چرا محصولات صنایع دستی بدون بستهبندی مناسب به فروش می‌رسند؟
در مورد اهمیت بستهبندی در حوزه صنایع دستی جلسات زیادی با حضور نمایندگان دولت و بخش خصوصی برگزار شده که البته تاکنون منجر به‌شکل‌گیری خروجی عملی نشده است.
مسئله بستهبندی صنایع دستی در سال‌های اخیر، همواره مورد تاکید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار داشته و بخش خصوصی نیز بر اهمیت آن تاکید کرده است؛ اما جلسات متعدد برگزارشده در این خصوص منجر به‌شکل‌گیری نتیجه عملی و ارائه بستهبندی شکیل برای صنایع دستی ایران نشده است.
وقتی به مسئله بستهبندی صنایع دستی نگاهی عمیق‌تر می‌کنیم، می‌بینیم که ضعف‌های موجود در این حوزه در استان‌های محروم ابعاد وسیع‌تری نیز دارد. در واقع با وجود کیفیت بالا و جنبه‌های شاخص صنایع دستی تولیدی در استان‌های مختلف ایران، به سبب ضعف بستهبندی این محصولات بازار داخلی و خارجی مناسبی پیدا نکرده‌اند.
جلسات متعدد با خروجی صفر
در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی جلسات متعددی در خصوص اهمیت بستهبندی برگزار شده است؛ اما این جلسات صرفا به ارائه توصیه‌هایی سطحی محدود مانده‌اند.
عالیه خورشید‌زاده، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های صنایع دستی هنرمندان خراسان‌جنوبی ضمن تاکید بر این نکته که صحبت‌های بی‌نتیجه زیادی در جلسات در خصوص بستهبندی صنایع دستی مطرح شده است، به خبرنگار کجارو گفت:
در خصوص وضعیت بستهبندی صنایع دستی در جلسات مربوطه صحبت‌های زیادی مطرح شده است و جلسات زیادی در این خصوص برگزار کرده‌اند؛ اما تا زمانی که زیرساخت‌های این موضوع ایجاد و فراهم نشود، برگزاری این جلسات هیچ نتیجه‌ای درپی نخواهد داشت.
وی با ارائه پیشنهادی برای ارائه یک بستهبندی اصیل و شکیل افزود:
بستهبندی با حصیر یکی از انواع بستهبندی اصیل است که به نظرم می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. در حال حاضر، در شهرستان نهبندان استان خراسان جنوبی حصیرهای زیبایی بافته می‌شود. به نظرم وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌تواند شهرستان قائن را که در زمینه بافت فالیچه فعال است با شهرستان نهبندان در همین استان مرتبط کند. به این ترتیب این امکان وجود دارد که بستهبندی را نهبندان انجام داده و فالیچه را قائن ببافد. متاسفانه در حال حاضر، هر کسی راه خودش را می‌رود و خیلی به مسئله بستهبندی اهمیت نمی‌دهند.
بی‌برنامگی در شکل فروش و ارائه
دامنه مشکلات و چالش‌های بستهبندی صنایع دستی امروز ابعاد وسیعی پیدا کرده و مسئله فروش این هنر-صنعت را تحت الشعاع قرار داده است.
خورشید‌زاده، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های صنایع دستی هنرمندان خراسان‌جنوبی ضمن اشاره به مشکلات در بحث فروش صنایع دستی به خبرنگار کجارو گفت:
متاسفانه در بحث فروش برخوردها به‌شکل فله‌ای است. برای نمونه پارچه‌بافی سنتی که بهترین رشته بومی استان خراسان جنوبی است و در بهترین کارگاه‌ها و اتحادیه‌های صنایع دستی تولید می‌شود در پلاستیک به مشتری ارائه می‌شود. این در حالی است که در یزد که همین پارچه‌بافی را به‌صورت ماشینی انجام می‌دهند به‌دلیل بستهبندی زیبا، موفق به جذب مشتریان بسیاری می‌شوند؛ بنابراین، مسئله بستهبندی می‌تواند در بحث فروش بسیار اثرگذار باشد؛ ولی در حال حاضر در این خصوص عمدتا به‌صورت جزیره‌ای عمل می‌شود و تعامل لازم وجود ندارد.
وی افزود:
به نظرم وزارت میراث فرهنگی باید به موضوع بستهبندی ورود کرده و زیرساخت‌های اولیه در این خصوص را در استان‌های کشور فراهم کند و سپس از هنرمند و تولیدکننده بخواهد که وام گرفته و کار بستهبندی را انجام دهد. باید یک بخشی از کار مثل طراحی را وزارت میراث فرهنگی هماهنگی‌هایش را تقبل کند و پس از طراحی، اقدام به اختصاص وام کند تا در این مرحله تولیدکننده معطوف به بحث تولید و بستهبندی شود.
