آریوبرزن؛ آخرین سردار دلیر هخامنشی
آریوبرزن، سردار ایرانی دوره هخامنشیان، با ایستادگی در برابر هجوم اسکندر در راه وطن جان سپرد و نام او در تاریخ ایران ماندگار شد.
تاریخ ایران پر از سرداران رشیدی است که برای پاسداری از وطن شجاعانه ایستادگی کرده و در راه حفظ خاک خود جان سپرده‌اند. آریوبرزن، از بهترین جنگجویان تاریخ ایران، برای حفظ کشور در برابر مقدونیان و ارتش اسکندر تلاش بسیار کرد. درباره شخصیت او اطلاعات چندانی در منابع وطنی در دست نیست و تنها چندین سطر در منابع یونانی درباره او سخن گفته‌اند. آنچه مورخان ایرانی درباره آریوبرزن نوشته‌اند، بر پایه اطلاعاتی است که از مطالب موجود در منابع یونانی گردآوری کرده‌اند.
آنچه باید درباره آریوبرزن بدانید:آریوبرزن که بود؟زندگی‌نامه آریوبرزننبردهای آریوبرزنآریوبرزن که بود؟
منبع عکس: naghshinehpars.com
آریوبرزن از اشراف‌زادگان و سردارن بزرگ تاریخ ایران در دوره پادشاهی داریوش سوم، آخرین شاه هخامنشی است که در سال ۳۳۱ پیش از میلاد در برابر حملات اسکندر مقدونی در نبرد دربند پارس (دروازه پارس) دلیرانه جنگید و در راه حفظ وطن با خلق حماسه‌ای بزرگ جان خود را فدا کرد.
آریوبرزن سردار و جنگجوی بزرگ دوره هخامنشی در راه پاسداری از وطن جان داد
رشادت‌های آریوبرزن در جنگ با یونانیان سبب شد که منابع یونانی وی را با لئونیداس، سردار قهرمان اسپارتی جنگ ترموپیل در دوره پادشاهی خشایارشا، مقایسه کنند. جنگ دربند پارس نیز شباهت بسیاری به جنگ ترموپیل دارد و نحوه مرگ این دو شخصیت نیز بسیار شبیه به هم است. تفاوت آریوبرزن و لئونیداس در این است که از دلاوری‌های لئونیداس در یونان تقدیر شد و روی قبرش کتیبه‌ای از عملکرد او نصب کردند تا در تاریخ جاودانه بماند؛ اما در ایران برای آریوبرزن چنین نکردند.
عبدالرفیع حقیقت در کتاب خود درباره آریوبرزن نوشته است:
آریوبرزن مدافع دلاور بند پارس، سرداری بود که به‌طور کامل در راه میهن عزیز خود ادای وظیفه و جان‌نثاری کرد و در حقیقت نام او را باید در ردیف شهیدان وطن ثبت و ضبط کرد و یاد و خاطره آنان را برای همیشه تقدیس کرد.
در منابع تاریخی به‌جای‌مانده از دوره هخامنشی، اطلاعاتی از آریوبرزن به‌جای نمانده است؛ اما در کتاب‌های یونانی چون «آناباسیس اسکندر» (The Anabasis of Alexander) نوشته آریان (Arrian) (فیلسوف و مورخ یونانی) در قرن دوم میلادی، «کتابخانه‌های تاریخی» اثر دیودور سیسیلی (Diodorus Siculus) و کتاب «تاریخ اسکندر» نوشته کنت کورث (Quinte Curce)، نویسنده مسیحی روس که درباره شکست هخامنشیان از اسکندر نوشته است، چند سطری درباره جنگ معروف دربند پارس و دلاوری‌های آریوبرزن سردار بزرگ ایرانی نوشته‌اند.
زندگی‌نامه آریوبرزن
منبع عکس: sarpoosh.com
آریوبرزن (Ariobarzanes) سردار بزرگ ایرانی و از جنگجویان بزرگ تاریخ ایران، در زبان پارسی با عنوان آریابرزن به معنی «ایران شکوهمند» هم نوشته می‌شود. به گفته منابع تاریخی آریوبرزن در سال ۳۶۸ پیش از میلاد به دنیا آمد و در سال ۳۳۱ پیش از میلاد در جنگ دربند پارس توسط مقدونیان کشته شد.
