روایتی از تحریف رسانه‌ای برجامیون از «کاسبان تحریم» تا «تحریم نعمت است»
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، ظهور نفت شیل نه تنها آمریکا را نسبت به نفت خلیج فارس بی‌نیاز کرد و معامله کلان ایران و غرب در حوزه «تامین انرژی و دریافت توسعه» را از بین برد، بلکه تولید بیشتر شیل، آمریکا را در بازار نفت، رقیب ایران نیز کرد تا با اعمال تحریم و حذف نفت این کشور، نفت شیل خودش را در بازار وارد کند.
در نتیجه با توسعه نفت شیل، نه تنها آمریکا هیچ انگیزه‌ای برای رفع تحریم و معامله با ایران را ندارد بلکه برعکس انگیزه این کشور بر تحریم نفت ایران برای بازاریابی نفت شیل خود است. بدین ترتیب تا وقتی ایران نتواند جایگاه و نقش جدیدی در زنجیره اقتصاد جهانی برای خود ایجاد کند، این تحریم‌ها ادامه خواهد داشت.
در گزارش اول از پرونده «ماجرای تحریم» با عنوان «تحریم نفت ایران با هدف بازاریابی برای شیل آمریکا/ چگونه معامله کلان ایران و غرب به هم خورد» به طور مفصل به چرایی تحریم ایران فارغ از نگاه سیاسی دولت‌های ایران و آمریکا پرداخته شده است.
*تحریم نعمت نیست اما برجام هم راهکار مواجهه با تحریم نیست
با توجه به از دست رفتن نقش قبلی ایران در معامله با غرب، رویکرد درست در مواجهه با تحریم‌ها، تعریف یک نقش جدید در اقتصاد جهانی است نه امتیازدهی مکرر به آمریکا برای تنفس مصنوعی به نقش قبلی ایران که دچار مرگ مغزی شده است؛ و اینجاست که راهبرد «بی‌اثر کردن تحریم‌ها» معنا پیدا می‌کند.
اما طرفداران برجام در طول دهه گذشته با عملیات سنگین رسانه‌ای و با برچسب‌زنی‌های پی در پی که منتقدان برجام «کاسب تحریم» هستند و یا می‌گویند «تحریم نعمت است»، مانع از ارائه راهکارهای بی‌اثر کردن تحریم‌ها در افکار عمومی شده‌اند.
درحالی که ایده بی‌اثر کردن تحریم‌ها ذاتا به دنبال حذف تحریم و اثرگذاری آن بر اقتصاد کشور است، حال چگونه می‌توان تحریم را نعمت دانست!
البته گاهی برخی شخصیت‌ها از کلیدواژه‌‌هایی مثل «برکت تحریم» نام برده‌اند که این موضوع نیز به معنای «توفیق اجباری» تحریم‌ها برای حرکت به سمت کاهش وابستگی به غرب و شکوفایی اقتصاد داخلی است که اتفاقا در پازل بی‌اثر کردن تحریم‌ها تعریف می‌شود.
در یک کلام منتقدان برجام، مذاکره و توافق با آمریکا را یک پاسخ غیردقیق به مسئله تحریم می‌دانند که ناشی از یک ریشه‌یابی غلط از چیستی و چرایی تحریم رقم خورده است.
*تخفیف نفتی ایران برای پوشش ریسک دور زدن تحریم
در این گزارش به یک نمونه از برچسب‌های طرفداران برجام با عنوان «کاسبان تحریم» پرداخته می‌شود. ماجرا از این قرار است که با اعمال تحریم‌های آمریکا، هزینه‌هایی بر صادرات نفت ایران اعمال می‌شود که وزارت نفت باید با ارائه تخفیف آن هزینه‌ها را پوشش داده و نفت را بفروشد. طبق گزارشات مختلف موسسات و رسانه‌های خارجی، تخفیف بر قیمت نفت ایران در بازه‌های مختلف از قیمت نفت بین ۵ تا ۱۰ دلار بر بشکه متغیر است.
به زبان ساده، فرض کنید که یک تاجر چینی تمایل دارد نفت ایران را خریداری کند اما به خاطر تحریم‌ها، باید هزینه‌ها و ریسک‌هایی را متقبل شود. اگر ایران این هزینه را پرداخت نکند، طبیعتا تاجر چینی نیز به سمت خریداری سایر نفت‌های بدون ریسک متمایل می‌شود. طبیعی است که نمی‌توان انتظار داشت آن تاجر چینی فی سبیل‌الله برای خرید نفت از ایران اقدام کند.
