همه‌چیز درباره جعبه سیاه هواپیما؛ اسراری که باید بدانید
جعبه سیاه هواپیما ابزاری است که با استقامت بسیار زیاد و تکنولوژی پیشرفته، اطلاعات پرواز و داده‌های صوتی را پس از بروز سانحه هوایی حفظ می‌کند.
سوانح هوایی به‌جرئت دل‌خراش‌ترین حوادث صنعت مسافربری هستند. گاهی سانحه به‌حدی شدید است که متأسفانه کل هواپیما از بین می‌رود و بازمانده‌ای نیست که از چندوچون آن برای دیگران بگوید یا گاهی توجیه خوبی برای سانحه وجود ندارد. اینجا است که بازرسان سراغ جعبه سیاه هواپیما می‌روند تا علت حادثه را بفهمند. جعبه سیاه، این جعبه سخت نارنجی‌رنگ، تمام اطلاعاتی که باید را در خود نگه می‌دارد. شاید از خود بپرسید چرا به این جعبه نارنجی‌رنگ، جعبه سیاه می گویند. این مقاله را بخوانید تا به پاسخ این پرسش و سؤالات دیگری که درباره این جعبه اسرارآمیز دارید، برسید.
جعبه سیاه هواپیما چیست؟ 
بعد از اتفاقات ناگواری برای وسایل نقلیه هوایی رخ می‌دهد، مقامات کشور و مردم انتظار توضیح شفاف دارند. علت حادثه باید دقیق و مستند ارائه شود و این کاری است که جعبه سیاه هواپیما (بلک باکس) برای ما انجام می‌دهد. این ابزار در تمام وسایل نقلیه هوایی تعبیه می‌شود تا جزئیات فعالیت هواپیما را در طول پرواز های داخلی و خارجی ثبت کند. این اطلاعات با الگوریتم خاصی ذخیره می‌شوند تا همیشه آخرین داده‌ها روی جعبه ثبت شده باشد. معمولا هر هواپیما دو جعبه سیاه دارد که یکی در جلو و دیگری در پشت هواپیما قرار می‌گیرد و وجود این دو تا حد زیادی به بازسازی حادثه کمک می‌کند.
بلک باکس هواپیما از فلز تیتانیوم ساخته شده و در یک جعبه تیتانیومی محصور می‌شود. به این ترتیب حتی در صورت سقوط، در برابر ضربات کاملا مقاوم خواهد بود.
بلک باکس چه زمانی معرفی شد؟
جعبه سیاه یا ضبط‌کننده پرواز، اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم در هواپیماهای تجاری به کار برده شد. سقوط چند هواپیمای مسافربری، هم‌زمان با آغاز عصر جت بوئینگ در دهه ۵۰ میلادی، دانشمند استرالیایی بنام دیوید وارن را به فکر فرو برد. با توجه به افزایش روزافزون سوانح هوایی در آن دوران، نیاز به دستگاهی که اطلاعات هواپیما را ثبت کند و دلیل حوادث را روشن کند، بیش از پیش احساس می‌شد. ازاین‌رو، جعبه سیاه اختراع شد.
طبق گفته موزه ملی استرالیا، وارن تا پایان دهه ۵۰ یک نمونه اولیه ساخت که داده‌های پرواز و مکالمات کابین خلبان را ضبط می‌کرد. در ابتدا این جعبه به‌خاطر بدنه قرمزرنگش «Red Egg» یا «تخم‌مرغ قرمز» معرفی شد؛ اما بعد‌ها به‌خاطر رنگ دیواره داخلی جعبه که سیاه بود، «جعبه سیاه» نام گرفت.
درباره جعبه سیاه هواپیما بیشتر بدانید.btncamp2{-webkit-border-radius:28;-moz-border-radius:28;border-radius:28px;color:#ffffff;font-size:20px;background:#1e88e5;padding:10px 20px 10px 20px;text-decoration:none;max-width:250px}.btncamp2:hover{background:#51aeff;text-decoration:none}.btncamp a{color:#FFF}جعبه سیاه چطور کار می‌کند؟
گفتیم که بدنه جعبه سیاه از جنس فلز سخت و محکم تیتانیوم است. این جعبه می‌تواند یک ماه تمام بدون برق کار کند، دمای ۱۱,۰۰۰ درجه سانتی‌گراد را تحمل کند و در صورت جدایی از بدنه هواپیما، تا یک ماه سیگنال انتشار موج و صدای بوق داشته باشد. حتی در صورت سقوط جعبه در اعماق دریا، امواجی از عمق چهار کیلومتری ساطع می‌کند. تیم محققان می‌توانند این صدا را از فاصله دو تا سه کیلومتری شناسایی کنند.
جعبه سیاه تصویر واضحی از سوانح هواپیما ثبت نمی‌کند؛ اما با جزئیات مفیدی که در اختیار تیم تحقیق سانحه می‌گذارد، به شناسایی علت حادثه کمک می‌کند.
اجزای داخلی جعبه سیاه کدام‌اند؟
هر جعبه سیاه هواپیما دو بخش مجزا دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
۱. ضبط‌کننده اطلاعات پرواز (Flight Data Recorder)
برای آشنایی با جعبه سیاه هواپیما ابتدا باید با دیتا رکوردر پرواز آشنا شوید. این بخش جعبه سیاه که صورتی یا قرمزرنگ است، اطلاعاتی درمورد زمان، جهت هواپیما، ارتفاع از سطح زمین، وضعیت جریان سوخت، سرعت هوا، شتاب عمودی، دمای کابین و غیره را ثبت می‌کند. تقریبا ۸۸ مقدار مختلف از این فاکتورها تا ۲۵ ساعت قبل از سانحه ثبت می‌شوند که در دمای ۱۱,۰۰۰ درجه سانتی‌گراد به‌مدت یک ساعت و در دمای ۲۶۰ درجه سانتی‌گراد تا ۱۰ ساعت روی جعبه حفظ می‌شوند.
