کجارو بررسی می‌کند: دلایل لغو یا تاخیر در پروازهای داخلی چیست؟
بروز تاخیرهای متعدد در پروازهای داخلی مردم را برآشفته است؛ این در حالی است که خطوط هوایی مستلزم به رعایت حقوق مسافر در صورت تاخیر در پرواز هستند.
تعداد تاخیر در پروازهای داخلی بسیار بالا است و همین امر باعث شکل‌گیری موجی از نارضایتی‌ها شده است. باوجود آنکه بر اساس شیوه‌نامه حقوق مسافر، خطوط هوایی در صورت بروز تاخیر باید خسارت وارده آمده به مسافران را جبران کنند، این امر در بسیاری از موارد رعایت نمی‌شود.
برای بررسی بیشتر علل بروز تاخیر در پروازهای خطوط داخلی به سراغ سیروس نیازمند رفتیم؛ کارشناسی که پیش‌تر در دفاتر مختلف یکی از شرکت‌هایی هواپیمایی شناخته‌شده ایران در داخل و خارج کشور فعالیت داشته است. وی در پاسخ به این پرسش که اصولا حقوق مسافر در صورت بروز تاخیر در پرواز بر اساس چه معیاری باید طرف توجه قرار گیرد، به وجود شیوه‌نامه حقوق مسافر تاکید دارد و اذعان می‌کند که افراد می‌توانند با یک جست‌و‌جوی اینترنتی ساده و مطالعه شیوه‌نامه مربوطه از حقوق خود آگاهی یابند.
مشروح گفت‌وگوی اختصاصی کجارو با این فعال سابق صنعت هوانوردی ایران در پی می‌آید.
اصولا حقوق مسافر در صورت بروز تاخیر در پرواز بر اساس چه معیاری تعیین می‌شود و بر چه اساسی مشخص می‌شود که بابت بروز تاخیر در پرواز خطوط هوایی باید به مسافران غرامت بپردازند؟
یک شیوه‌نامه حقوق مسافر وجود دارد که سازمان هواپیمایی کشوری منتشر کرده و جزییات حقوق مسافر را در قالب چندین بند و تبصره اعلام کرده است و مشخص می‌کند که اگر پرواز به تاخیر خورد مسافر چه حقوقی دارد. متاسفانه خطوط هوایی به این شیوه‌نامه آن‌طور که باید و شاید عمل نمی‌کنند. علت نیز آن است که خطوط هوایی داخلی توانایی عمل کردن به آن را (به‌لحاظ اقتصادی و مالی) ندارند.
در بسیاری از موارد شاهد آن هستیم که خطوط هوایی باوجود بروز تاخیر در پروازها غرامتی به مسافران پرداخت نمی‌کنند. ریشه‌های بروز این مشکل در کجا است و وجود چه چالش‌هایی باعث شده که وضعیت فعلی در صنعت هوایی ایران شکل بگیرد؟
به‌طور کلی، صنعت هوانوردی در ایران صنعتی زیان‌ده است و خطوط هوایی داخلی نیز وضعیت اقتصادی مناسبی ندارند. در نتیجه این وضعیت خطوط هوایی توان مالی لازم برای عمل کردن به وظایف خود در قالب شیوه‌نامه موجود را ندارند؛ یعنی یا ایرلاین نمی‌تواند آن حقوقی را که باید برای مسافر رعایت کند را به‌دلیل وضعیت اقتصادی رعایت کند یا در موارد محدودی حاضر نیستند به هزینه‌های اضافی مرتبط با شیوه‌نامه تن دهند.
از سوی دیگر مسافران نیز در خصوص حقوق خود آگاهی لازم را ندارند و در نهایت نظارت لازم نیز روی اجرای این شیوه‌نامه از سوی سازمان هواپیمایی کشوری وجود ندارد. با توجه به مجموع این شرایط گاه خطوط هوایی به الزاماتی که در شیوه‌نامه حقوق مسافر دیده شده عمل نمی‌کنند.
تعداد بروز تاخیر در پروازهای داخلی بسیار زیاد است و این وضعیت استفاده‌کنندگان از خدمات هوایی در کشور را آشفته کرده است. علت بروز این حجم بالای تاخیر در پروازهای داخلی به‌طور کلی چیست؟
تاخیراتی که در خصوص پروازها اتفاق می‌افتد را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ یا تاخیر مربوط به خود ایرلاین است یا ناشی از عوامل بیرونی است.
یکی از علل شایع بروز تاخیر در پروازها که مربوط به مسائل بیرونی بوده، مسئله بدی آب و هوا است؛ برای مثال بارش برف، وزش باد و مه‌گرفتگی همه عواملی ناشی از بیرون ایرلاین هستند که باعث بروز تاخیر در سفرها می‌شود و به خود ایرلاین مربوط نیست. همچنین برخی از دلایل این دست تاخیرها به برج مراقبت مربوط می‌شود و مثلا ممکن است به‌دلیل شلوغ بودن آسمان یا باند اجازه پرواز داده نشود که این مسئله نیز در تمام دنیا پیش می‌آید. افزون بر این موارد ممکن است از یک مسافری بار غیرمجاز یا مواد مخدر کشف شود و همین مسئله باعث بروز تاخیر در پرواز شود.