اتفاقا ارائه تخفیف در شرایط مختلف بازار امری طبیعی و «متداول» است. در حال حاضر در بازار نفت چین و هند به دلیل حضور نفت تخفیفی روسیه، سایر عرضه‌کنندگان نیز در حال رقابت و کاهش قیمت‌های نفت خود هستند و حتی عربستان و عراق نیز تخفیفات چند دلاری ارائه کرده‌اند.
*هجمه سیاسی دولت قبل به منتقدان برجام با کلیدواژه «کاسبان تحریم»
اما با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، یک پروژه رسانه‌ای با طرح کلیدواژه «کاسبان تحریم» آغاز شد، گویی که پیشبرد راهکار بی‌اثر کردن و دور زدن تحریم معادل کاسبی از تحریم‌هاست در حالی که ما باید متناسب با واقعیات بازار در قیمت نفت تعدیل ایجاد کرد.
بیژن زنگنه وزیر سابق نفت در مصاحبه‌ای در تاریخ ۲۱ اسفند سال ۱۳۹۵ با روزنامه اعتماد (تصویر ۱) عنوان کرده است که «کاسبان تاریکی پول نفت ایران را بردند» یا در مصاحبه دیگری با روزنامه ایران در تاریخ ۷ مرداد سال ۱۳۹۶ اشاره کرده است: «عده‌ای می‌خوردند و می‌گفتند تحریم نعمت است. بله، نعمت است، ولی برای چه کسانی؟ برای شما، نه برای مردم. بله، مقاومت کردن یک مسئله مهم است و ما در شرایط سخت مقاومت می‌کنیم. ما برای کشورمان در مقابل دشمن کوتاه نمی‌آییم. هر فشاری که به ما بیاید، تحت آن سعی می‌کنیم مقاوم شویم؛ ولی نگویید تحریم نعمت است. نگویید خوب بود که ادامه پیدا می‌کرد».
تصویر ۱
در واقع وزیر سابق نفت و یارانش، تعدیل قیمت نفت ایران متناسب با واقعیات بازار نفت از جمله تحریم را معادل کاسبی تحریم و تحریم نعمت است روایت کردند، تهمت‌هایی که بعدا به خودشان برگشت.
*تغییر ادبیات زنگنه درباره ارائه تخفیف به مشتریان نفت ایران
به جوابیه وزارت نفت زنگنه در تاریخ ۲۹ مرداد سال ۱۳۹۷ توجه کنید. در این جوابیه، روابط عمومی وزارت نفت در پاسخ به انتقاد یکی از اعضای کمیسیون انرژی مبنی بر ارائه تخفیف بیش از حد به مشتریان نفت ایران اینگونه جواب می‌دهد: استفاده از پکیج‌های ابزاری فروش از جمله ارائه تخفیف به مشتریان، به شرایط فصلی بازار و … برمی‌گردد و امری اساسا «متداول» است. آقای خادمی آیا نمی‌دانند که فروش نفت و فرآورده‌های نفتی نیز همچون دیگر کالاها به پیروی از قانون بازار، نیازمند طراحی و ارائه بسته‌های مورد پسند فروشنده و خریدار است؟ در این باره اگر مختصر اطلاعی از اهالی فن کسب می‌کردند، اینگونه با طرح ادعاهای عجیب مدعی به هم خوردن بازار نمی‌شدند.
نکته جالب اینکه بعد از خروج ترامپ از برجام، به ناگهان ادبیات وزارت نفت زنگنه تغییر می‌کند و حال دیگر نه تنها پوشش ریسک خریداران نفت ایران با ارائه تخفیف به معنای کاسبی از تحریم نیست بلکه به عنوان یک «پکیج ابزاری فروش» از آن یاد می‌شود (تصویر ۲).
تصویر ۲
مرحوم رستم قاسمی وزیر اسبق نفت نیز در گفتگویی در تاریخ ۲۰ اسفند سال ۱۳۹۹ عنوان کرده بود که «دولت روحانی برای فروش نفت دست به دامن افرادی شد که به آنها برچسب کاسب تحریم می‌زد» (تصویر ۳).
تصویر ۳
هر چند در آخر وزارت نفت زنگنه معلوم نکرد که فروش نفت با تخفیف متناسب با شرایط تحریم به معنای کاسبی از تحریم است یا پکیج ابزاری فروش اما به نظر نگارنده پاسخ روابط عمومی این وزارتخانه که تخفیف را امری متداول حتی فارغ از شرایط تحریم عنوان کرد، پاسخی منصفانه و به دور از سیاسی‌بازی بوده است.
با این حال زنگنه و یارانش در یک دو راهی قرار گرفته‌اند: یا پذیرای برچسب کاسب تحریم به خودشان باشند و یا از تهمت رسانه‌ای به منتقدان برجام دست بردارند.
پایان پیام/