درباره نسب آریوبرزن نظرات مختلفی ذکر شده است؛ برخی منابع، پدر او را فارنابازوس دوم و مادرش را آپاما، دختر اردشیر دوم شاه هخامنشی ذکر کرده‌اند؛ اما بعضی دیگر او را پسر آرتاباز و نوه فارنابازوس دانسته‌اند؛ این در حالی است که اکثر منابع آرتاباز یا آرتابازوس را برادر آریوبرزن ذکر کرده‌اند. فارنابازوس از شاهزادگان پارسی هخامنشی بود که ساتراپی (استانداری) فریگیه در شمال غرب آناتولی را به عهده داشت و خود را در سکه‌هایش از نوادگان آرشامه، پدربزرگ داریوش اول، معرفی کرده است.
برخی منابع تاریخی ذکر کرده‌اند که آریوبرزن در خانواده‌ای پرجمعیت بزرگ شد، در حالی که برخی دیگر عقیده دارند او تنها دو برادر داشت. خانواده آریوبرزن نسب به شاهان می‌رساندند، پس فرزندان آن‌ها از آموزش‌هایی که برای شاهزادگان در نظر می‌گرفتند برخوردار بودند. آریوبرزن که مدتی را با خانواده خود در مقدونیه گذرانده بود، از آموزش‌های یونانی نیز بهره داشت. پدر او بعد از مدتی به ایران بازگشت و آریوبرزن بعد از انجام فرمان‌های نظامی موفقیت‌آمیز، به مقام ساتراپی (استاندار) پارس رسید.
به گفته تاریخ‌نگاران، اسکندر مقدونی در ۱۲ اوت سال ۳۳۰ پیش از میلاد با ارتش خود به سوی پرسپولیس (تخت جمشید) پیشروی کرد که بخشی از نیروهای او در منطقه دربند پارس که منطقه‌ای صعب‌العبور بود توسط ایرانیان متوقف شدند. نیروهای نظامی اسکندر بعد از ورود به مناطق کوهستانی ایران به‌علت باران و انبوه درختان سه شبانه‌روز آفتاب را ندیدند. آریوبرزن با ارتش خود شجاعانه در مقابل اسکندر ایستاد و در دفاع از وطن خود جان سپرد.
نبردهای آریوبرزن
اسکندر مقدونی در سال ۳۳۱ پیش از میلاد بعد از پیروزی در نبرد گوگمل (Gaugamela)، سومین جنگ با داریوش سوم هخامنشی و شکست ایران، بر شوش و بابل مسلط شده و برای دست‌یابی به تخت جمشید، پایتخت ایرانیان، روانه آنجا شد. او برای دست‌یابی به پایتخت، ارتش خود را دو بخش کرد؛ یک بخش را به فرماندهی پارمنیون (Parmenion) از راه جلگه بهبهان روانه تخت جمشید کرد و خود با سپاه سبک اسلحه راه کوهستان را پیش گرفت تا نیروهای نظامی ایران که در تنگه دربند پارس مستقر شده بودند را شکست دهد.
جنگ دربند پارس (دروازه پارس)
منبع عکس: sarpoosh.com
اسکندر با سپاهیان خود از طریق راه کوهستان به تنگه دربند پارس رسید که نیروهای نظامی ایران به فرماندهی آریوبرزن در آنجا اردو زده بودند. با وجود آریوبرزن و نگهبانان تنگه پارس، عبور نیروهای نظامی اسکندر از تنگه‌های کوهستانی امکان‌پذیر نبود. اسکندر که تنگه را نمی‌شناخت و نمی‌دانست چگونه وارد آن شود، به حیله جنگی ترموپیل (Thermopylae) متوسل شد و با همراهی چوپانی که تنگه را خوب می‌شناخت و از هخامنشیان بیزار بود، شبانه از بیراهه تنگه را دور زد و خود را از راه‌های کوهستانی به نیروهای نظامی ایرانی رساند.