این فعال حوزه صنایع دستی افزود:
تصور من این است که اگر کار به این صورت شروع شود بسیار بهتر است چراکه در جلسات مختلف به کرات از اهمیت بستهبندی صحبت شده و همه نیز بر اهمیت آن اذعان دارند؛ اما نباید مسئله بستهبندی در حد حرف‌های مطرح شده در جلسات باقی بماند. در حال حاضر، بحث در خصوص اهمیت بستهبندی به جلسات محدود شده است و شاهد بی‌تاثیری صحبت‌های مطرح شده در عمل هستیم.
لزوم ورود وزارتخانه به بحث بستهبندی
مسئله بستهبندی دارای ابعاد چندگانه‌ای است و نیاز به مرتبط شدن طراحان و فعالان حوزه چاپ و بستهبندی از یک سو و تولیدکنندگان محلی صنایع دستی از سوی دیگر دارد.
خورشید‌زاده در خصوص نقش و اهمیت پیگیری وزارت میراث فرهنگی برای تحقق بستهبندی شکیل و ثبت برند به خبرنگار کجارو گفت:
من ۱۴ سال است که در حوزه صنایع دستی به‌عنوان مدیر عامل اتجادیه استان فعالیت داشته‌ام و تلاش‌های زیادی برای بحث ثبت برند برای تعاونی‌هایمان داشته‌ام. در همین زمینه توانستیم کمک‌های بلاعوض بسیار خوبی از اداره تعاون به دست آوریم که به این موضوع تخصیص داده شده است.
وی افزود:
بنابراین در زمینه ثبت برند اداره تعاون دارد همکاری می‌کند؛ اما متاسفانه در بحث بستهبندی به هیچ نتیجه‌ای نرسیده‌ایم و آنچه مطرح شده فقط در حد صحبت و حرف است. باید بگویم باوجود تولیدات بسیار خوب صنایع دستی در ایران و خصوصا در استان خراسان جنوبی محصولات بدون بستهبندی یا با بستهبندی بسیار ضعیف در نمایشگاه‌ها ارائه می‌شوند.
وی ضمن تاکید بر نقش وزارتخانه در تحقق بستهبندی استاندارد برای تولیدات صنایع دستی به خبرنگار کجارو گفت:
به نظرم بحث بستهبندی را باید خود وزارت میراث فرهنگی پیگیری کند و معاونت صنایع دستی در این خصوص قدمی بردارد. همین که یک زیرساخت اولیه برای تولیدکنندگان صنایع دستی فراهم کنند و تیم های طراحی و تولید بستهبندی را شناسایی کرده و جلساتی برگزار کنند تا تولید کننده صنایع دستی و طراح را به هم متصل کنند اقدام مثبتی است؛ اما در حال حاضر جلسات صرفا به این محدود شده که وزارتخانه به تولیدکننده صنایع دستی می‌گوید شما اگر بستهبندی داشته باشید، کارتان شکیل‌تر می‌شود. این شکل برگزاری جلسات به نظرم بی‌فایده است.
مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های صنایع دستی هنرمندان خراسان‌جنوبی در پایان خاطرنشان ساخت:
چند نوع بستهبندی باید توسط تیم‌های طراحی در هر استان، طراحی و ارائه شود. مطمئن هستم که فعالان صنایع دستی خصوصا در استان خراسان جنوبی از این موضوع استقبال می‌کنند. در حال حاضر، زیرساخت خوبی وجود ندارد؛ ازاین‌رو فعالان و تولیدکنندگان صنایع دستی در استان‌ها نمی‌دانند برای دریافت خدمات بستهبندی شکیل و به‌صرفه به کجا مراجعه کنند.
بسیاری از چاپخانه‌هایی که امروز در زمینه ارائه طرح و بستهبندی فعالند جعبه‌هایی شبیه به جعبه پیراهن مردانه برای صنایع دستی طراحی می‌کنند که شکیل و زیبا نیست و در تیراژ بالا ارزش هزینه کردن هم ندارد؛ بنابراین به نظرم اگر خود میراث فرهنگی در قالب یک اتاق فکر، جلسه‌ای تشکیل دهد و در خصوص برگزاری جلسات ماهانه با حضور صنعتگران اقدام کند؛ اطمینان دارم استقبال خوبی از سوی تولید کنندگان صنایع دستی وجود خواهد داشت.
نگاهی به چالش‌های امروز تولیدکنندگان صنایع دستی در حوزه بستهبندی محصولات نشان می‌دهد که در حال حاضر زیرساخت‌های لازم در این خصوص در کشور فراهم نیست. با اطمینان می‌توان گفت در صورت فراهم شدن زیربنای لازم برای ارائه بستهبندی شکیل و ارزان این موضوع مورد استقبال قرار گرفته و در نهایت باعث بهبود بازار داخلی و خارجی صنایع دستی ایران می‌شود.
نظر شما در خصوص وضعیت بستهبندی صنایع دستی در کشور چیست؟ برای بهبود بستهبندی و فروش صنایع دستی استان‌های کشور به نظرتان چه اقداماتی باید در دستور کار قرار گیرد؟