۲. ضبط‌کننده صدای کابین خلبان (Cockpit Voice Recorder)
در هواپیماهای تجاری چندین میکروفون در کابین خلبان تعبیه می‌شود که به مکالمات خدمه پرواز گوش می‌دهند و صداهای محیطی مثل جداشدن کلیدها یا ضربات را در کابین خلبان ردیابی می‌کنند. این بخش از جعبه سیاه کلیه صداهای هواپیما از جمله صدای موتور، آلارم اضطراری و صداهای کابین را طی دو ساعت گذشته ضبط می‌کند. البته این بخش در همه بلک باکس‌ها وجود ندارد. برخی از آن‌ها فقط داده‌های مربوط به هواپیما را ثبت می‌کنند و برخی دیگر هر دو کار را انجام می‌دهند.
بدنه جعبه سیاه هواپیما چه ویژگی‌هایی دارد؟ 
جعبه‌های سیاه قبل از نصب روی هواپیما، تحت آزمایش‌های ایمنی متعدد قرار می‌گیرند و فقط جعبه‌هایی که این تست‌های ایمنی را پشت‌سر می‌گذارند، در هواپیما تعبیه می‌شوند. روی بدنه این جعبه‌ها عبارت «ضبط‌کننده پرواز؛ باز نکنید» به زبان انگلیسی «FLIGHT RECORDER DO NOT OPEN» و فرانسوی «ENREGISTREUR DE VOL NE PAS OUVRIR» حک شده و بدنه جعبه برخلاف اسمش نارنجی‌رنگ است. حتی سطح بدنه قابلیت بازتاب نور دارد تا مکان‌یابی دستگاه لابه‌لای ویرانه‌های هواپیما راحت‌تر باشد.
جعبه سیاه کجای هواپیما تعبیه می‌شود؟
با وجود اینکه کلیه صداهای داخلی هواپیما و کابین روی جعبه سیاه ضبط می‌شوند، محل قرارگیری این ابزار داخل کابین هواپیما نیست؛ بلک باکس معمولا در انتهای دم هواپیما تعبیه می‌شود تا در صورت سقوط از محافظت بیشتری برخوردار باشد. البته موقعیت قرارگیری آن باعث می‌شود یافتنش بعد از سوانح هولناک کمی سخت شود. برخی مواقع این جعبه‌ها هرگز پیدا نمی‌شوند.
بازیابی اطلاعات بعد از سانحه چگونه انجام می‌شود؟
پس از یافتن جعبه سیاه، محققان دستگاه را به آزمایشگاه می‌برند تا با بارگیری داده‌ها از دو ضبط‌کننده‌ای که معرفی کردیم، وقایع حادثه را بازسازی کنند. این فرایند ممکن است هفته‌ها و ماه‌ها طول بکشد.
اگر FDR (ضبط‌کننده اطلاعات پرواز) آسیب ندیده باشد، با اتصال این بخش به یک سیستم بازخوانی، اطلاعات آن به‌راحتی پخش می‌شود و می‌توان داده‌های ذخیره‌شده را در عرض چند دقیقه استخراج کرد. از سوی دیگر یک تیم کارشناسی متشکل از نماینده شرکت هواپیمایی و سازنده هواپیما، کارشناس ایمنی ترابری و محقق ایمنی هوایی برای تفسیر داده‌های CVR (ضبط‌کننده صدای کابین) وارد عمل می‌شوند. این فرایند پرزحمت نیز ممکن است چندین هفته طول بکشد.
آیا فقط هواپیما جعبه سیاه دارد؟ 
اگر تابه‌حال جعبه سیاه را مختص هواپیما و وسایل نقلیه هوایی می‌دانستید، اکنون بدانید که بلک باکس فقط برای هواپیما نیست. خوشبختانه در دنیای امروز بسیاری از وسایل نقلیه زمینی مجهز به تکنولوژی مشابه بلک باکس تولید و روانه بازار می‌شوند. تقریبا ۹۰ درصد خودروهای خارجی جدید ضبط‌کننده اطلاعات رویداد (EDR) دارند که دقیقا نقش جعبه سیاه خودرو را ایفا می‌کند. هدف از طراحی این بخش در ظاهر حفاظت و نظارت بر سیستم ایمنی خودرو است؛ اما در صورت وقوع سوانح رانندگی می‌توان از داده‌های EDR برای درک بهتر خرابی‌ها و تعیین مقصر سانحه استفاده کرد.
چه آینده‌ای در انتظار تکنولوژی جعبه سیاه است؟
با توجه به اهمیت ضبط آخرین لحظه‌های یک سانحه، می‌توانیم مطمئن باشیم پیشرفت‌های چشمگیری در انتظار جعبه سیاه‌های امروزی باشد. در حال حاضر این ابزارها فقط داده‌های عددی و صدا ضبط می‌کنند. هنوز جای خالی فیلم ویدئویی لحظات آخر احساس می‌شود. البته سال‌ها است هیئت ملی ایمنی ترابری آمریکا (NTSB) تلاش می‌کند این ویژگی را عملی کند اما اکثر خلبان‌ها قاطعانه اجازه ضبط ویدئو نمی‌دهند. به‌‌عقیده آن‌ها ضبط تصاویر ویدئویی از فضای کابین، نقض حریم خصوصی آن‌ها تلقی می‌شود و داده‌های فعلی برای بررسی وضعیت سوانح کافی است.