوه‌ای تیره است و به‌دلیل پشم مجعدی که دارد به‌راحتی از سایر نژاد‌ها متمایز می‌شود.
شتر بندری
منبع عکس: سایت خبرگزاری صدا و سیما
شتر بندری جزو دسته شتران بارکش و سواری است. این شترها بیشتر در استان‌های هرمزگان، کرمان و بوشهر پراکنده‌اند. شتر بندری نسبت به سایر شترها وزن کمتری دارد و در حرکت سریع‌تر است. این شتر یک‌کوهانه، کم‌پشم و لاغر و در قسمت عقب بدنش کوتاه، عضلانی و شیب‌دار است و پوست نازک، موهای کوتاه و فشرده، بدنی کشیده، پاهایی بلند و استخوان‌هایی در عین ظریف بودن قوی دارد. سر کوچک، پیشانی برجسته، گردن باریک و کوتاه و ران‌های عضلانی از سایر مشخصات فیزیکی شتر بندری هستند. این شتر با نام‌های «رواحیه»، «پرنده» و «جماز» نیز شناخته می‌شود.
شتر بلوچی
منبع عکس: سایت خبرگزاری صدا و سیما
شتر بلوچی جزو نژادهایی است که بیشتر از گوشت و شیر آن استفاده می‌شود؛ البته برای سواری و بارکشی هم تا حدودی از آن استفاده می‌کنند. عمده جمعیت این شتر در استان سیستان و بلوچستان، اطراف شهر‌های زاهدان، خاش، چابهار و ایرانشهر پراکنده است.
بسیاری از کالا‌های قاچاق بین مرزنشینان دو کشور پاکستان و ایران از طریق شتر بلوچی رد و بدل می‌شود. در واقع، تجار به‌دلیل پایین‌تر بودن قیمت شتر در مناطق مرزی با خرید این حیوان، آن را برای کشتار به استان‌های خراسان جنوبی، اصفهان، یزد، تهران، قم و سمنان می‌برند. شتر بلوچی کم‌پشم و قهوه‌ای رنگ است و در دسته شتران تندرو قرار دارد.
شتر کلکوئی
منبع عکس: irandeserts.com
شتر کلکوئی بیشتر در استان فارس دیده می‌شود. حدود ۲۰۰ سال پیش این شتر به‌همراه ایل کلکوئی به اطراف قم برده شد و هنوز تعدادی از آن در اطراف تهران و قم وجود دارد. پیش‌تر از شتر کلکوئی در ارتش برای بارکشی و سواره نظام استفاده می‌کردند و وظیفه نگهداری از آن به عهده ایل کلکوئی بود. با از بین رفتن هنگ شتر سواران ارتش و تمایل افراد ایل کلکوئی به شهرنشینی، تعداد شترهای این ایل به مرور کاهش یافت و اکنون تعدادی از شتران کلکوئی در مناطق استان قم و فارس به‌شکل گله‌ای پراکنده‌اند. اکنون جمعیت شتر کلکوئی به‌طور ناخالص (ترکیب شده با نژاد سایر شترها) حدود ۱,۵۰۰ نفر است.
شتر عربی
منبع عکس: sciencenews.org
شتر عربی دارای بدنی گوشتی و عضلانی به رنگ قهوه‌ای است. قد نرهای بالغ ۱٫۸ تا ۲٫۴ متر است؛ در حالی که ماده‌ها ۱٫۷ تا ۱٫۹ متر قد دارند. وزن نرها معمولا بین ۴۰۰ تا ۶۹۰ کیلوگرم و وزن ماده‌ها بین ۳۰۰ تا ۴۵۰ کیلوگرم است.
تعداد اندکی از شتر عربی در مناطق جنوبی ایران زندگی می‌کنند
از ویژگیهای متمایز شتر عربی می‌توان به گردن بلند و خمیده، سینه باریک، یک کوهان (در مقایسه با دو کوهان در شتر باختری و شتر وحشی باختری) و موهای بلند روی گلو، شانه‌ها و کوهان اشاره کرد. شترهای عربی عمدتا در طول روز فعال هستند. آن‌ها گله‌هایی ۲۰ نفره را تشکیل می‌دهند که توسط یک نر غالب رهبری می‌شوند. آن‌ها از شاخ و برگ و پوشش گیاهی صحرا تغذیه می‌کنند. جفت‌گیری این شترها سالانه اتفاق می‌افتد و در فصل بارانی به اوج خود می‌رسد. ماده‌ها بعد از ۱۵ ماه حاملگی فرزند خود را به دنیا می‌آورند.
گونه وحشی شتر عربی بیش از ۲,۰۰۰ سال است که در طبیعت مشاهده نشده است. این‌گونه به احتمال زیاد در حدود ۴,۰۰۰ سال پیش در شبه‌جزیره عربستان اهلی شد. شتر عربی اهلی به‌طور کلی در مناطق نیمه خشک تا خشک، عمدتا در آفریقا، هند، پاکستان و شبه‌جزیره عربستان یافت می‌شود و جمعیت قابل‌توجهی از آن در استرالیا وجود دارد. فرآورده‌های این شتر، از جمله گوشت و شیر آن، در چندین قبیله در شمال آفریقا مورد استفاده قرار می‌گیرد. از شتر عربی معمولا برای سوارکاری و به‌عنوان حیوان باربر استفاده می‌شود. جمعیت شترهای عربی در ایران بسیار کم است و تنها در مناطق جنوبی ایران، به‌ویژه در استان بوشهر دیده می‌شود.