اسکندر ارتش آریوبرزن، سردار شجاع ایرانی را در نبرد دربند پارس محاصره کرد و او را کشت
مورخان محل دروازه پارس را گذرگاهی تنگ توصیف کرده‌اند که پارس را به شوش می‌رساند. به‌این ترتیب با توجه به جغرافیای تاریخی ایران، موقعیت تنگه را در کهگیلویه و بویراحمد تصویر می‌کنند و آن را با تنگه تکاب که طول آن حدود پنج کیلومتر است و رودخانه مارون از میان آن عبور می‌کند، یکی دانسته‌اند. این تنگه دو ورودی شرقی و غربی دارد که امروزه ورودی شرقی آن با سد مارون مسدود شده و ورودی غربی قابل عبور و مرور است. (مشاهده تنگه تکاب روی نقشه)
آریوبرزن با ۴۰ سوار و ۵,۰۰۰ نیروی پیاده خط محاصره مقدونیان را درهم شکست و تلفات سختی به آن‌ها وارد کرد؛ اما سپاهیانی که از راه جلگه به سوی پارسه رفته بودند، پیش از رسیدن آریوبرزن به پایتخت، تخت جمشید را تصرف کردند. آریوبرزن با تعداد اندک سواران خود به سپاه دشمن زد و آنان را به خاک افکند. با وجود اینکه بسیاری از سربازان خود را از دست داد، حلقه سپاهیان دشمن را شکافت تا پیش از یونانیان خود را به تخت جمشید برساند و پایتخت هخامنشیان را نجات دهد؛ اما موفق نشد به آنجا برسد و پایتخت سقوط کرد.
بعد از سقوط پایتخت، آریوبرزن در حالی که دشمنان را تعقیب می‌کرد حاضر نشد سپاه را تسلیم کند و آن‌قدر در جنگ با دشمن پافشاری کرد تا یارانش یکی یکی از پا افتادند و با افتادن آخرین سرباز پارسی به خاک، جنگ پایان یافت. اسکندر آریوبرزن را در حلقه محاصره مقدونیان گرفتار کرد؛ سپس چوپانی که راه تنگه را به او نشان داده بود را به جرم خیانت به ایرانیان به قتل رساند.
لویز دول (Louis de Wohl) در کتاب آتیلا، مکالمه بین اسکندر و آریو برزن را چنین نقل کرده است:
اسکندر: اگر تسلیم شوی، سر سلامت به در می‌بری۔
آریوبرزن: شاهنشاه ایران مرا به اینجا فرستاده تا از این مکان دفاع کنم و من تا جان در بدن دارم از اینجا دفاع می‌کنم.
اسکندر: شاه تو فرار کرده؛ تو نیز تسلیم شو تا به پاس شجاعتت تو را فرمانروای ایران کنم.
آریو: پس حالا که شاهنشاه رفته من نیز در این مکان می‌مانم و آن‌قدر مبارزه می‌کنم تا بمیرم.
اسکندر با دیدن استقامت آریوبرزن دستور داد او را آن‌قدر با نیزه و تیر بزنند تا هیچ نقطه سالمی در بدن وی نماند. یوتاب، خواهر آریوبرزن که فرماندهی بخشی از سپاه برادر خود را به عهده داشت، همراه برادر خود جنگید تا هر دو کشته شدند. آریوبرزن را آن‌قدر زدند تا جان داد و سپس او را در همان محل به خاک سپردند.
نویسنده کتاب آتیلا شیوه مرگ آریوبرزن را مانند مرگ لئونیداس قهرمان یونانی در جنگ با خشایارشا دانسته و بر این عقیده است که اسکندر که شجاعت آریوبرزن را می‌ستود دستور داد برای او قبری بسازند و روی آن بنویسند: «به یاد لئونیداس»
منبع عکس: sarpoosh.com
۲۱ شهریور ماه را در تقویم ایرانی به‌عنوان سال‌روز دفاع آریوبرزن سردار بزرگ ایران در دوره هخامنشی نام‌گذاری کرده‌اند که شجاعانه با یونانیان جنگید و جان خود را بر سر دفاع از وطن گذاشت. مجسمه‌ای از این سردار بزرگ ایرانی که نامش بر سر زبان‌ها است در شهر یاسوج نصب شد تا یاد او در اذهان جاودانه بماند. این مجسمه در آذر ۱۳۹۷ با مواد آتش‌زا آسیب دید که با تلاش‌های آتش‌نشانی مهار شد. اگر شما هم درباره آریوبرزن نظری دارید آن را با ما و کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.
پرسش‌های متداولآریوبرزن که بود؟سردار بزرگ ایرانی و جنگجوی دوره هخامنشیآریوبرزن در کدام جنگ با اسکندر جنگید؟جنگ دربند پارس (دروازه پاس)نتیجه نبرد دربند پارس چه بود؟کشته‌شدن آریوبرزن و شکست سپاه ایرانعاقبت آریوبرزن چه شد؟در جنگ با مقدونیان کشته شد.
منبع عکس کاور: parsiandej.ir