چالش‌های قزاقستان در تأمین گاز؛ از توسعه میادین تا افزایش مصارف
به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در آستانه، به اعتقاد تحلیلگران سایت خبری‌تحلیلی «انرژی پروم»، در قزاقستان تنها ۱۱.۶ میلیون نفر یا ۵۹ درصد از گاز استفاده می‌کنند در حالی که تعداد کل شهروندان آن ۱۹.۷ میلیون نفر است.
وضعیت در قرقیزستان سخت‌تر است، جایی که ۳۸ درصد از جمعیت به این سوخت دسترسی دارند. سایر شرکای اتحادیه اوراسیا در بحث تامین گاز بسیار پیشرفت کردند، اگرچه از نظر ذخایر گاز طبیعی، قزاقستان از همه به جز روسیه جلوتر است. در خود فدراسیون روسیه، با جمعیت ۱۴۵.۵ میلیون نفر، سطح دسترسی به گاز ۷۳ درصد رسیده است.
بلاروس با حداقل سطح تولید، عمدتاً از طریق واردات، گاز ۹۷ درصد از ساکنان کشور خود را تامین می‌کند. ارمنستان با وجود فقدان کامل میدان گازی، از نظر گازرسانی نیز یکی از کشورهای پیشرو است و ۹۶ درصد نیاز مردم خود را تامین می‌کند.
در قزاقستان، با وجود تولید و صادرات بی وقفه گاز، پیشرفت در حل مسئله گاز داخلی کند است. آمار وزارت انرژی قزاقستان نشان می‌دهد از سال ۲۰۱۸، سطح تامین گاز از ۴۹.۷ درصد به ۵۹ درصد تغییر کرده است. بر اساس برنامه ریزی‌های اداره مربوطه، تا پایان سال ۲۰۲۳، جمعیتی که به گاز دسترسی خواهند داشت تنها ۱۶۰ هزار نفر افزایش می‌یابد که به سطح ۱۱.۸ میلیون نفر یا ۶۰ درصد جمعیت می‌رسد.
با این حال، میانگین رقم ۵۹ درصدی درک درستی از از تراکم توزیع گاز در قزاقستان نمی‌دهد. میادین اصلی گاز کشور در غرب واقع شده است، بنابراین تقریباً تمام ساکنان مناطق نفت و گاز (مناطق آتیرائو، منگیستاو، قزاقستان غربی) به سوخت آبی دسترسی دارند.
شاخص‌های تامین گاز در جنوب نیز بالا هستند، وزارت انرژی در جلسه دولت در ۲۲ فوریه چنین اعلام کرد که سطح گازرسانی آلماتی در سطح ۹۹.۲ درصد، چیمکنت ۹۴.۲ درصد، منطقه ژامبیل ۹۰.۲ درصد قرار دارند. البته چنین داده‌هایی در تمام مناطق شمال قابل ارزیابی نیست. هر چه از بزرگترین خطوط لوله گاز (بینو-چیمکنت، قزاقستان-چین) دورتر باشد، این میزان کاهش می‌یابد. حتی ساخت خط لوله گاز ساریارقا که ۳ سال پیش به پایان رسید، هنوز به طور اساسی این مشکل را در قزاقستان مرکزی حل نکرده است.
تامین آستانه طبق گفته وزارت انرژی قزاقستان، در سطح ۱۵.۱ درصد باقی مانده است، در مناطق کاراگاندا و اولیتاو، این رقم تنها ۱.۵ درصد است. گذاشتن خط لوله اصلی گاز تنها نیمی از کار است، ما نیاز به ایجاد شبکه‌های توزیع گاز داریم. ساکنان مناطق از نبود شبکه و تشریفات اداری در مورد اسناد امضا شده، شکایت دارند. علاوه بر این، انتقال گاز مستقیم به منازل برای ساکنان گران است.
هزینه گاز طبیعی انتقال یافته از طریق شبکه‌های توزیع طی ۵ سال گذشته در قزاقستان به میزان ۴۷.۵ درصد افزایش یافته است. این داده‌های دفتر آمار ملی آژانس برنامه ریزی استراتژیک و اصلاحات جمهوری قزاقستان است. گاز مایع عبوری از لوله‌ها ۱۰.۳ درصد گران شده است، در حالی که پروپان و بوتان در سیلندرها که معمولاً برای اجاق گاز استفاده می‌شود، با ۳۶.۹ درصد افزایش قیمت از سال ۲۰۱۷ داشته است.
اگر به پویایی قیمت فقط برای سال ۲۰۲۲ نگاه کنید، نسبتاً کوچک خواهد بود. در دسامبر سال گذشته، در مقایسه با پایان سال ۲۰۲۱، گاز طبیعی ۱.۵ درصد گران شد، گاز مایع ۲.۹ درصد و کپسول گاز ۲۱.۵ درصد کاهش یافت. با این وجود، در سال ۲۰۲۲ مقامات قزاقستان هزینه‌های خانوار برای گاز مایع و سایر سوخت‌ها را ۵.۲ درصد افزایش دادند. بر اساس بررسی‌های نمونه، در سال ۲۰۲۲ متوسط خانواده ۳۰.۷ هزار تنگه برای این اهداف هزینه کرده است.
با قضاوت بر اساس نتایج کارشناسان وزارت انرژی قزاقستان، تامین گاز سراسری این کشور چندین چالش دارد. ناکافی بودن منابع در آینده (بدون کشف میادین جدید در قزاقستان) و سطح پایین اکتشافات زمین شناسی و نیاز به کارخانه‌های جدید پردازش گاز یکی از مشکلات عمده در این زمینه است.
نمایندگان مجلس سنای به این فهرست، استهلاک شبکه‌های اصلی موجود، شرایط غیرشفاف کار برای استفاده‌کنندگان از زیرزمین و قیمت نابرابر گاز برای ساکنان مناطق مختلف را اضافه می‌کنند. سال‌هاست که مسائل توسعه گازی در مقیاس بزرگ حل نشده است و اکنون برای دستیابی به یک پیشرفت تکنولوژیکی، بودجه هنگفتی مورد نیاز است.
بر اساس محاسبات تلفیقی، تا سال ۲۰۳۰ باید ۴.۳ تریلیون تنگه در صنعت گاز سرمایه گذاری شود. زمانی که نویسندگان طرح کلی این مقدار را محاسبه کردند، فرض بر این بود که این پول صرف ساخت ۴۲.۶ هزار کیلومتر خط لوله گاز در دسته‌های مختلف و دو کارخانه فرآوری گاز شود. پیش از این، بیشتر وجوه ۲.۴ تریلیون تنگه توسط اپراتور ملی سرمایه گذاری می‌شد و ۱.۹ تریلیون تنگه دیگر باید از بودجه سطوح مختلف تخصیص یابد.
در مقایسه با این مبالغ، حجم واقعی سرمایه گذاری‌ها در سال‌های اخیر کم به نظر می‌رسد. بر اساس اعلام وزارت انرژی قزاقستان در جلسه هیئت وزیران، ۲۴۳.۵ میلیارد تنگه برای اجرای طرح‌های گازی در چارچوب طرح کلی از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸ اختصاص یافته است که برای سال ۲۰۲۳ مبلغ ۷۳.۹ میلیارد تنگه دیگر در نظر گرفتند. برای رسیدن به رقم ۴.۳ تریلیون تنگه که توسط تحلیلگران – نویسندگان طرح کلی نشان داده شده است، باید میزان بودجه را بیش از ۱۷ برابر افزایش داد.
پایان پیام/ح