یک پیام مهم از ریاض برای تهران
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری فارس، انتشار خبر سفر «فیصل بن فرحان»، وزیر امور خارجه سعودی به تهران از روز گذشته (جمعه، دوم ژوئن) تاکنون، به موضوع مهم اخبار وگزارش‌های رسانه‌های جهان به ویژه در جهان عرب تبدیل شده است؛ به طوری که تحلیل‌ها از اهداف و پیام‌های این سفر آغاز شده‌اند.
شب گذشته، پایگاه اینترنتی روزنامه «رای‌الیوم»، چاپ لندن خبری مهم منتشر کرده و نوشت: رای الیوم از منابع سیاسی نزدیک خود در لبنان مطلع شد که فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر امور خارجه عربستان در اوایل هفته آینده به تهران سفر خواهد کرد؛ او حامل پیامی از سوی سلمان بن عبدالعزیز به سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران در خصوص توسعه روابط بین دو کشور است. بن فرحان همچنین در این سفر با رئیس جمهور ایران و دیگر مقامات ایرانی دیدار و درباره توسعه روابط دو کشور گفت‌وگو خواهد کرد.
دو دیدار صمیمانه؛ مبنای گفت‌وگوهای سازنده
از زمان توافق ازسرگیری روابط دیپلماتیک بین ایران و عربستان تاکنون، وزرای خارجه کشور ما و سعودی دو دیدار داشته‌اند؛ یکی در پکن و دیگری در کیپ تاون. امیرعبداللهیان و بن فرحان به منظور شرکت در اجلاس وزرای خارجه بریکس و دوستان بریکس به آفریقای جنوبی سفر کرده بودند، روز گذشته در حاشیه این نشست با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند. هم بر این دیدار و هم بر دیدار اولشان در پکن، فضایی صمیمانه حاکم بود و برخلاف سوالات و جوّسازی‌ها، دو طرف درباره مهم‌ترین موضوعات فی‌مابین از جمله گام‌های اجرایی توافق دیپلماتیک تهران-ریاض گفت وگو کردند.
روز گذشته هم امیرعبداللهیان و بن‌فرحان دیدار دوم خود را در حاشیه نشست بریکس برگزار کردند و دوباره نزدیکی روابط تهران و ریاض به تیتر رسانه‌های منطقه‌ای تبدیل شد. وزیر خارجه عربستان در این دیدار از پیشرفت‌های بسیار خوب حاصل‌شده در روابط دوجانبه ابراز خرسندی کرده و از کمک‌های ارزشمند طرف ایرانی در استقبال از هیأت فنی عربستانی به منظور زمینه سازی برای بازگشایی سفارت و سرکنسولگری عربستان در ایران تشکر کرد. او ضمن توصیف وضعیت روابط دو کشور به «حرکت به سوی مرحله جدیدی از مناسبات» خاطرنشان کرد: در پاسخ به دعوت به عمل آمده، بزودی به تهران سفر خواهم کرد.
قرائت‌های عربی از صلح
از زمان شکل‌گیری توافق ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک تاکنون، ادبیات و سوءگیری بسیاری از رسانه‌های عربی از جمله رسانه‌های وابسته به سعودی تغییر یافت؛ تغییری که البته کاملاً در چارچوب اهداف سیاسی و مصلحت آینده منطقه بود. رسانه‌های منطقه‌ای ضمن استقبال از سازش تهران-ریاض و امیدواری به ادامه‌دار شدن این روند، در تحلیل‌ها و واکنش‌های خود به این تحولات سیاسی نشان دادند که تا چه اندازه از این روند خشنود هستند. مثال بارز این موضوع، نحوه پرداختن پایگاه خبری-تحلیلی «عربی۲۱» مصر از این توافق بود؛ این پایگاه یک گزارش تحلیلی تحت عنوان «صلح را بجوئید، حتی اگر در چین باشد» را منتشر و به نوعی اقبال تحلیلگران عرب به این روند را نشان داد.
مواضع رسمی برخی مقامات عربی به این توافق حکایت از چند موضوع داشت: فراهم بودن پیش‌زمینه‌های لازم، حمایت‌های حداکثری در منطقه، فعالیت چندساله برخی همسایه‌ها و ایجاد درک مشترک از مثبت بودن همگرایی. «احمد ابوالغیط»، دبیرکل اتحادیه کشورهای عربی پنجشنبه (اول ژوئن) و طی مصاحبه با «اکسترانیوز» که شبکه «المیادین» هم آن را بازنشر داد، این موضوع را این‌گونه تشریح کرد: کاهش اختلافات پیش‌نیازهایی دارد؛ حدود سه ماه قبل از نشست سران عربی در جده، نشانه‌هایی وجود داشت که اختلافات ترکیه و مصر فروکش کرده و عربستان و ایران هم سطح اختلافات را کاهش داده‌اند. آرامش نسبی بین این کشورها، در تصمیمات و رویه‌های جدید اتخاذشده در جهان عرب [ازسرگیری روابط و بهبود مناسبات] بر کشورهای همسایه به طور مثبت منعکس شده است؛ از تلاش طرف‌های عربی مانند عمان و عراق در روابط ایران با کشورهای همسایه تشکر می‌کنم.
معنا و مفهوم‌یافتنِ «امنیت مشترک»
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باعث شد تا کشورهای عربی منطقه از جمله عربستان، به سوی همگرایی در چارچوب گسترده‌تر، شامل ایران و متحدانش در غرب‌آسیا حرکت کردند، باور به این اصل مهم بود که مقوله «امنیت»، وارداتی نیست. کم‌رنگ شدن روابط آمریکایی-عربی در سایه ضعف مقامات کاخ‌سفید در مدیریت تحولات غرب‌آسیا، این نتیجه‌گیری ادراکی را به سوگیری عملی تبدیل کرد و شد هر آنچه که از نظر تل‌آویو و واشنگتن نباید می‌شد.