شتر مهابادی
شتر مهابادی بیشتر در منطقه مهاباد شهرستان اردستان، از توابع استان اصفهان یافت می‌شود. رنگ این شتر قرمز است و به شتر سرخ شهرت دارد. شتر مهابادی در سایر مناطق ایران هم به‌شکل اندک دیده می‌شود و آن را با نام‌های «مهبادی»، «مغبادی» و «بادی» نیز می‌شناسند.
شتر دشتی
شتر دشتی بیشتر در استان بوشهر و نوار ساحلی خلیج فارس مشاهده می‌شود. این شتران عمدتا به رنگ سرخ و سیاه هستند و گاه در آن‌ها رنگ سفید هم دیده می‌شود. برخی از شترهای دشتی بالاتنه‌ای سرخ دارند و پهلو، سینه و زیر شکم آنان سفید است؛ به این شتر، شتر شلواری می‌گویند. این نژاد از نظر تولید پشم، گوشت و شیر بسیار حائز اهمیت و نسبت به سایر شترهای استان بوشهر از این جهات برتری دارد.
شتر زاهدانی
جمعیت شتر زاهدانی در اطراف شهر زاهدان متمرکز است و تعدادی از آن نیز در یزد وجود دارد. این شتر زردرنگ، جزو نژاد شتران گوشتی به شمار می‌آید.
شتر چینی
منبع عکس: flickr.com
شتر چینی در استان سیستان و بلوچستان وجود دارد و نام آن برگرفته از منشا پرورش این نژاد است. شتر چینی از طریق کشورهای چین و افغانستان به ایران آورده می‌شود. برخی از این شتران روی گردن و صورت خود داغی به زبان چینی دارند. شتر چینی معمولا قهوه‌ای است و از نژاد شترهای گوشتی به شمار می‌آید.
شتر یزدی
شتر یزدی همان طور که از اسمش پیدا است بیشتر در استان یزد دیده می‌شود. رنگ این شتر سیاه و قرمز است و نسبت به سایر شترهای ایرانی پاهای کوتاه‌تری دارد. نژاد شتر یزدی بیشتر به نژاد شترهای گوشتی شبیه است.
زیستگاه شترهای ایرانی
بخش‌هایی از استان‌های گلستان، هرمزگان، کرمان، بوشهر، فارس، سیستان و بلوچستان، اصفهان، یزد، آذربایجان غربی و خراسان شمالی را می‌توان زیستگاه‌های اصلی شتر در ایران دانست. تعدادی از آن‌ها نیز در استان‌های آذربایجان شرقی، خراسان جنوبی، تهران، قم و سمنان زندگی می‌کنند.
ویژگیهای کلی شتر
منبع عکس: flickr.com
شتر جانوری نشخوار کننده و گیاه‌خوار است و از علف و سرشاخه‌های درختان تغذیه می‌کند. این حیوان با توانایی نوشیدن مقدار زیاد آب در مدت زمان کم و ذخیره چربی در کوهان خود، مقاومت بالایی در برابر گرما و کم‌آبی درمناطق خشک دارد؛ شتر با نوشیدن حدود ۱۱۵ لیتر آب در ۱۵ دقیقه، نیاز بدنش به‌مدت تقریبی ۲۰ روز را تامین می‌کند. این جانور بسته به نژادش برای تولید گوشت و شیر، سواری، بارکشی، گرداندن دستگاه عصاری، به حرکت درآوردن چرخ‌های آبکشی و کشیدن خیش کشاورزی پرورش داده می‌شود. میانگین عمر شتر ۴۰ تا ۵۰ سال است.
شتر حافظه‌ای قوی دارد، خاطرات آزار و اذیت در ذهن او می‌ماند و در زمانی مناسب انتقام می‌گیرد. اصطلاح «کینه شتری» نیز از همین رفتار نشات می‌گیرد. شتر در زمان احساس خطر رفتار پرمخاطره‌ای دارد و هیج چیز نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد؛ اما در شرایط عادی تحت امر، بسیار مطیع است. نگهداری از شتر توسط ساربان‌های باتجربه و دارای مهارت در این زمینه انجام می‌شود و افراد عادی قادر به تیمار، پیاده کردن بار، بار زدن و راندن شتر نیستند.
شما نیز دیدگاه‌ها و اطلاعات خود را درباره انواع شتر با کجارو به اشتراک بگذارید.
پرسش‌های متداولچند نوع شتر در ایران زیست می‌کنند؟۱۰ نوعشتر چه مدت بدون آب دوام می‌آورد؟۲۰ تا ۳۰ روزبیشترین جمعیت شتر در ایران به کدام نژاد اختصاص دارد؟شتر ترکمنیکدام نژاد شتر ایرانی دو کوهانه است؟در حال حاضر به غیر از شتر چینی، تمامی شترهای ایرانی یک‌کوهانه هستند.
منبع عکس کاور: marches-lointaines.com