علت دیگری که ناشی از خارج از ایرلاین است این است که گاه می‌بینیم سوخت لازم به موقع به هواپیما نمی‌رسد. وظیفه سوخت‌رسانی با فرودگاه است؛ اما درمواردی ممکن است به هر دلیلی این سوخت به موقع نرسد و باعث بروز تاخیر در پرواز شود که مقصر این موضوع نیز ایرلاین نیست.
یک مسئله‌ای نیز که وجود دارد این است که یک هواپیما در طول یک شبانه روز پنج دفعه یک مسیر مثلا تهران – شیراز را می‌رود. این پروازها پشت سر هم هستند؛ بنابراین اگر اولین یا دومین پرواز به هر دلیلی به تاخیر بخورد بقیه پروازها به‌صورت خودکار با تاخیر مواجه می‌شوند؛ یعنی شاید پرواز چهارم یا پنجم هیچ مشکل فنی نداشته باشند و آب و هوا نیز مطلوب باشد؛ اما فقط به این دلیل که پرواز اول تاخیر داشته به‌صورت دومینووار سایر پروازها نیز با تاخیر مواجه می‌شوند.
در خصوص تاخیرات به وجود آمده در پروازها، برخی دلایل تاخیر نیز مربوط به عوامل داخلی و مرتبط با عملکرد خود خطوط هوایی هستند. اصولا چه دلایلی داخلی در خصوص بروز تاخیر در پروازها وجود دارد که مسئول آن‌ها خود ایرلاین‌ها هستند؟
یک مشکلی که در بعضی موارد به وجود می‌آید آماده نبودن پرواز به‌دلیل مسائل فنی است. توجه داشته باشید که ناوگان هوایی در ایران کهنه بوده و قطعات هواپیماها فرسوده شده است. از سوی دیگر به‌دلیل وجود تحریم‌ها خطوط هوایی نمی‌توانند به‌سادگی قطعات مورد نیاز هواپیماها را از بازار و به شیوه معمول خریداری کنند. در نتیجه ناچار هستند که قطعات مستعمل و دست دوم را از کشورهای دیگر خریداری کنند. این قطعه‌ها نیز کارکرده هستند و پس از ورود به کشور و نصب در هواپیماها این قطعه‌های کارکرده به‌شکل مضاعف مورد استفاده قرار می‌گیرند و نتیجه آن است که بیشتر و زودتر خراب می‌شوند.
با توجه به این شرایط تاخیر در پروازها به وجود می‌آید؛ البته این مسئله در تمام دنیا پیش می‌آید که قطعه به‌دلایل فنی مشکل داشته باشد و نیاز به تعمیر داشته باشد و پرواز به تاخیر بیفتد؛ اما این مسئله در ایران بیشتر اتفاق می‌افتد. به‌عنوان مثال تعداد تیک‌آف و لندینگ با لاستیک‌ها اگر به‌عنوان مثال تعداد مجازش ۱۰ مورد باشد، اما تعداد این تیک‌آف‌ها و لندینگ‌ها در برخی پروازهای خطوط هوایی داخلی ممکن است به ۳۰ مورد برسد.
نتیجه این وضعیت وارد آمدن فشار بیش از حد به قطعات است. همین وضعیت باعث بروز تاخیرهایی می‌شود و البته مسئله تحریم و مشکلات موجود برای ورود به موقع قطعه و همچنین چالش‌های مربوطه برای وارد کردن قطعه استاندارد نیز وجود دارد.
وضعیت مدیریتی و کم و کیف عملکرد منایع انسانی موجود در صنعت هوانوردی داخلی چه تاثیری بر صنعت هوانوردی داشته است و آیا این موضوع هم می‌تواند یکی از دلایل به وجود آمدن شرایط کنونی باشد؟
یکی دیگر از مسایلی که وجود دارد این است که برخی از مسئولان هواپیمایی و خطوط هوایی از جنس هوانوردی بازرگانی نیستند؛ یعنی این مسئولان فاقد تخصص و تحصیلات لازم در این حوزه هستند. اگر بخواهیم یک نگاه کلی‌تر داشته باشیم، می‌توانید این‌طور فرض کنید که تیم فوتبال را به یک فرد غیرورزشی بسپارند؛ طبیعتا نتیجه‌های منفی در پس آن اتفاق خواهد افتاد.
با توجه به تعداد بالای پروازهای با تاخیر مواجه شده و لغو شده در ایران، به نظر می‌رسد که سازمان هواپیمایی کشوری باید نظارت خود بر خطوط هوایی را افزایش داده و پیگیری حقوق مسافران را در دستور کاری خود ببیند. از سوی دیگر نباید از نظر دور داشت که حل مشکلات سیاسی موجود در زمینه واردات قطعات هواپیما کلید نهایی عبور از بحران فعلی است و باید با اقدامات وزارت خارجه و سایر نهادهای مرتبط، شرایط برای تحقق این امر مهم فراهم شود.
تجربه شخصی شما از تعویق و لغو پروازهای داخلی چیست؟ به نظر شما چه اقداماتی برای کاهش میزان تاخیرها و رعایت بهتر حقوق مسافر باید طرف توجه مسئولان امر قرار گیرد؟