بعد از توافق تهران-ریاض، رسانه‌های غربی از جمله نشریه اقتصادی «فوربس»، به اتحاد از هم پاشیده غربی-عربی اشاره کرده و نسبت به تبعات آن هشدار دادند. مدتی پیش، فوربس در گزارشی تحلیلی نوشته بود: بعد از عربستان ممکن است یک کشور عربی دیگر یعنی امارات، از مدار متحدان ایالات متحده آمریکا خارج شود؛ امارات نیز مانند عربستان سعودی از بسیاری جهات از آمریکا الگوبردار کرد، اما از این پس ابوظبی برای منافع کلی امارات تلاش خواهد کرد.
تنها مدت کمی لازم بود تا این تحلیل فوربس به حقیقت بپیوندد. دولت امارات روز چهارشنبه هفته گذشته (۳۱ می) وزارت امور خارجه امارات در بیانیه‌ای که توسط خبرگزاری رسمی این کشور «وام» منتشر شد، اعلام کرد: «امارات بعد از ارزیابی مستمر از همکاری‌های امنیتی مؤثر با همه شرکا، دو ماه پیش از مشارکت خود در پیمان دریایی متحد [با واشنگتن] خارج شد». این ائتلاف دریایی متشکل از ۳۴ کشور است و آمریکا پیش‌تر مدعی شده بود هدف از ایجاد آن تضمین امنیت است.
قصد واقعی آمریکایی‌ها از این ائتلاف که مقر اصلی آن را بحرین قرار دادند، واردکردن رژیم صهیونیستی به توافقات امنیتی با کشورهای عربی همسایه ایران برای ایجاد ناامنی در خلیج فارس بود. ائتلافی که به هیچ کدام از اهدافش نرسید و حالا بدون هیچ‌گونه کارآیی، در حال از هم پاشیدن است.
بعد از اعلام تصمیم ابوظبی، پایگاه «العربی الجدید» گزارشی منتشر کرده و نوشت: «ایران، عربستان، امارات و عمان نیروی دریاییِ مشترک تشکیل می‌دهند؛ رایزنی‌های این کشورها با هماهنگیِ چین و با هدف تضمین امنیتِ دریانوردی در خلیج فارس آغاز شده است». این خبر از سوی ایران تایید شده و دریادار «شهرام ایرانی» فرمانده نیروی دریایی ارتش در گفت‌وگویی تلویزیونی از شکل‌گیری ائتلاف‌های جدید در منطقه و فرامنطقه خبرداد. او گفت: امروز کشورهای منطقه به این نقطه رسیده‌اند که اگر قرار است امنیتی در منطقه برقرار باشد حتماً با هم‌افزایی و همکاری یکدیگر قابل انجام و برقراری است.
حذف آمریکا از معادلات جدید
امروز و هم زمان با این تحولات، رسانه‌های جهانی اعلام کردند که «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا ضمن لغو سفرش به سرزمین‌های اشغالی، سه‌شنبه (ششم ژوئن) عازم عربستان سعودی خواهد شد. خبرگزاری فرانسه در این باره گزارش داد که وزیر امور خارجه آمریکا در حالی اواسط هفته جاری به عربستان سعودی می‌رود که روابط واشنگتن با آن در حال حاضر در مرحله حساسی قرار دارد.
این «مرحله حساس» برای رسانه‌های عربی، مرحله استقلال عربستان در تصمیم‌گیری‌ها از متحد سابق یعنی آمریکاست. پایگاه خبری «العین» بعد از افشای سفر بلینکن گزارشی به اهداف او از این عزیمت نوشت: انتظار می‌رود که این سفر موفقیت‌آمیز نباشد؛ همانگونه که سفر «جو بایدن» به اهدافش نرسید. تحلیلگران معتقدند که هدف بلینکن از این سفر بازگرداندن نفوذ ریاض به نفع خود در مواردی همچون قیمت نفت، مقابله با نفوذ چین و روسیه و افزایش امیدها برای عادی سازی نهایی ریاض و تل‌آویو است. بلینکن به روابطی خواهد پرداخت که به دلیل اختلافات بر سر ایران به شدت آسیب دیده و با اتمام معادله نفت در برابر امنیت که اتحاد بین دو کشور را برای چندین دهه حفظ کرده بود، ضعیف شده است.
حالا روند تحولات روابط عربی-آمریکایی به گونه‌ای پیش رفته پایتخت‌های عربی نه تنها برای روابط‌شان با سایر کشورها نسازی به اجازه و رضایت کاخ‌سفید نمی‌بینند که حتی به دنبال تنوع بخشیدن به اتحادهای خود هستند. تجربه عدم همراهی و حمایت آمریکا به درس عبرتی برای ریاض و شخص «محمد بن‌سلمان» ولی‌عهد سعودی تبدیل شد؛ حالا به نظر می‌رسد عربستان بعد از سیاستِ «صفر مشکلات»، به گستردش اتحادهای اقتصادی روی خواهد آورد. روابط ریاض با تهران هم خالی از ابعاد اقتصادی نخواهد بود و همانطور که رسانه‌های «الشرق الاوسط» و «الریاض» هم گزارش دادند، هیات‌های اقتصادی ایرانی و عربستانی دیدارهایی در آینده نزدیک خواهند داشت تا ماهیت روابط سیاسی ایجادشده را تقویت کنند.
پایان پیام/